«رەيتينگتە №1 Nur Otan, نەگە؟» – ءۇش ساۋالناماعا ورتاق شاما

سايلاۋ قارساڭىندا Nur Otan يەلىگىندەگى Nur Media حولدينگىنە قاراستى Astana تەلەارناسى ءوز قاراجاتى ەسەبىنەن بيلىك پارتياسىنىڭ رەپۋتاتسياسىن ۇگىتتەيتىن ساۋالناما قورىتىندىسىن جاريالادى. نازارباەۆتىڭ پارتياسى قاتىسى بار زەرتتەۋلەردە Nur Otan ساياسي پارتيالار رەيتينگىندە ۇنەمى العاشقى ورىندى يەلەنەدى. تاۋەلسىز ساۋالناما جۇرگىزۋگە رۇقسات ەتىلمەيدى.   

«زەرتتەۋ» قورىتىندىسىن پارتيالىق حولدينگتىڭ قۇرامىنداعى Astana ارناسى حابارلاپ، ليتەر جانە Azattyq Ruhy ونلاين-باسىلىمدارى جارىسا جازدى.

قوسىمشا: نۇرسۇلتان نازارباەۆ توراعالىق ەتەتىن پارتيانىڭ باستاماسىمەن 2008 جىلى قۇرىلعان Nur Media حولدينگىنە Astana تەلەارناسى، Aiqyn, «ليتەر»، Túrkistan, «قازاقستان تەمىرجولشىسى» گازەتتەرى، Azattyq Ruhy اقپارات پورتالى، NS جانە Orda FM راديو ارنالارى قارايدى. بۇلار بيلىك پارتياسىنىڭ ساياساتىن ءجيى ماداقتاپ-ناسيحاتتاپ وتىرادى.

باعىنىستى اقپارات قۇرالدارىنىڭ دەرەگىنشە، 10 جانە 15 جەلتوقسان كۇندەرى ارالىعىندا ەلەكتوراتتىڭ كوڭىل-كۇيىن زەرتتەۋ ماقساتىندا جۇرگىزىلگەن جوباعا ەلدىڭ 17 وڭىرىنەن 6,8 مىڭ ادام قاتىسقان. ىرىكتەۋدىڭ كوەففيتسيەنت قاتەلىگى 2,1% شاماسىندا.

«2021 جىلعى 10 قاڭتاردا ءماجىلىس جانە بارلىق دەڭگەيدەگى ءماسليحات دەپۋتاتتارىن سايلاماق. ءسىز بۇل تۋرالى بىلەسىز بە؟» دەگەن ساۋالعا رەسپوندەنتتەردىڭ 65.4% «ءيا» دەپ جاۋاپ بەرگەن. اتاپ وتەر ەرەكشەلىگى، اۋىلعا قاراعاندا قالا تۇرعىندارى بەيحابار بولىپ شىقتى. ونىڭ ىشىندە ەر ادامدار جاقسى قۇلاقتانعان. ال جاس ەرەكشەلىگىنە كەلسەك، 46 جاستان اسقان ازاماتتار سايلاۋ تۋرالى اقپاراتتى جاقسى بىلەتىنىن كورسەتكەن».

رەسپوندەنتتەردىڭ 58,1%-ى سايلاۋعا قاتىسۋدى جوسپارلاپ وتىر. اۋىل حالقىنىڭ ۇلەسى باسىم بولىگى (66,8%-ى), قالالىقتاردىڭ جارتىسى (52,6%-ى) سايلاۋعا باراتىنىن ايتقان. وسى ساياسي ناۋقانعا قاتىسۋعا نيەتتى اۋديوريانىڭ 74,2%-ى Nur Otan, 5,2%-ى «Aق جول»،  4,4%-ى قازاقستان حالىق پارتياسى، 4,1%-ى «اۋىل» جانە 2,5%-ى Adal پارتيالارىنا داۋىس بەرمەك كورىنەدى. ساۋالناما ەسەبىنە سايكەس، قالعان 9,6% قاتىسۋشى ازىرگە ەشقانداي شەشىم قابىلداماعان.

