ساناۆار زاكيروۆا: ادىلەتسىز جۇيەدەن جاي ادامنىڭ ءوزى بەلسەندىگە اينالۋدا

بيلىكتەگى «نۇر وتان» پارتياسىن ءجيى وتكىر سىنايتىن بەلسەندى ساناۆار زاكيروۆا «ساياسي استارى بار ءارى ادىلەتسىز» دەپ سانايتىن سوت شەشىمدەرىنىڭ كۇشىن جويۋدى جانە پارتيا قۇرۋعا مۇكىندىك بەرۋدى تالاپ ەتەدى. ونى بىلتىر قىركۇيەكتە قازاقستاندىق قۇقىق قورعاۋشىلار ساياسي تۇتقىن رەتىندە تانىعان. 16 ناۋرىز ەۋرووداق وكىلدىگىنە «نۇر وتان» باسشىلىعى مەن ونىڭ كەيبىر مۇشەلەرىنە جەكە سانكتسيا سالۋدى سۇراي بارعان توپتاعى بەلسەندىمەن رەداكتسيا ءتىلشىسى اڭگىمەلەسىپ كوردى.

وسىعان دەيىن اقپاننىڭ 11-ءى قازاقستاندا ادام قۇقىقتارىنىڭ جاعدايى ناشارلاۋىنا بايلانىستى 20 تالاپتان تۇراتىن قارار قابىلداعان ەۋروپارلامەنت دەپۋتاتتارى قۇقىق بۇزۋعا جول بەرگەن لاۋازىمدى تۇلعالارعا سانكتسيا سالۋ تۋرالى باستاما كوتەرگەن.

ەۋروپارلامەنت دەپۋتاتتارىنا جوداعان ارىزىڭىزدا كىمدەرگە سانكتسيا سالۋدى سۇرادىڭىز؟

– وكىلدىك قىزمەتكەرى كارانتين شەكتەۋىنە بايلانىستى بارلىق ارىزدى ءبىر كىسى الىپ كىرسىن دەدى. سوسىن مەن 13 ادامنىڭ شاعىمىن جيناپ الىپ كىردىم. ارىزىمىزدى اۋدارماشى-حاتشى يساەۆا مەن شەتەلدىك ءبىر ازامات قابىلدادى. ادىلدىك ىزدەپ سارىلعان ارىز بەرۋشىنىڭ ارقايسى ءوز سوت توراعاسىنا، سوت ورىنداۋشىسى مەن پروكۋرورىنا سانكتسيا سالۋدى سۇرادى.

ال ءسىز؟..

– مەن پارتيانىڭ جەتەكشىلەرىنە سانكتسيا سالۋ تالابىمەن باردىم. «جەتەكشىلەرى كىم؟» دەگەن سۇراققا وراي نۇرسۇلتان نازارباەۆ پەن ورىنباسارى باۋىرجان بايبەكتى اتادىم. بارعانداردىڭ اراسىندا بيبىگۇل تۇياقوۆا نازارباەۆتىڭ ۇستىنەن سانكتسيا بەرىلۋىن سۇرادى. اقپارات قۇرالدارىنا تاراتقان ارىزدا بيلىك پارتياسىنىڭ باسشىلىعىمەن قاتار جوعارى سوت توراعاسى جاقىپ اسانوۆ، باس پروكۋرور عيزات نۇرداۋلەتوۆ، باس پويتسەي ەرلان تۇرعىمباەۆقا سانكتسيا ەنگىزۋدى قالايمىز.

ارىزدىڭ 2-8 بەتتەرىن ساناۆار زاكيروۆانىڭ Facebook جەلىسىندەگى پاراقشاسىنان كورۋگە بولادى. جوعارىداعى - العاشقى جانە تومەندە سوڭعى بەتتەرى بەرىلگەن.

بەلسەندى سانكتسيا سالۋ سۇرالعان شەنەۋنىكتەردىڭ ءتىزىمى.

