Tarazdıq toğız qañtarşınıñ sotı: Podpolkovnik ölimi. Psevdokuä. Wyımdastıruşı ayıbı

Taraz qalasınıñ ortalığında ornalasqan Jambıl oblısınıñ qılmıstıq ister jönindegi mamandandırılğan audanaralıq sotında tağı toğız adamğa qatıstı Qañtar sotı jürip jatır. Osığan deyin Taraz qalalıq sotı el arasında «Äruaqtar sotı» atalıp ketken bes marqwm men közi tiri tört adamnıñ isin qarap, toğız azamattıñ bärin ayıptı dep tanığan.

Bwl jolğı «toğızdıq sotında» da qañtarşılar äkeli-balalı Mahatovtardan özge birin-biri tanımaytının, dese de bärin bir top retinde ayıptap jatqanın aytadı. Qazaqstannıñ prokuratura organdarınıñ bwrın böten bolıp, keyin abaqtıda tanısqan adamdardı birge ayıptap jatatını jii söz boladı.

24 naurız küni sağat 10:30-da İİM Qılmıstıq-atqaru jüyesi komitetiniñ №67 mekemesi, tergeu izolyatorında kezekti sot otırısı ötti. Sot isin sud'ya Aydarbek Zambaev* qarap jatqanına tört ayğa jaqındağan. 7 jeltoqsannan beri ondağan sot otırısına qatısıp jürgen ayıptaluşılardıñ tuıstarı men qorğauşılar köp dünieniñ beti aşılsa da, prokuratura men tergeu organdarı tiisti äreket etpey otır deydi.

Toğız qañtarşınıñ bäri qazaq, bwrın sottı bolmağan.

Toğız qañtarşınıñ isin qarap jatqan sud'ya Aydarbek Zambaev. Foto: QT / Kültegin Aspanwlı

«Jasandı Rembo»: Podpolkovnik Ädilbay WQK men äseriler atısınan qaza taptı

38 jastağı Erbol Jwmanov QT jurnalisterine WQK men äskeriler atısında qaza tapqan podpolkovniktiñ ölimin moyına naqaq ilip otırğanın aytıp şağındı.

Oğan Qılmıstıq kodekstiñ 24-babı 3-böligi («Qılmısqa oqtalu») negizinde 291-babı 3-böligi 4-tarmağı («Qarudı, oq-därilerdi jımqıru»), 380-1-babı 2-böligi 10-tarmağı («Qwqıq qorğau organı, arnaulı memlekettik organ qızmetkeriniñ, äskeri qızmetşiniñ ömirine qolswğuşılıq»), 287-babı 4-böligi («Qarudı, oq-därilerdi, jarılğış zattardı jäne jarılıs qwrılğıların zañsız iemdenu, beru, ötkizu, saqtau, tasımaldau nemese alıp jüru») boyınşa ayıp tağılğan.

– Komitet podpolkovnigin öltirdi dep ayıptap otır. Men onda bolmağam. Olardıñ däleldeme videoları kesilgen, alınıp tastalğan. Naglo bolıp jatır. Zañsız bılıq. Bwl jerde tek WQK şeşedi. Eşqanday äkim de, sot ta şeşpeydi. Adam öltirmek twrmaq ol jaqta bolğanım da joq. Boldıñ, öltirdiñ dep, jalğız özim qırıq adamdı qırıp kettiñ dep jatır. Onda Arlan bar, WQK pen äskeriler bar, qalay jalğız özim qırıp ketemin?.. Videoda bir dälel joq. 380-baptıñ 1-böligimen sottap jatır, oğan 15 jıldan ömir boyına deyin jaza qarastırılğan. Men mülde türmede otırmağan adammın. Men ol kezde üyde bolğam, – deydi Jwmanov.

Otbasılı, bwrın isti bolmağan ol WQK men äskerilerdiñ atısın «videolarmen däleldep bergenin», alayda sot pen prokuror oğan köz jwmıp qaraytının mälimdedi.

