داۋعا ۇلاسقان داتا: اقش-تاعى پرەزيدەنت سايلاۋى جانە ترامپ ۇسىنىسى

قازىرگى ۋاقىتتا امەريكاداعى پرەزيدەنت سايلاۋىنىڭ داتاسىن كەيىنگە شەگەرۋ تاقىرىبى قىزۋ تالقىعا تۇسكەن. پاندەميا كەزىندە 3 قاراشاعا بەلگىلەنگەن سايلاۋ «ادىلەتسىز ءوتۋى مۇمكىن» دەپ بولجاعان ترامپ سايلاۋ مەرزىمىن وزگەرتۋ ستسەناريىن ۇسىنعان. پرەزيدەنتتىڭ بۇل ۇسىنىسى دەموكراتتار مەن ساراپشىلاردىڭ ءواتاڭ سىنىنا ىلىكتى. وسى رەتتە اق ءۇيدىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى كايلي ماكينەني جۋرناليستەرگە ارنالعان كەزەكتى بريفينگتە سايلاۋالدى دايىندىق جانە پاندەميا كەزىندە شارانىڭ وتكىزىلۋى جايلى ساۋالدارعا جاۋاپ بەردى.

سايلاۋ كۇنىنىڭ وزگەرۋى جايلى پىكىر دەموكارتيا مەن رەسپۋبليكالىق پارتيا وكىلدەرىنىڭ داۋىنا ۇلاستى. نەگىزىنەن اقش كونستيتۋتسياسىنا ساي پرەزيدەنتتىك سايلاۋدى كەيىنگە قالدىرۋعا تەك كونگرەستىڭ عانا ۋاكىلەتتىلىگى بار. سونىمەن قاتار قۇراما شتاتتاردىڭ ءۇش فەدەرالدى زاڭى داۋىس بەرۋ كۇنىنىڭ وزگەرمەيتىنىن شەگەلەپ ەسكەرتكەن. نەگىزگى داتا – قاراشانىڭ العاشقى سەيسەنبىسى. بۇل – تاريحتا 1845 جىلدان بەرى قالىپتاسقان ەرەجە.

بۇل جولى سايلاۋ ادىلەتسىز ءوتۋى مۇمكىن دەپ بولجاپ، سول سەبەپتى داتانى اۋىستىرۋ كەرەك دەپ سانايتىن ترامپ بىردەن دەموكراتتاردىڭ كونتر-پىكىرىنە ۇشىرادى. ءوزىنىڭ Twitter پاراقشاسىنداعى جازباسىندا ول: «مەن داۋىس بەرۋ داتاسىن وزگەرتكىم كەلمەيدى. تەك ادىلەتسىز وتكەن سايلاۋدى كورگىم كەلمەيدى. سەبەبى پوشتا ارقىلى داۋىس بەرۋ ۇدەرىسى قانشالىقتى شىنايى وتەدى ەكەن؟ سوڭىندا بيۋللەتەندەر جوعالىپ، داۋىستاردى ەسەپتەۋ بىرنەشە ايعا سوزىلۋى مۇكمىن. مەن تەك ازاماتتارىمىزدىڭ ءوز ەركىمەن، قولىنداعى قۇجاتىمەن سايلاۋ ۋچاسكەلەرىنە كەلىپ تاڭداۋ جاساعانىن قالايمىن»، – دەگەن.

ءباسپاسوز حاتشى ماكينەني سوزىندە: «رەسمي اق ءۇي سايلاۋدىڭ ءادىل وتكىزىلۋىن، كەستەنىڭ شەكتەۋلى بولۋىنا باسا نازار اۋدارادى»، – دەدى.

كورنەكى سۋرەت

امەريكالىق ساراپشىلار مەن زاڭگەرلەردىڭ ايتۋىنشا، پاندەمياعا قاراماستان سايلاۋدى كەيىنگە قالدىرۋ ستسەناريى ءىس جۇزىندە ورىندالمايدى. بۇل ءۇشىن سايلاۋ وتكىزۋدى رەتتەيتىن فەدەرالدى زاڭدارعا وزگەرتۋلەر ەنگىزۋ قاجەت. 1845 جىلعى پرەزيدەنتتىك سايلاۋ كۇنى تۋرالى زاڭدا داۋىس بەرۋ «قاراشانىڭ ادعاشقى سەيسەنبىدە وتەدى» دەلىنگەن. سوندىقتان سايلاۋ كۇنىن كەيىنگە قالدىرۋ ءتيىستى زاڭ جوباسىن اقش كونگرەسىنىڭ سەناتى مەن وكىلدەر پالاتاسىنىڭ ماقۇلداۋىن جانە وعان ترامپتىڭ قول قويۋىن تالاپ ەتەدى.

