تىنىشتىقبەك ابدىكاكىمۇلى: اسپاندا دا بىرەۋلەر جىلاي ما ەكەن؟!..

مۋزا

 

الاش ارىستارىنىڭ شەشەسىندەي

سەمەيدىڭ

مۇڭ اڭقىعان كوشەسىندە،

قاراما-قارسى انا بەتتەن،

ءبىر ارۋدىڭ توستاعانداي كوزىن كوردىم، جۇرەگىمە قاراپ وتكەن!..

سول-اق ەكەن،

ءبىر تىلسىم قۋاتتان تەڭسەلە كەتكەندەگىم...

كوكتەمگە ءسۇيسىنىپ، بۇرشىكتەرىنەن وپكەندەگىم;

يت تىرلىكتىڭ جەتەگىنەن تارتىنا تۇرا قالىپ،

تۋعان ەلىمنىڭ كونە اندەرىنە جىلاعانىم;

جان جارىمدى باۋىرىما باسىپ ەزىلگەنىم;

نەمەرەمنىڭ كۇلكىسى ىشىندە ساتكە كوز ىلگەنىم;

قارا ولەڭنەن قاعاز تىرىلەردە، قالامىما عانا سۇيەنگەنىم،

(سوندا، ساناما سىبىرلاعان جۇپار يەم مەنىڭ...);

پەرىشتەلەردىڭ دە سەزىنىپ ءيىسىن كەرىم،

دۇنيەنىڭ مۋزىكالى تىنىسىن دا تۇيسىنگەنىم;

مىڭ سان ويىما كادىمگىدەي كورىنە - قيالداعىم مەن ارمانداعىم،

ءومىردىڭ ءمانىسىن ۇعىنا، ءاپ-ساتتە نۇرلانا قالعانداعىم!...

ءبارى-ءبارى (شىلتەندەر تىلەگى مە؟!..)

اسىققانداي مەيىرىمدى جىن ەلىنە:

ءبىر-اق رەت توڭكەرىلە قاراعان جۇرەگىمە

الگى ارۋدىڭ

جانارىندا كەتە باردى دوڭگەلەنىپ!...

مەندەگىسى – كوزى جاۋدىرەي، بارىنە كونگەن ەرىك...

 

"جانىمىز - كۇننەن كەلگەن نۇردان"

(شاھكەرىم اۋليە)

 

ۋاي، ولمەيتىن اقيقات، ولسەڭ، مەيلىڭ.

از كۇن تىرلىك – اس ىشەر كەرسەندەي كىل.

كۇن نۇرىنان جارالعان پەندەلەردى

بۇگىن-ەرتەڭ

كۇن نۇرىنداي بولار دەپ مەن سەنبەيمىن.

ءوزىم دە ناقاق قاننان جارالى سەمسەردەيمىن.

سوندىقتان، كەمسەڭدەيمىن.

بىراق، سول كەمسەڭىمنەن دە

بۇ جالعانعا ءبىر جاقسىلىق جاراتىپ بەرسەم دەيمىن...

 

كوك ءتاڭىرى

 

شاماسى،

ءوڭ مەن ءتۇستىڭ اراسى،

تاڭ-عاجايىپ قوش نۇر ءبىر ءسات جارق-ق ەتكەن!..

"ماڭگى ۇمىتپايمىن!" – دەپ انت ەتكەم!

سوندا ونىڭ عالامات... زور ەكەندىگىن دە،

كۇننىڭ كولەڭكەسىنىڭ بار ەكەندىگىن دە... كورگەم!..

ءار جەبەسى جان الىپ-جان سالاتىن، و قۇدىرەتتى مەرگەن!..

 

كاللا اتاۋلى - جارتى ماقسات، جارتى مۇڭ...

 

كاللا اتاۋلى - جارتى ماقسات، جارتى مۇڭ...

تولىق بولۋ بۇيىرار ما... شارتى - مىڭ.