Tergeu nwsqasımen «Rembo» atanıp ketken Erjan Jwmanov. Foto: QT / Kültegin Aspanwlı

«WQK men äskeriler bir-birimen atısıp, podpolkovnik Ädilbaydı öltirip qoyadı. Bireudi ayıptau kerek qoy. Aladı da äke-şeşem joq, jeke advokat jaldauğa şaması joq mağan iledi. Ükimettiñ bergen advokatı ündemeydi, özim üşin özim söylep otırmın. Qırıq adamnıñ arasına jalğız barıp, podpolkovnikti öltirip ketedi ekenmin», – dedi.

Belgilengen uaqıtınan keşigip bastalğan sot otırısı 8 minutta ayaqtaldı. Prokurordıñ «eki bürkenşik kuä sotqa belgisiz sebeppen kelmedi, soğan baylanıstı kelesi sot otırısına aldırsaq» degen uäji men Jwmanovtıñ video däleldemelerdiñ tüpnwsqasın aldıru ötinişi negizinde sot talqılauı keyinge qaldırıldı. Ayıptaluşı Jwmanov Bas prokuraturadan kelgen hattıñ mazmwnımen tanıstırdı.

– Sot barısında oqtı da däleldep jatırmız. Oqtıñ artqı böligi barı belgili boldı. Sol arqılı oqtıñ qay avtomattan atılğanın däleldey alamız. Soğan mına jerde köz jwmıp jatır, prokuror taraptan da eşqanday äreket joq. Beynejazba bir jerinen emes, är jerinen kesilgen. Özderi montaj jasağan. Videonıñ tüpnwsqasın swrattıq, arız da jazdıq prezidentke de. Nätije joq. Jarızssözge deyin qarap ülgeru kerek. Qazir sot talqılauında aytılmasa, keyin jayına qaladı. Prokuror ayıptauşı tarap, biraq ne jağday bolmasın ädil boluı kerek qoy. Jeti beynejazbanıñ törteuin kördik. Barlığınıñ kesilmegen tüpnwsqasın köreyik. Sol kezde anığı şığadı. Eger qalğan üşeui de montajdalğan bolsa, onda bilmeymin. Men dep körsetken videodağı adamdar mülde basqa, üş videodağı üş adamnıñ türi de, boyı da, kiimi de ärtürli. Mağan tağılğan 380-baptıñ ayıbı alınıp tastalsın, – dedi Jwmanov sotqa.

Osılayşa birer minutta ayaqtalğan sottıñ kelesi otırısı 28 naurızğa belgilendi.

Erjan Jwmanovtıñ bauırı äri qoğamdıq qorğauşısı Bekjan Jwmanov inisine tağılğan ayıptıñ eñ auırı – Dastan Ädilbaydı atıp öltirdi degeni jalğan deydi.

– İnimdi bıltır 7 qañtarda alıp ketken. 15 aydan beri öte auır qılmıs jasadı dep ayıp tağıp otır. 30 äskeri jauınger, Arlan sarbazdarı, WQK-nıñ 5 qızmetkerine barıp, «jalğız özi qırğan» eken. Sot otırısında köp şındıq şığıp jatır. Tergeu organı äkelgen beynejazbalardı bermey otır. Sotqa ötiniş jasap, videonı aldım. Zerttep qaradım. Nağız atıs bolğan uaqıtı kesilgen. Kamaz köliginen jauıngerler tüsken kezden bastap 1.5 minut kadrı kesilgen. WQK men äskeriler atısqan. Sonıñ saldarınan Dastan Ädilbay degen podpolkovnik qaza tapqan. Mäyitten oqtı alğan, onı zerttegen eki sarapşını şaqırdıq. Jarqırağış oqtıñ artında kapsula boladı dedi. Beynejazbanı bayaulatıp qarasa, marqwmğa tigen oq äli janıp jattı. Bwl – oq kapsulasımen denede bolğan degen söz. «Jaña Qazaqstanda» ädil sot bolsa deymiz. Jalğız özi Rembo boldı, qırdı, adam öltirdi degenmen kelispeymin, – degen pikirde.

