نۇرسۇلتان نازارباەۆ پەن المازبەك اتامباەۆ.

سوڭعى ايلاردا قوعام نازارى قازاق-قىرعىز قارىم-قاتىناسىنداعى قايشىلىقتار مەن قىرعىزستان پرەزيدەنتى المازبەك اتامباەۆتىڭ قازاقستان بيلىگىنە قاراتا ايتقان سوزدەرىندە بولدى. بۇدان بولەك نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ قىرعىز پرەزيدەنتتىگىنە ۇمىتكەر بولعان ومىربەك بابانوۆپەن كەزدەسۋى دە قوعام تالقىسىنان تىس قالعان جوق. ال قازان ايىنىڭ 15-ءسى كۇنى وتكەن پرەزيدەنت سايلاۋى مەن شەكارا داۋى الەۋمەتتىك جەلىلەر مەن باق بەتتەرىندە بۇگىنگە دەيىن وزەكتى بولىپ تۇر. بىراق بۇگىن ءبىز جوعارىدا اتالعان تاقىرىپتار جايىندا ەمەس، قىرعىزستانداعى قازاق ينۆەستيتسياسى مەن بيزنەسى جايىندا ءسوز قوزعايتىن بولامىز.

كەڭەستەر وداعى قۇلاعالى 26 جىل ۋاقىت وتكەنى بەلگىلى. وسى ۋاقىت ارالىعىندا قازاقستان بيزنەسمەندەرى قىرعىزستانعا قىرۋار قارجى سالدى دەسەك ارتىق ايتپاسپىز. بۇعان دالەل رەتىندە تومەندەگى قىرعىزستاندىق كومپانيالار مەن كاسىپورىندارداعى قازاق قارجىسىنىڭ ۇلەس-سالماعىن مىسالعا كەلتىرسەك.

بوزىمچاك كەن ورىنى. قازىرگى تاڭدا اتالمىش كەن ورىنىنىڭ قازبا بايلىقتارىن ءوندىرۋ قۇقىعىن قازاقستاندىق الپاۋىت «قازاقمىس» كومپانياسى تولىقتاي يەمدەنگەن. 2016 جىلعى «Forbes» جۋرنالىنىڭ ەسەبى بويىنشا قازاقستاننىڭ 50 ىقپالدى بيزنەسمەندەرىنىڭ قاتارىنا كىرەتىن ۆلاديمير كيم «قازاقمىس» كومپانياسى ارقىلى قىرعىزستانداعى «وسوو Kazakhmys Gold Kyrgyzstan» كومپانياسىنا يە. بىراق اتالمىش كومپانيا 2014 جىلى قايتا قۇرىلۋدان كەيىن اتىن «KAZ Minerals PLS» دەپ وزگەرتكەن. «قازاقمىس» كومپانياسى قايتا قۇرۋدان وتكەننەن كەيىن ءوز يەلىگىندەگى قاراعاندى، جەزقازعان، بالقاش ءوندىرىس ورىندارىنداعى اكتيۆتەرىن ۆلاديمير كيم مەن ەدۋارد وگاي اتىنا تىركەلگەن «Cuprum Holding» كومپانياسىنىڭ يەلىگىنە وتكىزگەن. قىرعىزستان ادىلەت مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتىنشە، «قاز مينەرالز بوزىمچاك» كومپانياسىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى رەتىندە 2015 جىلدىڭ قازان ايىندا «كيتكو. بي. ۆي.» كومپانياسى تىركەلگەن. ەسترىڭىزدە بولسا قىرعىزستان پرەزيدەنتى المازبەك اتامباەۆ قازاق-قىرعىز قارىم-قاتىناسى جايىندا پىكىر بىلدىرگەندە ءدال وسى بوزىمچاك كەن ورىنى جايىندا ءسوز قوزعاعان بولاتىن. ول وندا: «ءبىز ءبىرىنشى دۇرىستاپ تاڭداۋ جاساپ الايىق. ءبىز ءوزى وداقتامىز با، جوق پا؟ ايتپەسە ورۋەللدىڭ كىتابىنداعىداي بولىپ تۇر. ول كىتاپتا ءبىر شوشقا: «اۋلادا بارلىعى تەڭ، بىراق كەيبىرەۋلەرى تۇزۋلەۋ» دەگەن بولاتىن. مەن قازىر بىلمەيمىن كىم كىمگە قارىز ەكەندىگىن، سەبەبى بوزىمچاك پەن جەرۇي كەن ورىندارى قازاقتارعا تيىنعا ساتىلدى» - دەگەن.

"قاز مينەرالز بوزىمچاك" كەن ورىنى.

قىرعىزستانداعى قازاقستان قارجىسى سالىنعان تاعى ءبىر كاسىپورىن «وڭتۇستىك قىرعىزستان تسەمەنت زاۋىتى». بۇل زاۋىت قازاقستاندىق «ۆەرنىي كاپيتال» حولدينگىنە تيەسىلى. قازىرگى تاڭدا «ۆەرنىي كاپيتال» ينۆەستيتسيالىق كومپانياسىنىڭ يەلىگىندە شيكىزات سەكتورىنان باستاپ، تسەمەنت وندىرۋگە دەيىنگى ارالىقتاعى كاسىپورىندار بار. اتاپ ايتقاندا «ۆەرنىي كاپيتال» ۇلەسى رەسەيلىك «پرەوبراجەنسكنەفت»، قازاقستاندىق «وريون مينەرالس» كومپانيالارىندا بار. «ۆەرنىي كاپيتال» كومپانياسىن قازاقستاندىق وليگارحتار تيمۋر يساتاەۆ، ەرلان وسپانوۆ جانە گاريك ميكاەليان قۇرعان.

