وزبەكستان ورتالىق ازيا ەلدەرىنىڭ ترانسۇلتتىق-ترانزيتتىك جوباسىن جۇزەگە اسىرۋ باستاماسىن كوتەرىپ وتىر. ورتالىق ازيا مەن وڭتۇستىك ازيا ەلدەرىن قامتيتىن جوبا وڭىردەگى ەلدەردىڭ ەكونوميكالىق تىنىسىنا ۇلكەن اسەر ەتەتىنى ايتىلۋدا. وزبەكستان پرەزيدەنت شاۆكات ميرزەەۆ ورتالىق ازيا ەلدەرىنىڭ جەتەكشىلەرىن تاكشكەنتتە وتەتىن كونفەرەنتسياعا دا شاقىردى.

بۇعان دەيىن وزبەك ەلىنىڭ پرەمەر-ءمينيسترى ابدۋلازيز كاميلوۆ وڭىردەگى ەلدەردى تۇتاستىراتىن ترانزيتتىك جوبانى تالقىلاۋ ءۇشىن قازاقستانعا، تۇركىمەنستان مەن تاجىكستانعا ساپارلاي باردى جانە بۇل جوباعا وڭتۇستىك ازيانى قامتۋ ءۇشىن اۋعانستانمەن دە كەزدەسۋلەر وتكىزدى. ميرزەەۆ اتىنان تاشكەنتكە شاقىرعان دا سول. ءساۋىر ايىندا ءوتۋ جوسپارلانعان كونفەرەنتسيانىڭ اتى «ورتالىق ازيا جانە وڭتۇستىك ازيا –  وڭىرارالىق بايلانىستار: سىناقتار مەن مۇمكىندىكتەر» دەپ اتالادى.

بايقاپ وتىرعانىمىزداي، وزبەكستان ىشكى رەفورمالىق قادامدارىنان كەيىن اۋقىمدى ەلارالىق، وڭىرارالىق جوبالاردى جولعا قويا باستادى. شاۆكات ميرزەەۆتىڭ سىرتقى ساياساتىندا وڭتۇستىك باعىتتا قارىم-قاتىناستى كۇشەيتۋ نەگىزگى باعىتىنىڭ ءبىرى بولىپ وتىر. ول ءوزىنىڭ شاڭحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنىڭ وتىرىسىندا (بىلتىر قاراشاداعى) سويلەگەن سوزىندە اۋعانستاندا تۇراقتىلىق ورناتۋعا قولداۋ كورسەتۋگە ىنتىماقتاستىق مۇشەلەرىنە ۇندەۋ تاستاعان بولاتىن. ول سونداي-اق اۋعانستان تۇراقتىلىعىنا وڭىردەگى بارلىق ەلدەر مۇددەلى ەكەنىن دە اتاپ كەتكەن-ءدى. سول ونلاين كونفەرەنتسيا كەزىندە ول جوعارىدا اتالعان ترانسۇلتتىق-ترانزيتتىك جوبا بويىنشا كونفەرەنتسياعا شاقىرۋ تاستاعان.

كورشى وزبەك، قىرعىز اعايىنداردىڭ اقپارات قۇرالدارىن قاراي وتىرىپ، ونداعى ساراپشىلاردىڭ ساۋىردە وتەتىن كونفەرەنتسيا ءوڭىر ەلدەرىنىڭ ىنتىماقتاستىعىن ارتتىرىپ، ورتالىق ازيا مەن وڭتۇستىك ازيانى تۇتاستىراتىن ترانزيتتىك دالىزدەر قۇرىلىسىنىڭ باستاۋىنا نەگىز بولادى دەپ مەجەلەپ وتىر.

