بۇگىندە التى قۇرلىققا تاراپ، 6 ميلليوننان استام ادامعا جۇعىپ ۇلگەرگەن COVID-19 ۆيرۋسىنا بايلانىستى كوكتەم باسىندا قازاقستاندا دا كارانتين جاريالاندى. تج رەجيمى ەنگىزىلگەن كۇننىڭ ەرتەڭىندە-اق سول كەزدەگى اقپارات ءمينيسترى داۋرەن اباەۆ باق وكىلدەرى مەن ينتەرنەت قولدانۋشىلارعا قاراتا جالعان اقپارات تاراتقاندار جاۋاپقا تارتىلاتىنىن ەسكەرتتى. ال 22 ناۋرىز باس مەملەكەتتىك سانيتاردىڭ قاۋلىسى شىقسا، 23-ءى مەملەكەت باسشىسى توقاەۆ ۇقك، باس پروكۋراتۋرا جانە اقپارات مينيسترلىگىنە قوعامدىق كوڭىل-كۇي مەن الەۋمەتتىك جەلىگە ءجىتى مونيتورينگ جۇرگىزۋدى تاپسىردى.
سونىمەن اتالعان قۇجاتتار مەن شەكتەۋ شارالارى اقپاراتتىق ساياساتتى قالايشا السىرەتتى جانە ىندەتتىڭ بارىنا سەنبەۋشىلەر قاتارى نەگە ءوستى؟ دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ جاڭالىق تاراتۋ كەستەسى نەگە وزگەردى؟ الماتى قالاسىنىڭ ورتالىق اۋرۋحاناسىنداعى بار شىندىقتى بۇكپەسىز بەرگەن جۋرناليست يرينا سوۆەتجانقىزىنىڭ ۇستىنە ارىز جازعان كىم، نەلىكتەن؟ كەيىپكەرلەر، ساراپشىلار، جاۋاپتىلار تالقىسىندا ۇسىنامىز.
بۇعاۋعا تۇسكەن باق
بيىل 22 ناۋرىزداعى باس مەملەكەتتىك سانيتاريا دارىگەرى لاۋازىمىنا جاڭا تاعايىندالعان ايجان ەسماعامبەتوۆانىڭ №26 قاۋلىسى (2-تاراۋ 4-تارماعى) بويىنشا، «دەنساۋلىق ساقتاۋ مەكەمەسىندە، جەدەل جاردەم كولىگىندە، جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگان كارانتين ەنگىزگەن اۋماعىندا، سونداي-اق دارىگەر ۇيدە مەديتسينالىق كومەك بەرگەندە دە دىبىستىق، فوتو جانە بەينەتاسپاعا جازۋعا تىيىم سالىندى».
ناۋرىز ايىندا قاراعاندىدا 101tv.kz قوعامدىق ينتەرنەت-تەلەارناسىنىڭ جەتەكشىسى بوتاگوز وماروۆاعا كۇش كورسەتكەنى، 25 ناۋرىز ازاتتىق راديوسىنىڭ ورالداعى ءتىلشىسى ماريا مەلنيكوۆاعا قىسىم جاساعانى حابارلاندى. ناۋرىزدىڭ سوڭىنا قاراي Informburo.kz جۋرناليسى سەرىكجان ماۋلەتباي Facebook جەلىسىندە بيلىك، اسىرەسە، اكىمدىكتەر ەڭ كوپ قويىلاتىن سۇراققا جاۋاپ بەرمەيتىنىن، جۇيەلى مالىمەت الۋ قيىنداعانىن ايتىپ، جازبا جاريالادى. «ورال اپتالىعى» باسىلىمىنىڭ ءتىلشىسى نانا يكسانوۆانىڭ بقو ءبىلىم باسقارماسىنا جولداعان سۇراۋىنا مەكەمەنىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى جانگىروۆا ءۇمىت بىرنەشە كۇن بويى جاۋاپ بەرمەي، تۇتقانى كوتەرمەي قويعان. جۋرناليست رەسمي ۋاكىلدىڭ سوڭىنان قالماي ءجۇرىپ العان ءۇستىرتىن جاۋابىنا قاناعاتتانباعان. مۇنداي مىسالدار كوپ.