«Tarazdağı toğızdıq – 2» isi boyınşa sot otırısı 8 minutta ayaqtaldı. Foto: QT / Kültegin Aspanwlı

Ökinişke wşıratqan äkimdik ötinişi: «Basu aytam dep, basım bälege qaldı»

Jambıl oblısı Jambıl audanınıñ «Qwrmetti azamatı» äri belgili käsipker Nwrahan Mahatov 5 qañtarda oblıs äkimi apparatınan basu aytuğa şaqırtu alğanın, birneşe aqsaqalmen alañğa barıp, jwrttı tärtipke şaqırğanın aytadı.

63 jastağı Mahatovqa Qılmıstıq kodekstiñ 272-babınıñ 1, 2, 3-bölikterimen («Jappay tärtipsizdikti wyımdastıru jäne qatısu») qwqıq bwzuşılıq jasadı dep ayıp tağılğan. Jol, balabaqşa, meşit salğan käsipker bıltır şildede prezident Toqaevqa araşa swrap, ädildik talabımen hat jazğan.

«Wyımdastıruşı ne ekenin de bilmeymin. Meniñ qol astımda 70 adam jwmıs isteydi, bäri jastar. Eger men organizator bolsam, jür desem keletin edi ğoy. Jalğız basu aytuğa bardım, sonda bolğan bir-eki aqsaqal da ayttı», – dedi käsipker Mahatov.

Ol oqiğa küni oblıs äkiminiñ orınbasarı Däulet Rüstemge jağdaydı bayandap, qoñırau şalğanın jetkizdi. Köpşilikke basu aytıp, Jambıl Jabaevtıñ eskertkişin qwlatuğa qarsılıq bildirip, araşa bolğanı üşin narazılardıñ bir böliginen tayaq jegenin jazadı.

– 70-80 adamdı ertip äkelgender sırtta jür. Basu aytuğa barıp, basım bälege qaldı, – deydi.

Sonımen qosa, Mahatovtıñ wlı – Qanat Nwrahanwlı da ayıptalıp otır. Ol – köpbalalı äke äri rejisser. Memlekettik ayıptauşı onı äkesimen birge jappay tärtipsizdikti wyımdastırdı, qaru-jaraq jımqırdı deydi. Qanat özine tağılğan ayıptıñ, Qılmıstıq kodekstiñ 272-babınıñ 1, 2, 3-bölikteri («Jappay tärtipsizdik») jäne 291-babı 3-böligi 4-tarmağınıñ («Qarudı, oq-därilerdi jımqıru») birde-birimen kelispeydi.

– Qañtar oqiğasında äkemdi izdep barğanmın. Policiya departamenti jaqta bolmağam. Mağan wyımdastıruşı boldıñ, qaru-jaraq aldıñ dep ilip jatır. Bir video, bir qarudan sausaq izi, dälel tabılmağan. Qanşa adam qaru wrlap, arsenalmen şığıp ketti. Äkemmen şantaj jasap, negizsiz wstap otır. ...Mağan taqqan ayıptıñ bäri jalğan. Mağan qatısı joq äldebir videonı sıltauratıp japtı. Toqaev, bizge kömektes, Tarazğa män ber! – dedi Qanat Mahatov.

Mahatovtıñ jarı, Qanat Nwrahanwlınıñ anası Balqiya Ibıraeva äkeli-balalılarğa Toqaevtıñ amnistiya turalı küzgi joldauınan keyin birden qosımşa «wyımdastıruşı» retinde 272-baptıñ 1-böligi tağılğanın aytadı. Arada üş ay ötpey ayıptau aktisi bekitilgen.

«Şaldı körsetseñ, şığasıñ»: kümändi kuägerler

Nwrahannıñ äyeli, Qanattıñ anası Balqiya Ibıraeva «Nwrekege körsetseñ, şığasıñ degenge kelispegen Däuren Nwralievke de wyımdastıruşı degen ayıp ildi» deydi. Halıqtıq tolqudıñ alğaşqı küni ğana, 4 qañtarda alañğa beybit narazı retinde barğan Däuren Nwraliev tergeuşiler «şın wyımdastıruşılardı bizge kuä etip qoydı» deydi. Ol kuägerlerdi jalğan dep esepteydi. Sonday-aq tergeu tarapınan «Şaldı körsetsiñder, şığasıñdar» degen wsınıs aşıp aytıp berdi.

Mwnı toğız qañtarşınıñ biri Aybol Sağıntay da rastaydı.