ءتورت-اق كىتاپ... حرامداردىڭ كونىنە

قۇيىپ جاتىر قۇلشىلىقتىڭ التىنىن.

بەسىنشى زات – باستى سوپى ءمۇسىنى.

كوكتە دە ەمەس، جەردە دە ەمەس ءپىشىنى.

ۇيىقتاۋ ءۇشىن ءىشىپ قويعان ءتارىزدى،

مەڭدۋانا ۋىنا ەزىپ كىسىنى.

ال، اقىرعى كوممۋنالىق كىتاپتان

قۇلدار كەشە قۇدايسىزدىق تۇتاتقان.

"سونىڭ ءبارى - بەكەر!" - دەيدى ءۇن-ءتۇنسىز

كوكەك ايى، ءتىل شىعارىپ بۇتاقتان.

فولكلورلار – دىنگە اينالعان اڭىزدار...

اڭىزدان دا ۇشىپ كەتكەن ناعىز ءدان.

داستۇرىڭە شايناڭداعان جاس ۇرپاق

جىن-سىلەكەي جۇتىنادى ساعىزدان!

مونيتورلار

ءتۇۋ باتىستان-ىڭىردەن،

امەريكا اسپانىنان،

سىبىردەن

ازعىن ساۋلە اۋلاپ جاتسا كۇنى-ءتۇن –

"اسپانتەكتى كىتاپتاردان" تۇڭىلگەن!

نەيترون مەن پروتوندار كوش-تۇمەن،

كوسەمدە دە كوتەن بارىن ەستىگەن.

بىراق، جاننىڭ سىرىن اشقان ەشكىم جوق،

يدەيا كوپ - پالەن جانە پاشتۇگەن.

ەلەكترون - ۇيدەگى ءتورت قابىرعاڭ.

ادرەنالين ايقايلايدى تامىردان.

بارشا ساۋدا قاقپالارى اشىلىپ،

بارشا كىتاپ مۇقاباسى جابىلعان!

ءشوپ سىبدىرىن،

سابيلەردىڭ بىلدىرىن

وڭدەيدى ەندى كيبەرنەتتىك مىڭ ءبىر ءۇن.

ال، تاياۋدا قىرعىن-ساۋدا قىزباقشى،

دنك-نى تىڭداۋ كەرەك كۇن بۇرىن:

– جاس جۇلىندا جالتىلدايدى ىرىق-كۇش!

شايتانعا دا تانىس ەمەس عۇرىپپىز!

جۇلدىز ساناپ قيالدانعان ءبارىڭدى جايراتامىز،

اقشا ساناپ ءجۇرىپ ءبىز! –

ايتقانى ايداي كەلمەسە نەعىلسىن؟!..

 

ىرىم

 

ولەڭ بولىپ ورىلگەن ىرىمدار-اي!..

ىرىمدارمەن بىرگە ولگەن عىلىم تالاي.

قىزدارىمىزدىڭ ادىرا قالدى بۇرىمدارى-اي،

ۇماي ەنەنىڭ بايراعىنداي-تىن بۇرىندارى-اي!

كۇن نۇرى دا ورىلگەن!

اقىلدى اسپان!..

ءورىم-ءورىم كوك ءورىم - ءومىر-داستان!

قىزدارىمىز كىمدەرمەن ماقۇلداسقان؟

جالپ-جالپ ەتكەن سايتاننىڭ جالاۋىنداي

قارالىقاتىنشاشتار!..

 

اسپاندا دا بىرەۋلەر جىلاي ما ەكەن؟!..

 

اۋليە-بۇلت تولعانىپ، ساقالى اپپاق...

قار جاۋىپ تۇر جارىقتىق، جاپالاقتاپ.

پەرىشتەنىڭ مورىندەي سيقىرلى ارمان:

جاپالاق قار...جۇمباق سىر، شيفرلانعان!

ورنەگىنىڭ قۇپياسىن وقىماق ەم...

