تاراز قالاسىنىڭ ورتالىعىندا ورنالاسقان جامبىل وبلىسىنىڭ قىلمىستىق ىستەر جونىندەگى مامانداندىرىلعان اۋدانارالىق سوتىندا تاعى توعىز ادامعا قاتىستى قاڭتار سوتى ءجۇرىپ جاتىر. وسىعان دەيىن تاراز قالالىق سوتى ەل اراسىندا «ارۋاقتار سوتى» اتالىپ كەتكەن بەس مارقۇم مەن كوزى ءتىرى ءتورت ادامنىڭ ءىسىن قاراپ، توعىز ازاماتتىڭ ءبارىن ايىپتى دەپ تانىعان.
بۇل جولعى «توعىزدىق سوتىندا» دا قاڭتارشىلار اكەلى-بالالى ماحاتوۆتاردان وزگە ءبىرىن-ءبىرى تانىمايتىنىن، دەسە دە ءبارىن ءبىر توپ رەتىندە ايىپتاپ جاتقانىن ايتادى. قازاقستاننىڭ پروكۋراتۋرا ورگاندارىنىڭ بۇرىن بوتەن بولىپ، كەيىن اباقتىدا تانىسقان ادامداردى بىرگە ايىپتاپ جاتاتىنى ءجيى ءسوز بولادى.
24 ناۋرىز كۇنى ساعات 10:30-دا ءىىم قىلمىستىق-اتقارۋ جۇيەسى كوميتەتىنىڭ №67 مەكەمەسى، تەرگەۋ يزولياتورىندا كەزەكتى سوت وتىرىسى ءوتتى. سوت ءىسىن سۋديا ايداربەك زامباەۆ* قاراپ جاتقانىنا ءتورت ايعا جاقىنداعان. 7 جەلتوقساننان بەرى ونداعان سوت وتىرىسىنا قاتىسىپ جۇرگەن ايىپتالۋشىلاردىڭ تۋىستارى مەن قورعاۋشىلار كوپ دۇنيەنىڭ بەتى اشىلسا دا، پروكۋراتۋرا مەن تەرگەۋ ورگاندارى ءتيىستى ارەكەت ەتپەي وتىر دەيدى.
توعىز قاڭتارشىنىڭ ءبارى قازاق، بۇرىن سوتتى بولماعان.
توعىز قاڭتارشىنىڭ ءىسىن قاراپ جاتقان سۋديا ايداربەك زامباەۆ. فوتو: QT / كۇلتەگىن اسپانۇلى
«جاساندى رەمبو»: پودپولكوۆنيك ءادىلباي ۇقك مەن اسەريلەر اتىسىنان قازا تاپتى
38 جاستاعى ەربول جۇمانوۆ QT جۋرناليستەرىنە ۇقك مەن اسكەريلەر اتىسىندا قازا تاپقان پودپولكوۆنيكتىڭ ءولىمىن مويىنا ناقاق ءىلىپ وتىرعانىن ايتىپ شاعىندى.
وعان قىلمىستىق كودەكستىڭ 24-بابى 3-بولىگى («قىلمىسقا وقتالۋ») نەگىزىندە 291-بابى 3-بولىگى 4-تارماعى («قارۋدى، وق-دارىلەردi جىمقىرۋ»), 380-1-بابى 2-بولىگى 10-تارماعى («قۇقىق قورعاۋ ورگانى، ارناۋلى مەملەكەتتىك ورگان قىزمەتكەرىنىڭ، اسكەري قىزمەتشىنىڭ ومىرىنە قولسۇعۋشىلىق»), 287-بابى 4-بولىگى («قارۋدى، وق-دارiلەردi, جارىلعىش زاتتاردى جانە جارىلىس قۇرىلعىلارىن زاڭسىز يەمدەنۋ، بەرۋ، وتكiزۋ، ساقتاۋ، تاسىمالداۋ نەمەسە الىپ ءجۇرۋ») بويىنشا ايىپ تاعىلعان.