«قوعامدىق پىكىر» ۇيىمى جۇرگىزگەن زەرتتەۋ قورىتىندىسى بيلىكتىڭ قولايىنا جاعادى. فوتو-سكرين: Nur Media حولدينگىنە قاراستى Azattyq Ruhy سايتىنان

الەۋمەتتىك ساۋالنامانى پارتيانىڭ تاپسىرىسى بويىنشا «استانا-زەرتتەۋ» قوعامدىق قورى وتكىزگەن. اشىق دەرەكوزدەگى مالىمەتتەرگە قاراعاندا، قوردىڭ بيىلعى تابىسى كۇرت وسكەن. اتىركۇل ەشيمكانوۆا باسقاراتىن ۇيىم قۇرىلعانىنا 12 جىلدان اسقان. كەيىنگى ونجىلدىقتا، ياعني 2010-2019 جىلدار ارالىعىندا مەملەكەت قارجىسىنا نەبارى 2 ملن تەڭگەدەن ءسال اسا سالىق تولەگەن «شاعىن كاسىپكەرلىك» ساناتىنداعى ۇيىم بيىل تابىسى مولايىپ، 6 ملن تەڭگە سالىق قۇيعان. قور الداعى ۋاقىتتا كەمى ەكى مارتە وسىعان ۇقساس ساۋالناما جۇرگىزەدى.

وسىعان دەيىن، پارتيالاردىڭ ۇگىت-ناسيحاتى باستالماي جاتىپ قاراشانىڭ 12-ءسى «قوعامدىق پىكىر» زەرتتەۋ ينستيتۋتى دا «استانا-زەرتتەۋ» قورىمەن شامالاس مالىمدەمە جاساعان. وندا «ەگەر سايلاۋ كەلەسى جەكسەنبىدە وتكىزىلسە، وندا ءسىز قانداي ساياسي پارتياعا داۋىس بەرەسىز؟» دەگەن سۇراققا ساۋالناماعا قاتىسۋشىلاردىڭ كوبى، ياعني 72,1%-ى ادەتتەگىدەي Nur Otan پارتياسىنا (اق جول – 5,1%; قحپ (قكحپ) – 2,9%; اۋىل – 2,7%; جسدپ – 2,3%; بىرلىك (ادال) – 1,9%; 13,0% – ناقتى ەمەس) داۋىس بەرەتىنىن «ايتقانى» حابارلاندى. اينۇر ءماجيتوۆا جەتەكشىلىك ەتەتىن ۇيىم قۇرىلعالى بەرگى جەتى جىلدىق تاجىريبەسىندە ءارتۇرلى مينيسترلىكتەر مەن اكىمدىكتەردىڭ ىشكى ساياسات باسقارمالارىنىڭ تاپسىرىسىن ورىنداپ كەلەدى.

الەۋمەتتىك زەرتتەۋلەردى جۇزەگە اسىراتىن «قوعامدىق پىكىر» زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ قارجىسى سايلاۋ ناۋقانى ارتقان تۇستا، 2019-2020 جىلدارى ايتارلىقتاي مولايعان. پرەزيدەنت سايلاۋى بولعان بىلتىر 25 ملن، ال دەپۋتاتتاردى سايلاۋ الدىندا بيىل 26,8 ملن تەڭگە سالىق تولەگەن. وسى كەزگە دەيىن ۇيىم مەملەكەت قازىناسىنا مۇنداي كولەمدە قوماقتى قارجى قۇيماعان. سوتسيولوگيا ماگيسترى ماجيتوۆانىڭ ءۇش بىردەي كومپانياسى بار: «قوعامدىق پىكىر» ينستيتۋت» جانە «الەۋمەتتىك-ساياسي زەرتتەۋلەر ينستيتۋتى» قب، «قوعامدىق پىكىر» زەرتتەۋ ينستيتۋتى جشس.