ەلدى ۇرەيگە سالىپ، ەلەڭدەتكەن ىندەت توڭىرەگىندەگى سۇراۋىنا جاۋاپ الا الماي نەمەسە قىزمەت بارىسىندا ويعا كەلمەيتىن ءتۇرلى كەدەرگىگە تاپ بولعان جۋرناليستەر كوپتەپ كەزدەسەدى. تج جاريالانعالى بەرى تەك تىلشىلەر اراسىندا وسى تاقىلەتتەس ونداعان جاعداي تىركەلگەن. مۇنى حالىقارالىق «ءادىل ءسوز» ءسوز بوستاندىعىن قورعاۋ قورىنىڭ ناۋرىز-ءساۋىر (مامىر ايىنىڭ ەسەبى ءالى ءتۇزىلىپ بولمادى – QT) ايلارىنا ارنالعان مونيتورينگىنەن كورۋگە بولادى. ال الەۋمەتتىك جەلىلەردە ءوز پىكىرىن اشىق ايتامىن دەپ بيلىك تۇساۋىنا ىلىككەن بلوگەرلەر مەن ازاماتتىق بەلسەندىلەردىڭ ناقتى ەسەبىن شىعارۋ قيىن.
ەركىن قوزعالۋعا ارنالعان ەلەكتروندى جۇيە ىسكە قوسىلۋىنا بايلانىستى جۋرناليستەر كوپتەگەن كەدەرگىگە جولىقتى. ءساۋىردىڭ 16-سى ءىىم ءباسپاسوز قىزمەتى تج قاعيداسىن بۇزعان 5 مىڭنان استام ادامنىڭ جاۋاپقا تارتىلعانىن جانە جالعان اقپارات تاراتقان 80 قىلمىستىق ءىس سوتقا دەيىنگى تەرگەۋگە جىبەرىلگەنىن جەتكىزدى.
21 ءساۋىر «شەكاراسىز تىلشىلەر» حالىقارالىق ۇيىمى جاريالاعان «الەمدىك ءباسپاسوز بوستاندىعى يندەكسى» رەيتينگىندە قازاقستان 180 ەلدىڭ ىشىندە 157 ورىنعا تۇراقتادى. سول كەزدەگى اقپارات ءمينيسترى داۋرەن اباەۆ ادەتتەگىدەي ۇيىم ەسەبىنىڭ شىنايىنىلىعىنا كۇمانمەن قارايتىنىن مالىمدەدى. ىلە-شالا حالىقارالىق Human Rights Watch ۇيىمىنىڭ ەۋروپا-ورتالىق ازيا ايماعى بويىنشا ديرەكتورى حيۋ ۋيليامسون 23 ءساۋىر ازاتتىققا بەرگەن سۇقباتىندا «تج كەزىندە اقپارات قۇرالدارىنىڭ قىزمەتكەرلەرىنە عانا ەمەس، پىكىرىن ەركىن بىلدىرگىسى كەلەتىن كەز كەلگەن ازاماتقا قىسىم جاساماۋعا شاقىردى». ارتىنشا ۇيىم قازاقستاننىڭ «COVID-19-عا قارسى كۇرەستى سىلتاۋراتىپ» ادام قۇقىقتارىن بۇزعانى تۋرالى ەسەبىن جاريالادى.
27 ساۋىردەگى پرەزيدەنت توقاەۆتىڭ ەلگە جاساعان ۇندەۋىندە ۋاقتىلى ءارى سەنىمدى حابار تاراتىپ جۇرگەن جۋرناليستەرگە العىسىن بىلدىرگەنىمەن، ودان كەيىن دە باق جۇمىسىنا كەدەرگى توقتامادى. مەديتسينا سالاسىنداعى قوردالانعان ماسەلەلەر مەن كوزبوياۋشىلىقتار سۋ بەتىنە شىعىپ جاتقانى امبۋلاتوريادان باستاپ ۆەدومستۆوعا دەيىن جاقپاعانى انىق. ەلدىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندە سالعىرتتىق پەن ناشار ەڭبەك جاعدايىنا قارسى باس كوتەرگەن دارىگەرلەردىڭ اشىق مالىمدەمەسىنەن كەيىن ۇدەگەن قىسىمنىڭ ءبىرى اتىراۋدا كورىنىس بەردى.