– كوميتەت پودپولكوۆنيگىن ءولتىردى دەپ ايىپتاپ وتىر. مەن وندا بولماعام. ولاردىڭ دالەلدەمە ۆيدەولارى كەسىلگەن، الىنىپ تاستالعان. ناگلو بولىپ جاتىر. زاڭسىز بىلىق. بۇل جەردە تەك ۇقك شەشەدى. ەشقانداي اكىم دە، سوت تا شەشپەيدى. ادام ولتىرمەك تۇرماق ول جاقتا بولعانىم دا جوق. بولدىڭ، ءولتىردىڭ دەپ، جالعىز ءوزىم قىرىق ادامدى قىرىپ كەتتىڭ دەپ جاتىر. وندا ارلان بار، ۇقك پەن اسكەريلەر بار، قالاي جالعىز ءوزىم قىرىپ كەتەمىن؟.. ۆيدەودا ءبىر دالەل جوق. 380-باپتىڭ 1-بولىگىمەن سوتتاپ جاتىر، وعان 15 جىلدان ءومىر بويىنا دەيىن جازا قاراستىرىلعان. مەن مۇلدە تۇرمەدە وتىرماعان اداممىن. مەن ول كەزدە ۇيدە بولعام، – دەيدى جۇمانوۆ.
وتباسىلى، بۇرىن ءىستى بولماعان ول ۇقك مەن اسكەريلەردىڭ اتىسىن «ۆيدەولارمەن دالەلدەپ بەرگەنىن»، الايدا سوت پەن پروكۋرور وعان كوز جۇمىپ قارايتىنىن مالىمدەدى.
تەرگەۋ نۇسقاسىمەن «رەمبو» اتانىپ كەتكەن ەرجان جۇمانوۆ. فوتو: QT / كۇلتەگىن اسپانۇلى
«ۇقك مەن اسكەريلەر ءبىر-بىرىمەن اتىسىپ، پودپولكوۆنيك ءادىلبايدى ءولتىرىپ قويادى. بىرەۋدى ايىپتاۋ كەرەك قوي. الادى دا اكە-شەشەم جوق، جەكە ادۆوكات جالداۋعا شاماسى جوق ماعان ىلەدى. ۇكىمەتتىڭ بەرگەن ادۆوكاتى ۇندەمەيدى، ءوزىم ءۇشىن ءوزىم سويلەپ وتىرمىن. قىرىق ادامنىڭ اراسىنا جالعىز بارىپ، پودپولكوۆنيكتى ءولتىرىپ كەتەدى ەكەنمىن»، – دەدى.
بەلگىلەنگەن ۋاقىتىنان كەشىگىپ باستالعان سوت وتىرىسى 8 مينۋتتا اياقتالدى. پروكۋروردىڭ «ەكى بۇركەنشىك كۋا سوتقا بەلگىسىز سەبەپپەن كەلمەدى، سوعان بايلانىستى كەلەسى سوت وتىرىسىنا الدىرساق» دەگەن ءۋاجى مەن جۇمانوۆتىڭ ۆيدەو دالەلدەمەلەردىڭ تۇپنۇسقاسىن الدىرۋ ءوتىنىشى نەگىزىندە سوت تالقىلاۋى كەيىنگە قالدىرىلدى. ايىپتالۋشى جۇمانوۆ باس پروكۋراتۋرادان كەلگەن حاتتىڭ مازمۇنىمەن تانىستىردى.