اقپارات قۇرالدارى جازعان مالىمەتتەرگە قاراعاندا، ءبىر ەمەس بىرنەشە رەت قامالىپ، قوماقتى كولەمدە ايىپپۇل ارقالاعانسىز. ءوزىڭىز «قۋدالاۋ» دەپ سانايتىن جولعا الىپ كەلگەن نەندەي جاعداي؟

– ەكى رەت بەس تاۋلىكتەن قامالدىم. ەش نەگىزسىز ميتينگكە قاتىستى، پوليتسياعا قارسىلىق كورسەتتى دەگەن ايىپ تاقتى. ودان كەيىن «نۇر وتان» «بەدەلىنە نۇقسان كەلتىردى» دەگەن جەلەۋمەن 2019 جىلعى 15 قاراشادا الماتىنىڭ جەتىسۋ اۋداندىق سوتى 6 ملن تەڭگە ايىپپۇل سالدى، بۇل سوت ورىنداۋشىسىنىڭ الىمىمەن 7 ملن-عا شامالاس. ايىپپۇلدى ءۇش ادام ءبولىپ وتەسىن دەلىنگەن، وزگە ەكەۋىنىڭ تولەۋگە جارامايدى، مۇگەدەكتىگى بار جاندار. قازىر كاسىپكەر بولعان سوڭ ءوزىم تولەپ جاتىرمىن. ازىرگە 2 ملن-ىن تولەپ قويدىم.

ءبىر قىزىعى، سوت ارىز تۇسكەننەن ەكى كۇن وتپەي جاتىپ ۇكىم شىعاردى. پارتيا ۇستىمنەن 13 قاراشا ارىزدانعان بويدا سوت 15-ءى جازاعا كەستى. سول كەزدە استاناداعى ورتالىق «ازىرەت سۇلتان» مەشىتىنە بارىپ حالىقتان ساداقا سۇرادىم، پارتياعا وتەۋىم كەرەك دەپ. مۇنىم ءۇشىن  دە 12 مىڭ 600 تەڭگە اكىمشىلىك ايىپپۇل سالدى.

مەدەۋ اۋداندىق سوتىنىڭ شەشىمىمەن (2020 جىلدىڭ 15 شىلدەسىنەن 2021 جىلدىڭ 22 قاڭتارىنا دەيىن) جارتى جىلدان استام ۋاقىت قاماۋدا وتىردىم. قالعان ءۇش ايداي مەرزىمنىڭ وتەمىنە 57 مىڭ تەڭگە كولەمىندە ايىپپۇل تولەپ شىقتىم.

وسىنشاما شىرعالاڭعا جەتكىزگەن قاينار سەبەپ قايسى؟ نە تۇرتكى بولدى؟

– قاراپايىم جەكە كاسىپكەردەن ازاماتتىق بەلسەندىگە اينالدىرعان – قۇقىقتىق جۇيەدەگى ادىلەتسىزدىك. سوتتىڭ زاڭسىز شەشىمىن تەرىستەيمىن دەپ ءجۇرىپ بيلىكتىڭ شىنايى بەت-بەينەسىن تانىدىم، جەرىدىم. بىرنەشە جىل بۇرىن قاراعاندى قالاسىنىڭ مەملەكەتتىك كىرىستەر دەپارتامەنتى تۇراقتاعى اۆتوكولىگىمدى ەش قۇجاتسىز، اتقارۋ  پاراعىنسىز، سوتقا شاقىرماستان، ءتىپتى سوتسىز، زاڭسىز الىپ كەتتى. سوت شەشىمى بولسا، اپلەلياتسياعا جۇگىنەر ەدىم، ەش دەرەك جوق. نە دەرەكقوردا زاكيروۆانىڭ كولىگى الىندى دەگەن مالىمەت جوق.

دەمەك، بۇعان دەيىن قاراپايىم كاسىپكەرلەردىڭ قاتارىندا جۇرگەن ءسىزدى «قۇقىق بۇزۋشىلىققا قارسى كۇرەس» ازاماتتىق بەلسەندىگە اينالدىرعانى عوي، سولاي ما؟