«Alañda kölikpen adam tasığandar, araq-su taratqandar boldı. Tergeuşiler kimniñ swrauı joq, sonı äkep tıqtı. Amnistiya turalı belgili bolğanda-aq bärimizge «wyımdastıruşı» degen qosımşa ayıp taqtı tağı, bosap ketpesin dep», – dep aşınadı Sağıntay.

Qamaudağı qañtarşılar kuägerler – Mwrathan Mırzaliev jäne Ruslan Başirov ekenin birauızdan ayttı.

– Mwnda bes adamğa bir kuä. Oylañızşı, on mıñ adam bar qalada bir-birimizdi tanımaytın, bes jaqta jürgen beseuimizdi birdey köredi eken. Özi osında qılmıstı bolıp otırıp şıqqan. Ekeui de Qañtar oqiğasında wrlıq jasağan, bilik ökiline qarsı äreket jasağan degen ayıppen otırıp, keyin bosatılğan, – deydi Sağıntay.

Qañtarşılardıñ biriniñ anası Meyramkül Nwralieva «qamaudağı balalardı bir-birine aydap saludı», ädildikti talap etedi.

– Mwndağı jigittermen osında endi tanıstıq. Bizge kuä bolıp otırğan adamdardıñ özderi qañtardıñ 2, 3, 4-i jürgen. Solar janı üşin, şığıp ketui üşin bizge kuälik etip otır. Osında otırğan balalardıñ bärine bir kuäger. Ärqaysımız är jerde jürgenbiz. Sonda ol meni de, onı da, ananı da, Ayboldı da köredi, – deydi Nwrahan Mahatov.

Qañtarşılar men tuıstarı «beybit qatısuşılardı «wyımdastıruşı» etip otırğan 272-baptıñ birinşi böligin alıp tastaudı» talap etedi.

Qosımşa aqparat

«Tarazdağı toğızdıq – 2» isinde ayıptalıp otırğan qañtarşılar:

• Aybol Sağıntay, 30 jasta – Qılmıstıq kodekstiñ 272-babınıñ 1,2,3-böligimen;
• Dosmwhambet Sadıqov, 36 jasta – Qılmıstıq kodekstiñ 272-babı 2-böligimen;
• Däuren Nwralieva, 28 jasta – Qılmıstıq kodekstiñ 272-babınıñ 1,2,3-böligimen;
• Ermahan Saylauov, 24 jasta – Qılmıstıq kodekstiñ 24-babı 3-böligi negizinde 291-babı 3-böligi 4-tarmağımen jäne 287-babı 4-böligimen;
• Erbol Jwmanov, 38 jasta –  Qılmıstıq kodekstiñ 24-babı 3-böligi negizinde 291-babı 3-böligi 4-tarmağı, 380-1-babı 2-böligi 10-tarmağı, 287-babı 4-böligimen;
• Jaqsılıq Abdullaev, 32 jasta – Qılmıstıq kodekstiñ 272-babınıñ 1,2,3-böligimen;
• Nwrahan Mahatov, 64 jasta – Qılmıstıq kodekstiñ 272-babınıñ 1,2,3-böligimen;
• Qanat Nwrahanwlı, 35 jasta – Qılmıstıq kodekstiñ 28-babı 5-böligi negizinde 272-babınıñ 1, 2, 3-bölikteri jäne 28-babı 3-böligi negizinde 291-babı 3-böligi 4-tarmağımen;
• Salamat Qosanov, 21 jasta – Qılmıstıq kodekstiñ 272-babınıñ 2-böligimen.

*Aydarbek Zambaev 2020 jılı aqpanda bolğan Qorday qaqtığısına qatıstı şığarğan ükiminde 50 adamdı kinäli dep tanıp, onıñ 19-ına 7-20 jıl aralığında türme jazasına kesken, bir adamdı aqtağan. Ayıptaluşılar tergeu kezinde elektroşokermen toq soğıp, wrıp-soğıp azaptalğanın aytqan. Sot soñında 24 adam ayıbın tolıq, 10 adam işinara moyındağan, tağı 17 adam mülde jazıqsız ekenin mälimdegen. 

The Qazaq Times