بۇدان بولەك قىرعىز ەلىندەگى قازاقستانعا تيەسىلى تاعى ءبىر تسەمەنت وندىرەتىن كاسىپورىن «كانت تسەمەنت زاۋىتى». ونىڭ ماجوريتارلىق اكتسيونەرلەرىنىڭ ءبىرى United Cement Group كومپانياسى. اتالمىش كومپانيانىڭ نەگىزگى اكتسيونەرى قازاقستاندىق ميلليونەر، 2016 جىلى Forbes رەيتينگىنە 133 000 000 دوللار قارجىسىمەن ەنگەن ايدان كارىبجانوۆ. بىراق كومپانيانىڭ رەسمي سايتىندا 2014 جىلدان بەرى «United Cement Group» باس ديرەكتورى ۆاديم كۋليك دەپ كورسەتىلگەن. ۆاديم كۋليك بۇعان دەيىن «حالىق بانك» جانە «قازاقتەلەكوم» كومپانيالارىندا باسقارۋشى قىزمەتتەردە بولعان.

"وڭتۇستىك قىرعىزستان تسەمەنت زاۋىتى"

ەندى قىرعىزستاننىڭ تەلەكوممۋنيكاتسيا سالاسىنا كەلەتىن بولساق. بۇل جەردە اڭگىمەنىڭ القيساسى بولات وتەمۇراتوۆتان باستالادى. بۇلاي دەيتىن سەبەبىمىز رەسەي، قازاقستان جالپى تمد ەلدەرىنە اتى ايگىلى «Belline» ۇيالى بايلانىس وپەراتورىنىڭ قىرعىزستانداعى فيليالى ءدال وسى وتەمۇراتوۆقا تيەسىلى. ول قىرعىز ەلىندەگى «كار-تەل» جانە «Sky Mobaile» كومپانيالارىنىڭ 25 جانە 49,9 پايىز اكتسيالارىنا يە. Forbes جۋرنالىنىڭ ەسەبى بويىنشا 2016 جىلى وتەمۇراتوۆتىڭ بايلىعى 2 400 000 000 دوللاردى قۇراعان.

ال قىرعىزستاننىڭ مەديا سالاسىندا قازاقستاننان كىمدەر بار دەيتىن بولساڭىز، بۇل جەردە دە ءبىزدىڭ ەلدىڭ ازاماتتارىن كەزدەستىرەسىز. مىسالى قىرعىزستانداعى نتس جانە MuzzOne تەلەارنالارى قازاقستاندىق مەدياماگنات ارمانجان بايتاسوۆقا تيەسىلى. ونىڭ يەلىگىندە تاۋەلسىز بىشكەك تەلەارناسى (نتس), «مەديا حولديگ الاتاۋ»، وسوو «ارت – مەديا گرۋپپ» كومپانيالارى بار.

جالپى جوعارىدا اتالعان ءىرىلى-ۇساقتى كومپانيالار مەن كەن ورىندارىنان بولەك قازاقستان قارجىسى قىرعىزستاندىق Optima Bank-كە دە سالىنعان. ونىڭ 97,14 پايىز اكتسياسى قازاقستاندىق «اتف بانككە» تيەسىلى. ال «اتف بانكتىڭ» 99,8 پايىز اكتسياسىن «KNG Finance» جشس كومپانياسى ارقىلى عالىمجان ەسەنوۆ باسقارىپ وتىر.

ال ىستىقكول جاعاسىن ايتاتىن بولساق، بۇل جەردە «الاتاۋ» ساناتوريىنەن باستاپ، «بريگانتينا»، «ورلەنوك»، «كوچكونبەك»، «ساامال»، «قازاقستان» جانە «وليمپ» دەمالىس ورىندارىنا دەيىن قازاقستانعا تيەسىلى. بۇعان قوسا 2013 جىلى رەسەي قىرعىزستانعا ماناس جانە وش اۋەجايلارىن «نوۆاپورت» حولدينگىنە ۇزاق ۋاقىتقا پايدالانۋعا بەرۋدى ۇسىندى. ال ول حولدينگ رەسەيلىك «روسنەفت» كومپانياسىنىڭ باسشىسى رومان تروتسەنكو مەن قازاقستاندىق بيزنەسمەن اسقار الشىنباەۆتىڭ «Meridian Capital Limited» كومپانياسىنا تيەسىلى.

قورىتا كەلگەندە قازىرگى تاڭدا قىرعىزستانعا قانشا قازاق قارجىسى سالىنعانى بىزگە بەلگىسىز. بىراق جوعارىدا اتالعان كومپانيالار مەن كەن ورىندارىنداعى قازاقستان اكتيۆتەرىنە قاراپ، المازبەك اتامباەۆتىڭ سوڭعى ۋاقىتتارى قازاقستان بيلىگىنە قاراتا نە ءۇشىن سىني پىكىرلەر ايتىپ جۇرگەنىن اڭعارۋعا بولادى. كوپتەگەن شەتەلدىك جانە قازاقستاندىق ساراپشىلاردىڭ ويىنشا، اتامباەۆتىڭ اقورداعا قاراتا ءتۇرلى پىكىرلەر ايتۋىنىڭ سىرى قىرعىز ەلىنە سالىنعان قازاق قارجىسىندا جاتىر. ويتكەنى اتامباەۆ قازاقستان شەكاراسىن جاپقانىمەن قىرعىزستان ەلىندەگى ميلليونداعان قارجىسىن تاستاپ كەتە المايتىنىن بىلەدى جانە سونى پايدالانىپ پرەزيدەنت سايلاۋى كەزىندە ۇپاي جيناۋ ماقساتىندا قازاق بيلىگىنە قاراتا ءتۇرلى مالىمدەمەلەر جاساۋدا.

“The Qazaq Times”