ساراپشى بيلل بەرروۋ: «الدىمەن سايلاۋعا قاتىستى ەرەجەلەر زاڭدا جازىلعانىن ايتا كەتەيىن. ترامپ ونى وڭاي وزگەرتە المايدى. ودان بولەك الداعى ۋاقىتتا ەكىنشى توقساننىڭ ەكونوميكالىق ەسەبى شىعادى. وندا قارجىنىڭ قىسقارعانى تۋرالى ايتىلادى. ول ارينە پانەدمياعا بايلانىستى. بىراق اق ءۇي باسشىسىنا ۆيرۋستىڭ الدىن الا الماعانى تۋرالى ايىپتار تاعىلا باستايدى. سوندىقتان ترامپ ءتىپتى قاراپايىم حالىقتى داۋىس بەرۋ كۇنىن وزگەرتۋگە كوندىرە المايدى»، – دەيدى.

سايلاۋدى ازىرگە وتكىزبەۋ ماسەلەسى ودان دا كۇردەلى. اقش كونستيتۋتسياسىنا ەنگىزىلگەن 20-شى تۇزەتۋ پرەزيدەنتتىڭ جانە ۆيتسە-پرەزيدەنتتىڭ «20 قاڭتاردا تۇسكە دەيىن» (قىزمەتكە كىرگەننەن كەيىن ءتورت جىل) مەرزىمىنىڭ اياقتالۋىن قاراستىرادى. ياعني ەگەر سايلاۋ توقتاتىلسا دا، ترامپ پەن ونىڭ ۆيتسە-پرەزيدەنتى مايك پەنس ءوز وكىلەتتىكتەرىن جوعالتادى. دەمەك زاڭدا قاراستىرىلعان نورمالاردى وزگەرتۋ اقش پرەزيدەنتىنىڭ قۇزىرەتىندە ەمەس.

ترامپتىڭ داتانى وزگەرتۋ جايلى ۇسىنىسىن قاتاڭ سىنعا العاندار قاتارىندا اقش مەملەكەتتىك قايراتكەرى، دەموكرات كريس ۆان حوللەن دە بار. ول: «ترامپ سايلاۋدا ءوزى جەڭىلىپ قالاتىنىن ءبىلىپ، قورقىپ وتىر. سوندىقتان دا داۋىس بەرۋدى كەيىنگە قالدىرعىسى كەلەدى. جۇرگىزىلگەن ساۋالنامالار تۇرعىنداردىڭ كوڭىلىنەن بۇل پرەزيدەنتتىڭ شىقپاعانىن كورسەتتى. ول ەلدى كوروناۆيرۋستىڭ دەندەپ كەتۋىنە جول بەردى. ەكونوميكانى قۇلدىراتتى. قازىر قورىققاننان، ماسەلەدەن شىعۋدىڭ وسىنداي جولىن تاپقان عوي»، – دەيدى.

28 شىلدەدە اقش باس پروكۋرورى ۋيليام بارر كونگرەسستەگى تىڭدالىمبا قاراشاداعى سايلاۋدا پوشتامەن داۋىس بەرۋ سايلاۋ ناتيجەلەرىن بۇرمالاۋى مۇمكىن دەپ مالىمدەگەن. سونداي-اق ادىلەت مينيسترلىگىنىڭ باسشىسىنان پرەزيدەنتتىڭ سايلاۋ كۇنىن كەيىنگە قالدىرۋ قۇقىعى بار ما دەپ سۇرالدى. بىراق پروكۋرور بۇل ساۋالعا جاۋاپ بەرگەن جوق.

دونالد ترامپ – كاسىپكەر، امەريكانىڭ 45-ءشى پرەزيدەنتى، رەسپۋبليكالىق پارتيا وكىلى. بيىل سايلاۋدا ترامپتىڭ باستى قارسىلاسى، دەموكرات دجوزەف بايدەن بولادى. الەم جانە ەلدەگى احۋالعا قاراماستان، ترامپ حالىقتىڭ بۇل جولى دا وزىنە داۋىس بەرەتىنىنە كامىل سەنىمدى.

"The Qazaq Times"