– البەتتە. وسى ءىس بويىنشا باسپاعان تاۋىم، تارتپاعان تۇتقام جوق. باس پروكۋراتۋرا، «نۇر وتان» پارتياسى، انتيكور... كولىگىمنىڭ زاڭسىز تارتىپ العانىن ايتىپ قانشاما باردىم، ءبارى زاڭ ءسىز جاقتا دەيدى، بىراق زاڭ ىسكە كەلگەندە جانسىز. مۇلكىمدى جوقتاپ، ادىلدىك ىزدەپ لاجسىز «كىتاپحاناعا» بارام دەگەندە بەس كۇنگە جاپتى. ارتىنان «اقورداعا» ارىزىمدى وتكىزەم دەپ بارعاندا تاعى بەس تاۋلىككە قامادى. ويلاپ قاراسام، قازاقستاندا زاڭنىڭ اتى بار دا زاتى جوق، جۇگىنەر اقيقات جوق. اقىر سوڭى 11 اقپان كۇنى ەۋروپارلامەنت قابىلداعان قازاقستانداعى ادام قۇقىعى جايلى قاراردان كەيىنسانكتسيا سۇراپ، ەلورداداعى وكىلدىگىنە جۇگىندىم. وسىلايشا كولىگىمدى قايتارام دەپ ءجۇرىپ ازاماتتىق بەلسەندىگە اينالدىم.

تۇسىنىكتى. اباقتىعا جابىلعان سوڭ كوپ وتپەي بوساۋىڭىزدى سەبەبى نەدە؟

– ازاماتتىق بەلسەندى رەتىندە پارتيا قۇرام دەگەن رايىمنان قايتپايمىن. بىلتىر 20 قاڭتار استانادا «ءبىزدىڭ قۇقىق» («ناشە پراۆو» – ورىسشا اۋدارماسى) باستاماشىل توبىنىڭ شتاب-پاتەرى رەتىندە كەڭسە اشىپ، ادامداردى تىركەي باستاعان ەدىك. العا 10 قاڭتاردا وتكەن پارلامەنتتىك سايلاۋعا قاتىسامىز دەپ ماقسات ەتكەن ەدىك. بىراق ورتا جولدا ماعان جالا جاۋىپ، قاماپ تاستادى. سايلاۋدان كەيىن بوساتا سالدى.

ساناۆار حانىم، ازاماتتىق بەلسەندىلەر اراسىندا «نۇر وتان» بيلىك پارتياسىن اشىق سىناعان، ونىڭ «ۇرەيىن» ايتىپ جۇرگەن جانداردىڭ ءبىرىسىز. سىزدىڭشە، «نۇر وتان» نەدەن قورقادى، اشىڭقىراپ ايتساڭىز؟

– انىعىندا پارتيا قۇرىپ، ونى تىركەۋ قيىن ءىس ەمەس. دەسە دە بيلىك-«نۇر وتان» پارتياسى شىنايى ءارى اشىق باسەكەدەن تارتىنادى، ونى قالمايدى. نەگە دەسەڭىز، «نۇر وتان» «فەيك پارتيا»، قۇجات جۇزىندە ءبىر ميلليون ادام مۇشە بولعانىمەن، ونىڭ ءبارى ەركىمەن كىرگەندەر ەمەس. مەمقارجىعا قاتىسى بار الپاۋىت كومپانيالاردىڭ قىزمەتكەرلەرى، مۇعالىمدەر مەن دارىگەرلەردى پارتياعا ماجبۇرلەپ وتكىزگەن. ونىمەن بىرگە، ولاردىڭ جالاقىسىنان جارنا الىپ وتىر. ەگەر ولارعا قازىر تاڭداۋ ەركى بەرىلىپ، رۇقسات ەتسە، باسىم بولىگى «نۇر وتاننان» قاشىپ كەتەر ەدى. مۇنى پارتيا باسشىلارى جاقسى بىلەدى. بۇل پارتيا 20 جىلدا حالىققا ەشتەڭە جاساعان جوق، ەشقانداي جەڭىلدىك اكەلگەن جوق، ەكونوميكا وتە ناشار. ەل ابدەن كەدەيلەندى، وسى سەبەپتى «نۇر وتاننان» بەزەر حالدە. ەگەر تاۋەلسىز جاڭا پارتيا قۇرىلسا، كوپشىلىك داۋسىن سوندا بەرۋگە دايار تۇر. بۇعان 2019 جىلعى پرەزيدەنت سايلاۋى ايعاق بولا الادى. جۇرت ءبىراۋىزدان قوسانوۆتى قولداعاندا ول ەلدىڭ سەنىم-ءۇمىتىن جەر قىلعانى ەسىمىزدە. سول كەزدە-اق حالىق «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ ادامدارىنا داۋىس بەرمەيتىنى بەلگىلى بولدى. بۇنى پارتباسشىلار جاقسى بىلەدى. جاڭا پارتيادان جەڭىلىپ قالۋدان قورقىپ، تىركەمەيدى.