– سوت بارىسىندا وقتى دا دالەلدەپ جاتىرمىز. وقتىڭ ارتقى بولىگى بارى بەلگىلى بولدى. سول ارقىلى وقتىڭ قاي اۆتوماتتان اتىلعانىن دالەلدەي الامىز. سوعان مىنا جەردە كوز جۇمىپ جاتىر، پروكۋرور تاراپتان دا ەشقانداي ارەكەت جوق. بەينەجازبا ءبىر جەرىنەن ەمەس، ءار جەرىنەن كەسىلگەن. وزدەرى مونتاج جاساعان. ۆيدەونىڭ تۇپنۇسقاسىن سۇراتتىق، ارىز دا جازدىق پرەزيدەنتكە دە. ناتيجە جوق. جارىزسسوزگە دەيىن قاراپ ۇلگەرۋ كەرەك. قازىر سوت تالقىلاۋىندا ايتىلماسا، كەيىن جايىنا قالادى. پروكۋرور ايىپتاۋشى تاراپ، بىراق نە جاعداي بولماسىن ءادىل بولۋى كەرەك قوي. جەتى بەينەجازبانىڭ تورتەۋىن كوردىك. بارلىعىنىڭ كەسىلمەگەن تۇپنۇسقاسىن كورەيىك. سول كەزدە انىعى شىعادى. ەگەر قالعان ۇشەۋى دە مونتاجدالعان بولسا، وندا بىلمەيمىن. مەن دەپ كورسەتكەن ۆيدەوداعى ادامدار مۇلدە باسقا، ءۇش ۆيدەوداعى ءۇش ادامنىڭ ءتۇرى دە، بويى دا، كيىمى دە ءارتۇرلى. ماعان تاعىلعان 380-باپتىڭ ايىبى الىنىپ تاستالسىن، – دەدى جۇمانوۆ سوتقا.
وسىلايشا بىرەر مينۋتتا اياقتالعان سوتتىڭ كەلەسى وتىرىسى 28 ناۋرىزعا بەلگىلەندى.
ەرجان جۇمانوۆتىڭ باۋىرى ءارى قوعامدىق قورعاۋشىسى بەكجان جۇمانوۆ ىنىسىنە تاعىلعان ايىپتىڭ ەڭ اۋىرى – داستان ءادىلبايدى اتىپ ءولتىردى دەگەنى جالعان دەيدى.
– ءىنىمدى بىلتىر 7 قاڭتاردا الىپ كەتكەن. 15 ايدان بەرى وتە اۋىر قىلمىس جاسادى دەپ ايىپ تاعىپ وتىر. 30 اسكەري جاۋىنگەر، ارلان ساربازدارى، ۇقك-نىڭ 5 قىزمەتكەرىنە بارىپ، «جالعىز ءوزى قىرعان» ەكەن. سوت وتىرىسىندا كوپ شىندىق شىعىپ جاتىر. تەرگەۋ ورگانى اكەلگەن بەينەجازبالاردى بەرمەي وتىر. سوتقا ءوتىنىش جاساپ، ۆيدەونى الدىم. زەرتتەپ قارادىم. ناعىز اتىس بولعان ۋاقىتى كەسىلگەن. كاماز كولىگىنەن جاۋىنگەرلەر تۇسكەن كەزدەن باستاپ 1.5 مينۋت كادرى كەسىلگەن. ۇقك مەن اسكەريلەر اتىسقان. سونىڭ سالدارىنان داستان ءادىلباي دەگەن پودپولكوۆنيك قازا تاپقان. مايىتتەن وقتى العان، ونى زەرتتەگەن ەكى ساراپشىنى شاقىردىق. جارقىراعىش وقتىڭ ارتىندا كاپسۋلا بولادى دەدى. بەينەجازبانى باياۋلاتىپ قاراسا، مارقۇمعا تيگەن وق ءالى جانىپ جاتتى. بۇل – وق كاپسۋلاسىمەن دەنەدە بولعان دەگەن ءسوز. «جاڭا قازاقستاندا» ءادىل سوت بولسا دەيمىز. جالعىز ءوزى رەمبو بولدى، قىردى، ادام ءولتىردى دەگەنمەن كەلىسپەيمىن، – دەگەن پىكىردە.
«تارازداعى توعىزدىق – 2» ءىسى بويىنشا سوت وتىرىسى 8 مينۋتتا اياقتالدى. فوتو: QT / كۇلتەگىن اسپانۇلى
وكىنىشكە ۇشىراتقان اكىمدىك ءوتىنىشى: «باسۋ ايتام دەپ، باسىم بالەگە قالدى»
جامبىل وبلىسى جامبىل اۋدانىنىڭ «قۇرمەتتى ازاماتى» ءارى بەلگىلى كاسىپكەر نۇراحان ماحاتوۆ 5 قاڭتاردا وبلىس اكىمى اپپاراتىنان باسۋ ايتۋعا شاقىرتۋ العانىن، بىرنەشە اقساقالمەن الاڭعا بارىپ، جۇرتتى تارتىپكە شاقىرعانىن ايتادى.