11 ءساۋىر اتىراۋ وبلىستىق اۋرۋحاناسى دارگەرلەرىنىڭ ءۋاجىن تىڭداۋعا بارعان (سانيتارلىق تالاپتى قاتاڭ ساقتاعان ءارى سۇقباتتى سىرتتا، اشىق جەردە العان – QT) «كتك» تەلەارناسىنىڭ ايماقتىق ەكى كوررەسپوندەنتى بەكەن اليراحيموۆ پەن ماناس ءشاريپوۆتى پوليتسيا ۇستاپ اكەتتى. ولارعا تج ەرەجەسىن بۇزدى دەگەن ايىپپەن اكىمشىلىك حاتتاما تولتىرىلىپ، تۇسىنىكتەمە العان. سوسىن ءجۋرناليستى بەرەكە اۋىلىنا كارانتينگە، ال وپەراتوردى پروۆيزور ورتالىعىنا اپارعان. وڭىردەگى جەدەل شتاب تا قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ ءسوزىن سويلەدى. وقيعادان ءبىر كۇن وتكەن سوڭ اقپارات ءمينيسترى بۇرىنعىشا اكىمدىكتەردى بار بولعانى «باق جۇمىسىنا تۇسىنىستىكپەن قاراۋعا» شاقىردى.
مينيسترلىكتىڭ ءۋاجى: كەيستەر سانىن حابارلاۋ ءتارتىبى نەگە وزگەردى؟
قر-نىڭ №451 «بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى تۋرالى» جانە №94-V «دەربەس دەرەكتەر جانە ولاردى قورعاۋ تۋرالى»، № 401-V «اقپاراتقا قول جەتكىزۋ تۋرالى» زاڭدارىندا كوزدەلگەن جۋرناليستەردىڭ شىنايى اقپارات تاراتۋ قۇقىعى نەگە شەكتەلدى؟ نەلىكتەن اۋرۋىنان ايىققان پاتسيەنتتەردىڭ سانى بۇرىنعىشا دەر كەزىندە جاڭارىپ، ال جاڭا كەيستەردىڭ جيىنتىق سانى ءبىر كۇننەن كەيىن جاريالانۋدا؟ قازاقستان بيلىگى نە سەبەپتى جانە قانداي نەگىزبەن باق قىزمەتىنە شەكتەۋ قويدى؟
جوعارىدا ايتىلعان ماسەلەلەردىڭ انىق-قانىعىن ءبىلۋ ماقساتىندا مينيسترلىككە جولدانعان سۇراققا تاۋارلار مەن كورسەتىلەتىن قىزمەتتەردىڭ ساپاسى مەن قاۋىپسىزدىگىن باقىلاۋ كوميتەتى «توتەنشە جاعداي رەجيمى الىنىپ تاستالعاننان سوڭ ءارى كوروناۆيرۋسقا شالدىققان ناۋقاستار سانىنىڭ وسۋىنە بايلانىستى جاريالاۋ باسقاشا تارتىپكە كوشتى» دەپ ءتۇسىندىردى. ايتسە دە جاۋاپتى ورگان حابارلاما ءتارتىبىنىڭ وزگەرگەنىن بۇعان دەيىن اشىپ ايتپاعان.
ودان بولەك دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ رەسمي ۋاكىلى دياس احمەتشارىپ رەداكتسيا ساۋالىنا «حالىق جامان ىندەتتىڭ بارىن ءتۇسىنىپ، كوز جەتكىزگەن سوڭ ءارى تج اياقتالعاننان كەيىن ءمينيستردىڭ شەشىمىمەن باسقا شەتەلدەردىڭ ۇلگىسى نەگىزىندە تاۋلىگىنە ءبىر رەت جيىنتىق ەسەپ بەرۋ تارتىبىنە كوشتىك» دەپ پىكىر ءبىلدىردى. ونىڭ ايتۋىنشا، قازىرگى تاڭدا باس شتاب كۇندەلىكتى تىركەلگەن جاعداي تۋرالى اقپاراتتى ەرتەڭىنە تاڭعى ساعات 8:00-دە حابارلاۋ كەستەسىمەن جۇمىس ىستەيدى.