ءاي، نەتكەن اقىماق ەم،

قوندىرعانىم قولىما ايىپ بولدى:

اينالدى دا تامشىعا... عايىپ بولدى!..

ەستىپ قالدىم بىراقتا:

ء"سوز تىڭداشى،

باق پەن سوردان جارالعان كوزدىڭ جاسى.."

اسپاندا دا بىرەۋلەر جىلاي ما ەكەن؟!..

وسىلايشا ولار دا سۇراي ما ەكەن؟!..

 

 قايران جان ءىشى...

 

دۇنيە دەسە - دەگەلەك

مىنا ءبىزدىڭ

ءسابي نۇرىنداي ەرەن شالقۋعا ءتيىس جانىمىزعا نە كەرەك؟

قينالعاندا –

وزگە قاسيەتتى سوزدەردەن دە وزگەرەك

ءبىر اۋىز جۇپار ءسوز كەرەك.

كوز كەرەك – ادامدىعىن ءۇن-ءتۇنسىز كوركەم شىڭعىرار،

ءبىر جارق ەتسە، جىلاپ جىبەرەتىن مۇڭلىلار.

مىنا ءومىر –

سول ەكەۋىن

ءبىر-بىرىمىزدەن اياعانداعى ساراڭدىعىمىزدىڭ جارىسى.

ەھھ!...

ءسابي نۇرىنداي ەرەن شالقۋعا ءتيىس - قايران جان ءىشى!...

 

كوكتەم دەمىنە شالىقتاعان بىرەر قىزعىلت ءسوز...

 

"الابۇرتپا – قۇدايدىڭ بۇل عاسىرى.

ءبۇر اڭقيار، ەلىرتپە نۇرعا اسىلىپ.

سەن دە اڭقيا كورەسىڭ –

كوكتەمدەگى

كولبەڭ قاققان اقسايتان-ۇرعاشىنى!

تۇيسىگىڭدى جەلپىنتىپ قاز قاناتى،

كوكشىلدەنە – سامال جەل – مازدار ءاتىر.

ال، اقسايتان – ۇرعاشىنى كورگەن كوزدىڭ

كوركەم قۇرت بار – ىشىندە - قوزداناتىن!

 

قۇرىماسىن سول ءبىر قۇرت... قۇرىسىن-اي!..

ءبىر ۇرعاشى – ءبىرتۇتاس ۇلىس-ۇماي!

مىڭسانداعان، شىركىن-وۋ، كوز بەن بەزدى

مىقىنىنا بوكتەرگەن ءجۇرىسىن-اي!..

 

ءداتىن توسىپ سۇقتارعا قارا قۇرىم،

جىميادى قۋلانا، ول اقىرىن.

كوزىن ساعان اۋناتا ءبىر توڭكەرسە،

اقتارىلىپ قالار-اۋ بار اقىلىڭ!

كوڭىلاۋعان، ءايباي-ءاي، كوڭىلاۋعان!...

كوكجيەككە كوكساعىم-ءومىر اۋعان؟...

جۇماق ءيىسى ۇرا ما كەڭسىرىگىڭە

المالانا جايقالعان ومىراۋدان؟!..

ءاي، اقسايتان-ۇرعاشى-اي!..

الماسىنان تاعى دا جەگىزبەك-اۋ!

اھ ۇرعىزا، "اتتەڭ-اي!..." دەگىزبەك-اۋ!..."

 

دەپرەسسيا؟

 

كوكتەمىم-اۋ، مەن سەندىك نۇرعا سەنەم!..

بۇيرا-بۇيرا جۋسان-شاش قىرعا - سالەم!

قۇيرىق ءجۇنىن قۇلپىرتقان قۇرعا - سالەم!..

قالا قاراپ وتىرمىن بالكونىمدا.

قالا دەگەن نەمەنە؟

ۇرعاشى الەم!

اۋا قالسا ونىڭا ىقىلاسىم،

وي-سانامنىڭ ايناسى شىتىناسىن!