بۇل ارادا وزبەكستاننىڭ ءوزىنىڭ دە ءتۇبىرلى مۇددەلەرىنىڭ جاتقانىن كورۋگە بولادى. ەلدە ىشكى رەفورمالاردىڭ بىرتىندە ءارى ساتىمەن جۇزەگە اسىپ كەلە جاتقانى بەلگەلى. 30 ميلليوننان اساتىن حالقىمەن وزبەكستاندا ىشكى ءوندىرىس دامىسا وعان اۋقىمدى ءارى جاقىن نارىق قاجەت بولادى. بۇدان ارى جاقىن سۋ جولىنا جول تاباتىن بولسا الەم نارىعى وزبەك تاۋارلارىن كۇتىپ تۇر. وسى قاجەتتىلىكتەر ءۇشىن ورتالىق ازيادان وڭتۇستىككە قاراي سوزىلىپ جاتقان پارسى، پۋشتۋم، ءۇردى، اراب الەمىنە قاراي قۇلاش سەرمەۋىنە تۋرا كەلەدى. اۋعانستان ارقىلى 200 ميلليوننان اساتىن حالقى بار پاكىستان، ودان ارى ميلليارد حالقى بار ءۇندىستان نارىقتارىنا جول اشىلادى. اۋعانستان مەن پاكىستان ارقىلى نەمەسە تۇركىمەنستان، يران ارقىلى ەڭ جاقىن سۋ جولىنا شىعا الادى.

ارينە، اۋعانستاندى باسىپ وتەتىن ەكونوميكالىق دالىزدەردەن بارلىق ەل قاۋىپتەنەدى. جىلىنا 3000 مىڭنان استام ادام قازا تاۋىپ، مىڭداعان ادام زارداپ شەگەتىن قارۋلى شابۋىلدار تاڭسىق بولمايتىن ەلدەن قاۋىپسىز ەكونوميكالىق ءدالىز الۋ كەز-كەلگەن مەملەكەت ءۇشىن ۇلكەن تاۋەكەلدى قاجەت ەتەدى. اۋعانستان تۇراقتىلىعىن قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەسىن شاڭحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمى جينالىسىندا كوتەرۋى دە وزبەك ليدەرىنىڭ مۇددەلى ەلدەردى ورتاق جوباعا قاراي بەيىمدەۋى دەسە بولاتىنداي.

جالپى، وزبەكستان بيىلعى جىلى اۋعانستانعا كومەك كورسەتۋدى باستى ماقساتقا قويىپ وتىر. بۇنىڭ ارتىندا اقش-تىڭ «اق باتاسى» تۇر. اۋعانستانداعى تۇراقتىلىق ءۇشىن اقش ورتالىق ازيا ەلدەرى اراسىندا وزبەكستانعا كوبىرەك بۇيرەگىن بۇرادى. ءبىر اۋعان ماسەلەسى ەمەس، قىتاي مەن رەسەيدىڭ ىقپالىنداعى وسى ايماقتاعى ەلدەرمەن ىنتىماقتاستىقتا ۋاشينگتون الدىمەن تاشكەنتكە كوز تاستايدى. 30 ميلليوننان اساتىن جانە ەڭبەكقور حالقىمەن وزبەكستان ۋاشينگتونعا دامۋ ءۇشىن، ىنتىماقتاستىق ءۇشىن سۇرانىپ تۇرعان ەلدەي كورىنەدى.

قالاي دەسەك تە، وزبەكستان باستاما كوتەرگەن بۇل جوبا وڭىردەگى بارلىق ەل ءۇشىن ءتيىمدى. كەيبىر ساراپشىلار بۇل جوبا قىرعىزستاندى قامتىماي قالۋى دا مۇمكنى دەگەن ويلاردى ايتادى. سونىڭ وزىندە، بۇل ەڭ اۋەلى ورتا ازيالىق ينتەگراتسياعا قارقىن بەرەدى. قالا بەردى، ايماقتا جاڭا ەكونوميكالىق قوزعاۋشى كۇش پايدا بولادى. بۇل تۋريزمگە دە جان بىتىرەتىن جاڭا وراي. دەگەنمەن، جوبا ىسكە اساتىن بولسا جانە وزبەك اعايىن وسى قارقىنىنان تانباسا، تابيعي رەسۋرستار ارقىلى قول جەتكىزگەن وڭىردەگى كوشباسشىلىق ورىندى تاپسىرىپ بەرۋىمىزگە تۋرا كەلەدى. ارينە بۇعان ءبىراز ۋاقىت كەتەر، دەگەنمەن بولىپ جاتقان پروتسەستەرگە بەكەر قاراپ وتىرا بەرۋ، قابىنداي تۇسكەن ىشكى ساياسي-الەۋمەتتىك ماسەلەلەردى وڭ جاعىنا شەشۋگە تالپىنباۋ «ورتا ازيا بارىسىنىڭ» ءجۇنىن جىعىپ، «ءوز اعاسىنىڭ» سوڭىنان ەرتىپ جىبەرۋى مۇمكىن.

“The Qazaq Times”