بەلگىلى ءتىلشى ەلنۇر ءالىموۆا «جۋرناليستەر عانا ەمەس، قوعام دا اقپاراتتى دەر كەزىندە الا الماي وتىر. مەنىڭشە، بۇدان قازاقستاندىقتاردىڭ قۇقىعى بۇزىلىپ جاتىر», – دەيدى. ونىڭ پىكىرىنشە، مۇنىڭ ءبارى مەملەكەتتىڭ ساياسي جۇيەسىنە كەلىپ تىرەلەدى. «باتىس ەلدەرى قاشاندا اقپارات قۇرالدارىنا اشىق، قوعامعا ەسەپ بەرىپ تۇرادى. تەرەڭدەي قاراساق، دەموكراتيالىق قۇندىلىقتار ماسەلەسى» دەپ سانايدى.
ءتورتىنشى ەمەس IV بيلىك: كوميتەت «پايىمى» VS «لەگيتيمسىز» شەشىم
باق وكىلدەرىن پاتسيەنتپەن تىكەلەي بايلانىستىرماسا دا كارانتين ايماعىنداعى قىزمەتكەرلەر فوتو-ۆيدەو ءتۇسىرىلىم جاساپ، ناۋقاستاردىڭ ءۋاجىن ءانونيمدى تۇردە اۋرۋحانا فونىمەن مەملەكەتتىك مەديا رەسۋرستار ارقىلى جاريالاسا بولار ەدى دەيدى ساراپشىلار.
كوميتەت توراعاسى تيمۋر سۇلتانعازيەۆتىڭ اتىنان كەلگەن حاتتا 2009 جىلى قابىلدانعان «حالىق دەنساۋلىعى جانە دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسى تۋرالى» كودەكسىندەگى 21-باپقا (12-تارماعىنىڭ 6-تارماقشاسى) سىلتەمە جاسالعان.
اكتىگە سايكەس «مەملەكەتتىك سانيتاريالىق-ەپيدەميولوگيالىق باقىلاۋدى جانە قاداعالاۋدى جۇزەگە اسىرۋعا ۋاكىلەتتى لاۋازىمدى تۇلعالارى حالىق ساۋلىعى سالاسىنداعى مەملەكەتتىك ورگان ايقىندايتىن تارتىپپەن جەكەلەگەن وبەكتىلەردە شەكتەۋ ءىس- شارالارىن، ونىڭ ىشىندە كارانتيندى بەلگىلەۋگە قۇقىعى بار» دەلىنگەن.
كودەكستەن ءۇزىندى كەلتىرە وتىرىپ، كارانتين شاراسىنىڭ انىقتاماسىن ۇسىنعان كوميتەت جاۋابىندا «باق وكىلدەرىنىڭ پاندەميا كەزىندە اۋرۋحانالارعا كىرىپ-شىعۋىنا، كارانتيندىك ستانتسيوناردا قىزمەتىن جۇزەگە اسىرۋعا مۇمكىندىك بەرىلمەيدى» دەپ ناقتى جازىلعان.
«كارانتينگە بايلانىستى شەكتەۋلەر «بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭىن بۇزۋ بولىپ تابىلمايدى دەپ پايىمدايمىز جانە بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى وكىلدەرىنە قويىلعان شەكتەۋدى الىپ تاستاۋ تۋرالى شەشىمدى ءتيىستى اۋماقتارداعى باس مەملەكەتتىك سانيتاريالىق دارىگەرلەر قابىلدايدى»، – دەيدى كوميتەت توراعاسى سۇلتانعازيەۆ.
BBC, NT, CNN, FoxNews, al-Jazeera, ءتىپى ريا-نوۆوستي سياقتى مەديا الپاۋىتتاردىڭ اۋرۋحانادان رەپورتاج بەرىپ، جەتكىلىكتى اقپاراتتاندىرۋىنىڭ ارقاسىندا بۇل ەلدەردە كونسپيرولوگ كوزقاراسىنداعى اۋديتوريانىڭ ۇلەسى از ەكەنى جاسىرىن ەمەس. «شەتەلدە بولىپ جاتقان نارسەگە ءبىز جاۋاپ بەرمەيمىز. ءبىزدىڭ ەشقانداي قاتىسىمىز جوق» دەگەن ۆەدومستۆو ۋاكىلى دياس احمەتشارىپ كوپشىلىكپەن بىرگە تىلشىلەرگە شەكتەۋ قويىلعانىن ايتادى.