كورمەيسىڭ بە، كوكتەم-اۋ،

كورگەنسىزدەۋ

كوشە جاتىر ساۋداعا بۇتىن اشىپ.

جان قوزدانىپ ازاندا، كەشقۇرىم - قان،

ارمانداۋعا اڭعالدار بوسقا ۇرىنعان.

قۇيرىق-جالى جالپىلداپ كوزگە ۇرارداي

ايعىر-قىزدار ءجۇر، انە، وسقىرىنعان.

ءاي، ساداعا كەتكىرلەر قوس بۇرىمنان!..

قۇمار ءتىلى – دىبىسسىز... ول – عايىپ ءتىل!..

قانە، كوكتەم، دۇرىستاپ بايقايىق ءبىر:

قاتىن قوعام قوزدىرعان وليگارحيا

مۇشەسى مە – ءبىر ساباز قايقايىپ تۇر!

تىڭداپ الىپ تۇنىمەن اي قۇساسىن،

تاڭعى ارايعا نان ءۇشىن بايعۇس اسىق.

اقشا مۇڭكىپ بىرەۋلەر ءوتىپ جاتىر.

ءوتىپ جاتىر بىرەۋلەر قايعى ساسىپ.

قايدا - شىركىن كۇلكىگە بولەنگەن ەل؟

كوكەيىڭە قالايشا ولەڭ كەلەر؟

الدەنەدەن تۇڭىلە،

الدەقايدا

جوڭكىلگەن جۇرت!..

جۇرت ەمەس، – كولەڭكەلەر!

ءبىر-بىرىنە – بارلىعى – كۇنالى ادام؟!

ءبىر-بىرىنە – بارلىعى – ءشۇبالى ادام؟!...

ەكراننان شۇلدىرلەپ ورىس-قوجا،

اراب-قۇداي سارنايدى مۇنارادان...

كوكتەمىم-اۋ، جان - قۋات، دەنە - تىربىڭ.

ال، مەن – "قازاق" اتالمىش كونە ءتىلمىن.

ءولىپ كەتكەن كوڭىلىمدى

قوش نۇرىڭا

جۋىندىرىپ، جەرلەيىن دەپ وتىرمىن...

 

تۇسىنبەستەر كوكتەمنەن نە بىلەدى

 

كومكەرەردەي جۇماقپەن عۇمىر شەتىن،

مىنا كوكتەم و نەتكەن تۋىس ەدى!..

تۋعان جەرىن ساعىنتىپ جەتكەن ۇيرەك

كوڭىلىمنىڭ دە كولىنەن سۋ ىشەدى!

ال، تاۋ باسى ءان سالىپ ارشا بۇلا،

پىسقىرماعان ەشكىمنىڭ مانسابىنا.

ءار تال ءشوپ تە كوز اشىپ توپىراقتان،

جارماسادى ءار نۇردىڭ ساۋساعىنا!

تۇسىنبەستەر كوكتەمنەن نە بىلەدى،

تۇيسىگىمنىڭ مارالى موڭىرەدى!..

ەرمەن ءبيىن بيلەگەن قىز-سامالدىڭ

ەتەگىنەن كوبەلەك توگىلەدى!

 

ەندى مەن دە قۇر قاراپ تۇرا الماسپىن،

جارتاسپەن دە جاپ-جاسىل مۇڭ الماستىم.

قوش ولەڭ بوپ اۋزىمنان بۇرقىرايدى،

سۇلۋلىققا اربالعان جىن-الباستىم!

 

جاڭا تۋعان ءتول ءيىسى-اي!... شالا ماسپىن.

ءوز-وزىمنەن قىزعانىپ، الا قاشتىم!

جاپىراقتارى جارىسا بىلدىرلايدى،

تامىرلارىن ءسۇت كەرنەپ كارى اعاشتىڭ!

 

ويناماساق، قوبىزدىڭ ءوزى-اق وينار!...

ءبۇر شاشادى مىيىمدا عاجاپ ويلار!