بيلىككە قاراي قايسىبىر ساياساتتانۋشىلار سياقتى جۇيەنىڭ ىشىنەن بارۋعا قالاي قارايسىز؟ بىلتىر كۇزدە بوستاندىقتا بولعانىڭىزدا، وعان قوسا «نۇر وتاننان» ۇسىنىس جاسالعاندا، قايتكەن بولار ەدىڭىز؟

– مەن اشىق اداممىن، اقتى – اق، قارانى – قارا دەيمىن. سول كەزدە ۇسىنىس ەتكەندە، «نۇر وتان» بولسا دا، باسقا پارتيا بولسا دا كىرەتىن ەدىم. ايتاتارىمدى ايتىپ، ىستەرىمدى ىستەپ زاڭعا ارقا سۇيەر ەدىم. تۇپتەپ كەلگەندە، بيلىك مەنى شاقىرمايدى. سەبەبى ولار مەنىڭ تىكمىنەز ەكەنىمدى بىلەدى. مەن وتە قاتال اداممىن، الداپ-ارباۋعا ەرمەيمىن، تەك زاڭعا يەك ارتامىن، زاڭ بۇزبايمىن جانە وزگەلەردەن دە سونى تالاپ ەتەمىن. زاڭ جازىلدى ما، بارىنە بىردەي بولۋى كەرەك.

دەمەك، ۇستانىمىڭىزدا «بەيرەسمي مامىلە» بولماي ما؟

– مىنا بيلىكپەن كەلىسۋدىڭ ەشقانداي مۇمكىندىگى جوق. 2018 جىلدان بەرى اقورداعا، جوعارى سوتقا، باس پروكۋراتۋرا، انتيكورعا، «نۇر وتانعا» دا تالاي باردىم. جازدىم، ايتتىم، ءتۇسىندىردىم، سۇرادىم... ولار ادامدى تۇسىنبەيدى، تۇسىنسە دە ادەيى ىستەي مە، حالىققا ەشقانداي كومەك بەرمەيدى. سوندا كوزىم جەتكەنى – مىنا بيلىكتەن حالىققا قايىر جوعىنا. سوندىقتان دا ەشقانداي تۇسىنىستىك، ەشقانداي كەلىسىمنىڭ مۇمكىندىگى جوق. ولار ەلگە ەلجىرەمەيدى، ۇرلاعاننان باسقا تۇك بىلمەيدى.

ادەتتە قازاقستاندا ازاماتتىق بەلسەندىلەرگە ءتۇرلى جولدارمەن قىسىم جاسالادى نەمەسە جەكە مۇلكىنە زيان كەلتىرىلەدى. ەڭ كوپ تارالعان ءادىستىڭ ءبىرى – جاقىندارىن ەسكەرتۋ، كولىگىن ورتەۋ سياقتى. وسى ۋاقىت ارالىعىندا سىزگە الدەبىر تاراپتان قانداي دا ءبىر كۇش كورسەتۋ ارەكەتى بولدى ما؟

– كۇيەۋ بالاما جۇمىسىنان قىسىم جاسالدى. تۋىس-جاقىندارىمنىڭ كوبى جۇمىسسىز بولعاندىقتان، اسا كۇش كورسەتە المادى. تۋريستىك كومپانيام بار-دى، قاماۋدا وتىرعانىمدا باس-كوز بولار ءوزىم جوق، سوڭىندا ءىسىم جۇرىسپەي جابۋعا تۋرا كەلدى. بيلىك پوليتسيانى ۇيگە جىبەرۋ ارقىلى سەس كورسەتكىسى كەلەدى. انام «فورماداعىلاردى» كورگەندە  قوبالجىپ قان قىسىمى كوتەرىلەدى. ولار ءتىپتى 8 ناۋرىزدا قالا اكىمدىگىنىڭ كەلىسىمىمەن وتكەن ميتينگكە قاتىسقانىم ءۇشىن دە اناما كەلىپ، تۇسىنىكتىمە جازىپ كەتۋىمدى ەسكەرتىپتى. مەن بۇدان باس تارتتىم. ساعىنتاەۆپەن كەلىسىلگەن، سانكتسيالانعان ميتينگكە شىققانىما بولا ەش شاقىرتۋسىز ءارى نەگىزسىز تالابىن ورىندامايمىن.

اڭگىمەڭىزگە راقمەت.

"The Qazaq Times"