«مەملەكەتتىك باس سانيتارلىق دارىگەردىڭ قاۋلىسىنا ساي، بارلىق مەديتسينالىق مەكەمەلەر كارانتينگە جابىلدى. وندا كوپ كىسىنىڭ كەلۋىنە تىيىم سالىندى. شۇعىل تۇردە دارىگەرگە جۇگىنۋ-قارالۋ تۇراقتى تۇردە ءجۇردى، ال جوسپارلى قارالۋ كەيىنگە شەگەرىلدى. سول سەكىلدى جۋرناليستەر دارىگەرلەرمەن سۇحباتتاسۋ كەزىندە ۆيرۋس جۇقتىرىپ، وزىنە جانە وزگەلەرگە زيان تيگىزبەس ءۇشىن باق وكىلدەرىنە دە رۇقسات بەرگەمىز جوق. فوتو-بەينە تۇسىرىلىمگە رۇقسات بەرىلگەن جوق. «دارىگەرلىك قۇپيا»، «دارگەرلىك كەلىسىم» تۋرالى زاڭ بويىنشا ناۋقاستار جونىندە مالىمەت بەرۋگە تىيىم سالىنعان. ىندەتتىڭ وشاعىنا تەك ارنايى قورعانىس كيىمىندەگى دارىگەرلەر عانا كىرەدى. اقپارات سۇراتقان باق وكىلدەرىنە دارىگەرلەردەن 5-10 مينۋت اۋىسىم كەزىندە ۇيالى تەلەفونعا ءتۇسىرىپ بەرىپ وتىردىق»، – دەيدى ول.
«مەديانى كارانتين ايماعىنان شەتتەتۋ قوعامدا ىندەتتىڭ بارىنا سەنبەيتىندەردىڭ قاراسىن كوبەيتتى. جاۋاپتى ۆەدومستۆونىڭ اقپارات قۇرالدارىن الاستاۋىنىڭ، ۆاكتسيناتسيا پروپاگانداسىن ۇدەتۋىنىڭ سالدارىنان حالىقتىڭ العان جاۋابىنان گورى قويار سۇراعى ارتتى». وسىلاي دەگەن بالالار جۇيكە اۋرۋلارىنىڭ دارىگەرى قايىرعالي كونەەۆ بەينە-فوتو تۇسىرىلىمگە تىيىم سالۋدى «باق تۋرالى، جەكە ازاماتتاردىڭ اقپاراتتانۋ قۇقىعى جونىندەگى نەگىزگى زاڭدارعا قارسى شەشىم» دەپ باعالايدى. ونىڭ پىكىرىنشە، ءاسىلى ءمينيستردىڭ بۇيرىعى زاڭنان كەيىن تۇرۋى ءتيىس. ساراپشى «شىنىن ايتقاندا، ۆەدومستۆونىڭ بۇل بۇيرىعى ادىلەت مينيسترلىگىنە تىركەلىپ، تولىق ءماتىنى باسپاسوزدە جاريالانباعاندىقتان، لەگيتيمسىز دەپ ساناۋعا بولادى» دەيدى.
قازاق-قىرعىز جۋرناليستيكاسىنىڭ كارانتين كەزىندەگى تىنىسى
ورتالىق ازيا ەلدەرى ددۇ ۇسىنعان نۇسقاۋلىقتى ۇستانادى. FactCheck قىرعىز قىزمەتىنىڭ باس رەداكتورى بولوت تەمىروۆ قىرعىزستانداعى جاعدايدىڭ ۇقساس ەكەنىن ايتادى. «COVID-19 تارالماي تۇرىپ مەملەكەتتىك باس ارنا قرتك-دا ۆيرۋستىڭ بەتالىسىن ەسكەرمەستەن ازىرگە داۋاسى بەلگىسىز كەسەلگە تۇماۋ دەڭگەيىندە قاراپ، اسا قاۋىپ تۋدىرمايتىنىن ايتقان ساراپشىنىڭ پىكىرى بەرىلدى» دەگەن جۋرناليست وسىنداي اقپاراتتىق ساياساتتاعى شالىس قادامدار ەلدىڭ پاندەمياعا نەمعۇرايلى قاراۋىنا الىپ كەلگەنىنە قاپالى.