63 جاستاعى ماحاتوۆقا قىلمىستىق كودەكستىڭ 272-بابىنىڭ 1, 2, 3-بولىكتەرىمەن («جاپپاي تارتىپسىزدىكتى ۇيىمداستىرۋ جانە قاتىسۋ») قۇقىق بۇزۋشىلىق جاسادى دەپ ايىپ تاعىلعان. جول، بالاباقشا، مەشىت سالعان كاسىپكەر بىلتىر شىلدەدە پرەزيدەنت توقاەۆقا اراشا سۇراپ، ادىلدىك تالابىمەن حات جازعان.
«ۇيىمداستىرۋشى نە ەكەنىن دە بىلمەيمىن. مەنىڭ قول استىمدا 70 ادام جۇمىس ىستەيدى، ءبارى جاستار. ەگەر مەن ورگانيزاتور بولسام، ءجۇر دەسەم كەلەتىن ەدى عوي. جالعىز باسۋ ايتۋعا باردىم، سوندا بولعان ءبىر-ەكى اقساقال دا ايتتى»، – دەدى كاسىپكەر ماحاتوۆ.
ول وقيعا كۇنى وبلىس اكىمىنىڭ ورىنباسارى داۋلەت رۇستەمگە جاعدايدى بايانداپ، قوڭىراۋ شالعانىن جەتكىزدى. كوپشىلىككە باسۋ ايتىپ، جامبىل جاباەۆتىڭ ەسكەرتكىشىن قۇلاتۋعا قارسىلىق ءبىلدىرىپ، اراشا بولعانى ءۇشىن نارازىلاردىڭ ءبىر بولىگىنەن تاياق جەگەنىن جازادى.
– 70-80 ادامدى ەرتىپ اكەلگەندەر سىرتتا ءجۇر. باسۋ ايتۋعا بارىپ، باسىم بالەگە قالدى، – دەيدى.
سونىمەن قوسا، ماحاتوۆتىڭ ۇلى – قانات نۇراحانۇلى دا ايىپتالىپ وتىر. ول – كوپبالالى اكە ءارى رەجيسسەر. مەملەكەتتىك ايىپتاۋشى ونى اكەسىمەن بىرگە جاپپاي تارتىپسىزدىكتى ۇيىمداستىردى، قارۋ-جاراق جىمقىردى دەيدى. قانات وزىنە تاعىلعان ايىپتىڭ، قىلمىستىق كودەكستىڭ 272-بابىنىڭ 1, 2, 3-بولىكتەرى («جاپپاي تارتىپسىزدىك») جانە 291-بابى 3-بولىگى 4-تارماعىنىڭ («قارۋدى، وق-دارىلەردi جىمقىرۋ») بىردە-بىرىمەن كەلىسپەيدى.
– قاڭتار وقيعاسىندا اكەمدى ىزدەپ بارعانمىن. پوليتسيا دەپارتامەنتى جاقتا بولماعام. ماعان ۇيىمداستىرۋشى بولدىڭ، قارۋ-جاراق الدىڭ دەپ ءىلىپ جاتىر. ءبىر ۆيدەو، ءبىر قارۋدان ساۋساق ءىزى، دالەل تابىلماعان. قانشا ادام قارۋ ۇرلاپ، ارسەنالمەن شىعىپ كەتتى. اكەممەن شانتاج جاساپ، نەگىزسىز ۇستاپ وتىر. ...ماعان تاققان ايىپتىڭ ءبارى جالعان. ماعان قاتىسى جوق الدەبىر ۆيدەونى سىلتاۋراتىپ جاپتى. توقاەۆ، بىزگە كومەكتەس، تارازعا ءمان بەر! – دەدى قانات ماحاتوۆ.