سونىمەن قوسا، تۇڭعىش پرەزيدەنت كۇنى قارساڭىندا اقورداشىل ساياساتتانۋشى، Nur Otan مۇشەسى ءارى ەڭ بەلدى ناسيحاتشىسى، الداعى سايلاۋدا ءماجىلىس دەپۋتاتتىعىنا ۇمىتكەر ەرلان سايىروۆ ءوزى باسقاراتىن ەۋرازيالىق ينتەگراتسيا ينستيتۋتىڭ وسى تاقىلەتتەس زەرتتەۋىن جاريالاعان. بارلىق ايماقتان 2,4 مىڭ ادامنىڭ قاتىسۋىمەن 20 قازان-5 قاراشا ارالىعىندا ءوتتى دەلىنگەن ساۋالنامانىڭ قورىتىندىسىندا دا جەڭىمپاز –  «بيلىك پارتياسى». ناقتىراق ايتقاندا، Nur Otan – 72,3%، اۋىل – 3,3%، اق جول – 3,2%، قحپ – 2%، جسدپ – 1,6%، Adal – 1,4% رەسپوندەنتتىڭ قولداۋىنا «يە بولعان».

الەۋمەتتانۋشىلار نۇر وتان پارتياسىنىڭ مونوپوليالىق امبيتسياسىنان حالىق ونى بيلىكتىڭ ءبىر بولىگى رەتىندە قابىلداۋعا ءماجبۇر ەكەنىن ايتادى. جوعارىدا ايتقان مىسالدارعا ۇڭىلسەك، ەلدە ازاماتتاردىڭ ساياسي كوزقاراسىن انىقتاۋ جۇمىسىن كوبىنە بيلىككە جاقىن سۋبەكتىلەر جۇرگىزەدى. مەملەكەتتىك ساتىپ الۋمەن ءومىر سۇرەتىن اقپارات قۇرالدارى ارقىلى كەڭىنەن پروپوگاندالاۋعا تىرىسادى.

وزگە تاۋەلسىز تۇلعالاردىڭ الەۋمەتتىك جەلىلەردە نەمەسە باسقا فورمادا ەمىن-ەركىن ساۋالناما-ەكسزيت پولل جۇرگىزۋگە قۇقىقتىق نەگىزدە تىيىم سالىنعان. ازاماتتىق بەلسەندىلەر مەن قۇقىق قورعاۋشىلار مۇنىڭ كونستيتۋتسياعا قايشى كەلەتىنىن ءارى وي-ءسوز ەركىندىگىن شەكتەيتىنىن ايتادى. دەگەنمەن ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسى مەن پارلامەنت ءارتۇرلى قۇقىقتىق نورمالار ارقىلى تاۋەلسىز-بالامالى ساۋالناما جاساۋعا توسقاۋىل قويعان. ادەتتە ينتەرنەتتەگى جەلىلەردىڭ كومەگىمەن وزىنشە شاعىن مونيتورينگ ۇيىمداستىرعان بەلسەندىلەر مەن بلوگەرلەر جاۋاپقا تارتىلىپ جاتادى.

قازاقستاندا سايلاۋ الدىندا حالىق پىكىرىن ءبىلۋ ماقساتىندا ساۋالناما جۇرگىزۋ تەك وسى سالادا 5 جىل تاجىريبەسى بار زاڭدى تۇلعالارعا عانا رۇقسات ەتىلەدى. ازىرگە وسك-عا 7 ۇيىم ءوتىنىم بەرىپ، رۇقسات العان. ولاردىڭ قاتارىندا «قوعامدىق پىكىر» قب، «دەموكراتيا ينستيتۋتى» عىلىمي-زەرتتەۋ اسسوتسياتسياسى قب، «نۇر وتان» پارتياسى، «ەۋرازيالىق ينتەگراتسيا ينستيتۋتى» جشس، «استانا زەرتتەۋ» قق، «پراۆو» قق، «شقو-نىڭ تالداۋ جانە بولجاۋ ينستيتۋتى» جشس بار. ءبىر ەسكەرە كەتەتىن جايت، وسك تىركەگەن ۇيىمداردان باسقا كەز كەلگەن زاڭدى جانە جەكە تۇلعالارعا (قاراپايىم ازامات، بلوگەر، تانىمال تۇلعا، اقپارات قۇرالى، قوعامدىق ۇيىمدار ت.ب.) قوعامدىق ساۋالناما جۇرگىزۋگە تىيىم سالىنادى.

“The Qazaq Times”