«كارانتين باستالعان كەزدە جۋرناليستەر كاسىبي قىزمەتىنە بايلانىستى ەركىن ءجۇرىپ-تۇرۋعا قۇقىلى ماماندار تىزىمىنە ەنبەپ ەدى. بىراق جۋرناليستەردىڭ جاپپاي نارازىلىعىنان كەيىن بىشكەك پەن وش اكىمدىگىنىڭ اككرەديتاتسيالاۋدان وزگە تاڭداۋى بولمادى. ايتسە دە اۋرۋحاناعا كىرۋگە ارنالعان شەكتەۋ وزگەرىسسىز قالدى.
ول ول ما، كەيدە بريفينگ-كونفەرەنتسيادا شەنەۋنىكتەرگە سۇراق قويۋ قيىنعا سوقتى. دەگەنمەن باق الەۋمەتتىك جەلىدە قىزۋ جۇمىس ىستەپ، جاعدايدى رەتتەي الدى. تالاپ-ارىزىن اشىق ايتقان دارىگەرلەرگە بيلىك قىسىم جاساي باستادى. كوپ ۇزاماي شۋ ءورشىپ كەتكەن سوڭ قۇزىرلى ورگاندار قوقان-لوقىلىقتى توقتاتۋعا ءماجبۇر بولدى»، – دەيدى تەمىروۆ مەديانىڭ پايداسىن ءسوز ەتىپ.
ال كارانتين كەزىندە ايماقتارعا قاتىناۋى قيىنداعان، ونلاين بريفينگتەردە كوپ سۇراقتارىنا جاۋاپ الا الماعان قازاقستاندىق جۋرناليستەردىڭ ءبىرى ەلنۇر ءالىموۆا «باتىس ەلدەرىندەگى جۋرناليستيكا سەكىلدى جۇمىس ىستەدىك دەپ ايتا المايمىن» دەيدى.
اق حالاتتىلار اماناتىن ارقالاعان يرينا
ەڭ العاش 10 ساۋىردە كەشكىسىن №12 اۋرۋحانانىڭ دارىگەرلەرى ينفورمبيۋرو ءتىلشىسى يرينا سوۆەتجانقىزىنا شاعىمىن ايتىپ، جەكەسىنە شىعا باستاعان. اۋرۋحانادان ءبىر كۇندە ءتورت ادامنان كوروناۆيرۋس انىقتالعان ساتتە دارىگەرلەر تىلشىگە كارانتينگە بايلانىستى حابارلاسقان. مەديتسينا قىزمەتكەرلەرى بىردەن اشىپ سۇقبات بەرۋگە تارتىنعان. دەسە دە جاعدايدى ايتپاسقا كوزى جەتكەن دارىگەرلەر تىلشىمەن جۇمىس ىستەۋگە كىرىسكەن. سوۆەتجانقىزى مينيسترلىككە، قوعامدىق دەنساۋلىق ساقتاۋ باسقارماسىنا جولداعان سۇراۋىنا دەر كەزىندە جاۋاپ الا الماعانىمەن، قالالىق ءباسپاسوز قىزمەتىنەن حابار كەلگەن. ۆەدومستۆودان باستاپ جاۋاپتى ورگاندار رەسمي تۇردە جاريالانباعان اقپارات ءجۋرناليستىڭ قولىنا قالاي تۇسكەنىن تەكسەرتىپ، دەرەك كوزىن ىزدەستىرىپ، اۋرۋحانا باسشىلىعىنا سوگىس بەرگەن دەسەدى. ول دارىگەرلەرمەن تۇراقتى تۇردە بايلانىسىپ وتىرعان. «سول كۇنى ەرتەڭىنە جازىلعان شاعىمدى 17 كۇن وتكەننەن سوڭ، 30 ءساۋىر كۇنگى «ءسوزدىڭ شىنى كەرەك»-تە قاراوي زيراتىنداعى جاعدايمەن رەسمي كورسەتكىشتىڭ سايكەسسىزدىگى تۋرالى شىعارىلىمىنان كەيىن ءبىر-اق ءبىلدىم» دەگەن ءتىلشى وسى ارالىقتا الەۋمەتتىك جەلى مەن ەفيردە ورتالىق اۋرۋحاناداعى دەرت احۋالى جايلى ۇزدىكسىز حابار جازىپ وتىرعان.