ماحاتوۆتىڭ جارى، قانات نۇراحانۇلىنىڭ اناسى بالقيا ىبىراەۆا اكەلى-بالالىلارعا توقاەۆتىڭ امنيستيا تۋرالى كۇزگى جولداۋىنان كەيىن بىردەن قوسىمشا «ۇيىمداستىرۋشى» رەتىندە 272-باپتىڭ 1-بولىگى تاعىلعانىن ايتادى. ارادا ءۇش اي وتپەي ايىپتاۋ اكتىسى بەكىتىلگەن.
«شالدى كورسەتسەڭ، شىعاسىڭ»: كۇماندى كۋاگەرلەر
نۇراحاننىڭ ايەلى، قاناتتىڭ اناسى بالقيا ىبىراەۆا «نۇرەكەگە كورسەتسەڭ، شىعاسىڭ دەگەنگە كەلىسپەگەن داۋرەن نۇراليەۆكە دە ۇيىمداستىرۋشى دەگەن ايىپ ءىلدى» دەيدى. حالىقتىق تولقۋدىڭ العاشقى كۇنى عانا، 4 قاڭتاردا الاڭعا بەيبىت نارازى رەتىندە بارعان داۋرەن نۇراليەۆ تەرگەۋشىلەر «شىن ۇيىمداستىرۋشىلاردى بىزگە كۋا ەتىپ قويدى» دەيدى. ول كۋاگەرلەردى جالعان دەپ ەسەپتەيدى. سونداي-اق تەرگەۋ تاراپىنان «ششالدى كورسەتسىڭدەر، شىعاسىڭدار» دەگەن ۇسىنىس اشىپ ايتىپ بەردى.
مۇنى توعىز قاڭتارشىنىڭ ءبىرى ايبول ساعىنتاي دا راستايدى.
«الاڭدا كولىكپەن ادام تاسىعاندار، اراق-سۋ تاراتقاندار بولدى. تەرگەۋشىلەر كىمنىڭ سۇراۋى جوق، سونى اكەپ تىقتى. امنيستيا تۋرالى بەلگىلى بولعاندا-اق بارىمىزگە «ۇيىمداستىرۋشى» دەگەن قوسىمشا ايىپ تاقتى تاعى، بوساپ كەتپەسىن دەپ»، – دەپ اشىنادى ساعىنتاي.
قاماۋداعى قاڭتارشىلار كۋاگەرلەر – مۇراتحان مىرزاليەۆ جانە رۋسلان باشيروۆ ەكەنىن ءبىراۋىزدان ايتتى.
– مۇندا بەس ادامعا ءبىر كۋا. ويلاڭىزشى، ون مىڭ ادام بار قالادا ءبىر-ءبىرىمىزدى تانىمايتىن، بەس جاقتا جۇرگەن بەسەۋىمىزدى بىردەي كورەدى ەكەن. ءوزى وسىندا قىلمىستى بولىپ وتىرىپ شىققان. ەكەۋى دە قاڭتار وقيعاسىندا ۇرلىق جاساعان، بيلىك وكىلىنە قارسى ارەكەت جاساعان دەگەن ايىپپەن وتىرىپ، كەيىن بوساتىلعان، – دەيدى ساعىنتاي.
قاڭتارشىلاردىڭ ءبىرىنىڭ اناسى مەيرامكۇل نۇراليەۆا «قاماۋداعى بالالاردى ءبىر-بىرىنە ايداپ سالۋدى»، ادىلدىكتى تالاپ ەتەدى.
– مۇنداعى جىگىتتەرمەن وسىندا ەندى تانىستىق. بىزگە كۋا بولىپ وتىرعان ادامداردىڭ وزدەرى قاڭتاردىڭ 2, 3, 4-ءى جۇرگەن. سولار جانى ءۇشىن، شىعىپ كەتۋى ءۇشىن بىزگە كۋالىك ەتىپ وتىر. وسىندا وتىرعان بالالاردىڭ بارىنە ءبىر كۋاگەر. ارقايسىمىز ءار جەردە جۇرگەنبىز. سوندا ول مەنى دە، ونى دا، انانى دا، ايبولدى دا كورەدى، – دەيدى نۇراحان ماحاتوۆ.