ءومىر اڭقىپ تۇرعانى-اي مولانىڭ دا،

بۇلت ىشىندە جايقالىپ ناجاعايلار!..

 

وكىنەم

 

انا سۇتىنىكىندەي جۇپارى سابيلەردى دە جۇباتقان،

مەيىرىمى - كولەڭكەدەگى قاراشۇبار مۇزدى دا جىلاتقان،

ولەڭ بولىپ تا وقىلاتىن قۇراقتان

كوكتەمگى كۇن شۋاعى بولماعانىما وكىنەم.

پەندەلىك مۇڭكىر ءيىستى مولدىرىمەن-اق جاسىراتىن،

جاقسى سوزگە دە ءبىر ساتتە مىڭداعان شاقىرىم ايقارا اشىلاتىن،

قيالعا دا ءسات سايىن جاسامپاز قۋات بولىپ قوسىلاتىن

اۋا بولماعانىما وكىنەم.

 

ايدالادا بوزالاڭداعان اقبوكەندىك ءجۇز مىڭ سۇيەك سىندى،

نەمەسە،

ەڭىرەك كۇي كىندىگىندە ءدىر-ءدىر ەتكەن تيەك سىندى،

اي بويىنا توقتالماس كۇيەك سىندى – ەرەكشە مەكىرەڭ...

ايتەۋىر، ەل-جۇرتتى بەي-جاي قالدىرماس

سونداي اق جاۋىن بولماعانىما دا وكىنەم.

ء"ومىر!" دەگەن ءسوز وقىلار كەز كەلگەن تاسىنىڭ دا دەمىنەن،

قارا جەر دە – كوكىل-ءوڭ.

سول جارىقتىقتىڭ

ولىكتەن دە گۇل وسىرەتىن

توپىراعى بولماعانىما دا وكىنەم.

و ءتاڭىرىم،

كوڭىلىم تۇرعان جوق كونشىگەلى.

سان جەتكىسىز قۇرتتار بار ورشىمەلى.

پەندەشىلىكتەن بيىك قىلا كورشى مەنى!

وكىنبەس ەم.

 

ءابىش كەكىلبايمەن قوشتاسۋ

 

ۋاي، قامبار-جۇرت، قامبار-جۇرت،

كۇرسىنىسى – قىزىل ناجاعاي جايقالتقان،

ءسۇيسىنىسى – كوك تاسقا جاسىل بىتىرگەن

اسپانتەكتى كوك ۇلداي، الپاڭ دا بالپاڭ كورىنىپ،

ادىلەتتىڭ جولىندا

الاش ءۇشىن ارپالىستى كۇن كەشكەن;

قالامىنان ءتۇن قاشىپ،

قاباعىنان دۇشپان بۇعىنىپ،

قارا سوزىنە قاراشا ىلەسكەن;

ماڭدايى دا الامانعا

پەيىش اڭقىعان،

كوز جاۋى دا

كوكىرەگىمىزگە ەگىلگەن

ابىز ءوتتى دۇنيەدەن!

ابىز ءوتتى دۇنيەدەن،

اۋليەلىك پىشىنمەن!

قاسقىر دا تۇلكى بۇ زامان

قادىرىن كىمنىڭ تۇسىنگەن!

باقي مەن ءفاني اراسى بۋىرقانعان بۇلتتارىڭدى جوسىلتىپ،

ۇلى دالا، سەن دە ەندى دۇعا ەتكەيسىڭ ىشىڭنەن!

ۋا، ۇماي دا ۇماي، ۇماي-جۇرت،

ۇماي دا ۇماي، ۇماي-جۇرت،

داۋ قاشىرار قارا بايراق ەڭكەيتىپ،

جاۋ قاشىرار ءبورىلى بايراق شالقايتىپ،

ساعان دا كوڭىل ايتامىز:

ناۋرىزداعى بۋاز نۇرداي ىشقىنىپ،

ەندى وسىنداي

ۇل تابا الار ما ەكەنسىڭ؟!

“The Qazaq Times”