قاڭتارشىلار مەن تۋىستارى «بەيبىت قاتىسۋشىلاردى «ۇيىمداستىرۋشى» ەتىپ وتىرعان 272-باپتىڭ ءبىرىنشى بولىگىن الىپ تاستاۋدى» تالاپ ەتەدى.
قوسىمشا اقپارات
«تارازداعى توعىزدىق – 2» ىسىندە ايىپتالىپ وتىرعان قاڭتارشىلار:
- ايبول ساعىنتاي، 30 جاستا – قىلمىستىق كودەكستىڭ 272-بابىنىڭ 1,2,3-بولىگىمەن;
- دوسمۇحامبەت سادىقوۆ، 36 جاستا – قىلمىستىق كودەكستىڭ 272-بابى 2-بولىگىمەن;
- داۋرەن نۇراليەۆا، 28 جاستا – قىلمىستىق كودەكستىڭ 272-بابىنىڭ 1,2,3-بولىگىمەن;
- ەرماحان سايلاۋوۆ، 24 جاستا – قىلمىستىق كودەكستىڭ 24-بابى 3-بولىگى نەگىزىندە 291-بابى 3-بولىگى 4-تارماعىمەن جانە 287-بابى 4-بولىگىمەن;
- ەربول جۇمانوۆ، 38 جاستا – قىلمىستىق كودەكستىڭ 24-بابى 3-بولىگى نەگىزىندە 291-بابى 3-بولىگى 4-تارماعى، 380-1-بابى 2-بولىگى 10-تارماعى، 287-بابى 4-بولىگىمەن;
- جاقسىلىق ابدۋللاەۆ، 32 جاستا – قىلمىستىق كودەكستىڭ 272-بابىنىڭ 1,2,3-بولىگىمەن;
- نۇراحان ماحاتوۆ، 64 جاستا – قىلمىستىق كودەكستىڭ 272-بابىنىڭ 1,2,3-بولىگىمەن;
- قانات نۇراحانۇلى، 35 جاستا – قىلمىستىق كودەكستىڭ 28-بابى 5-بولىگى نەگىزىندە 272-بابىنىڭ 1, 2, 3-بولىكتەرى جانە 28-بابى 3-بولىگى نەگىزىندە 291-بابى 3-بولىگى 4-تارماعىمەن;
- سالامات قوسانوۆ، 21 جاستا – قىلمىستىق كودەكستىڭ 272-بابىنىڭ 2-بولىگىمەن.
*ايداربەك زامباەۆ 2020 جىلى اقپاندا بولعان قورداي قاقتىعىسىنا قاتىستى شىعارعان ۇكىمىندە 50 ادامدى كىنالى دەپ تانىپ، ونىڭ 19-ىنا 7-20 جىل ارالىعىندا تۇرمە جازاسىنا كەسكەن، ءبىر ادامدى اقتاعان. ايىپتالۋشىلار تەرگەۋ كەزىندە ەلەكتروشوكەرمەن توق سوعىپ، ۇرىپ-سوعىپ ازاپتالعانىن ايتقان. سوت سوڭىندا 24 ادام ايىبىن تولىق، 10 ادام ءىشىنارا مويىنداعان، تاعى 17 ادام مۇلدە جازىقسىز ەكەنىن مالىمدەگەن.
شەرزاتتىڭ ءولىمى ىسىنە قاتىستى قۇپيا ۆيدەونى جاريالاۋ كىمگە كەرەك بولدى؟ – ساراپشىلار مەديا سىنى
24 قازان – كىتاپحاناشىلار مەرەكەسى قۇتتى بولسىن!
«ۋچاسكەدەن ارۋاققا كوك حات»: الماتىدا مارقۇمعا كەلگەن شاقىرتۋ
كوميسسيا مەن باقىلاۋشى ەسەبىندەگى ايىرماشىلىق: الماتىدا رەفەرەندۋم قالاي ءوتىپ جاتىر؟
ء"ادىل قازاقستان، ەستيتىن مەملەكەت" ەندى ادۆوكاتتارعا قىسىم جاساي باستادى ما؟
«پسەۆدو-بايقاۋشى» الدە كاسىبي باقىلاۋشى: رەفەرەندۋمدى كىم باقىلايدى؟