ونىڭ ايتۋىنشا، ورتالىق اۋرۋحانانىڭ سول تۇستاعى باس دارىگەرى الماز جۇباشەۆتىڭ اتىنان جازىلعان ارىز جوعارىدان كەلگەن تاپسىرما كورىنەدى. يرينا سوۆەتجانقىزى اتالعان شاعىمدى ءوزىنىڭ قىزمەتىنە كەدەرگى جاساۋ ماقساتىندا جازىلعان دەپ سانايدى. الايدا اكىمشىلىك نە قىلمىستىق قۇقىقبۇزۋشىلىقتى راستايتىن مالىمەتتىڭ جەتكىلىكسىزدىگىنەن ءىس توقتاعان.
كاسىبي قىزمەتىنە قاتىستى بەلگىلى جۋرناليست يرينا سوۆەتجانقىزىنىڭ ۇستىنەن تۇسكەن ارىز قارالمايتىن بولدى. فوتو: كەيىپكەردىڭ جەكە قورىنان
«كارانتين كەزىندەگى كەدەرگىلەر از ەمەس. بريفينگكە جولدانعان ساۋالدار تالعاپ قويىلادى. سوندىقتان ورتاق چاتتان بولەك رەسمي سۇراۋ حات جىبەرۋگە ءماجبۇرمىز. ماسەلەن، 21 مامىردان بەرى ءبىر سۇراعىما ءالى جاۋاپ الا الماي كەلەمىن. الماتى وبلىسىنىڭ اۋماعىنداعى پاندەميا قۇرباندارىن جەرلەيتىن قاراوي زيراتىنداعى قابىرلەر مەن رەسمي مالىمەتتەگى ايىرماشىلىق تۋرالى سۇراققا بۇگىنگە دەيىن تۇششىمدى اقپار جوق»، – دەپ، وسى ءتارىزدى كوپ كەدەرگىنىڭ سالدارى قوعامدا كۇماننىڭ كۇشەيۋىنە الىپ كەلەتىنىنە الاڭدايدى.
ورتالىق اۋرۋحانا باسشىلىعى جۇزدەگەن كادرى ۆيرۋس جۇقتىرىپ، ماسەلە ۋشىعىپ جاتقاندا ونسىز دا جاريالانۋى ءتيىس اقپاراتتىڭ جارىققا شىعىپ كەتۋ سەبەبىمەن «كۇرەسىپ» جۇرگەنى تاڭداندىرادى.
«ىندەت قارقىنى ءورشىپ تۇرعاندا ءارتۇرلى الەمدىك اقپارات قۇرالدارى اۋرۋحانادا ىقتيارلى ناۋقاستاردان سۇقبات بەرىپ جاتتى. ال بىزدە... بارلىق سانيتارلىق تالاپتى ساقتاي وتىرىپ، پاتسيەنتتىڭ داۋىسىن وزگەرتىپ-ءجۇزىن بۇركەپ ينتەرۆيۋ الۋعا ءوتىنىم بەردىك. ءتىپتى الماتى قالاسىنىڭ قوعامدىق دەنساۋلىق ساقتاۋ باسقارماسىنان دارىگەرلەر كومەگىمەن بەينەجازبا جازىپ بەرۋىن سۇراتتىق. ەشقانداي ماردىمدى جاۋاپ بولمادى. تاعى ءبىر ماسەلە، شقو-ورنالاسقان بالالار ينتەرناتىنداعى جاعداي جونىندە حابار دايىنداۋعا وسكەمەندەگى ءتىلشىمىز اياگوزگە ات ارىتىپ باردى. مۇندا دا ءتىلشىنى تەستىدەن وتپەۋى سەبەپتى مەكەمەگە كىرگىزبەدى. ەڭ بولماعاندا، بىردە-ءبىر ادام سىرتقا شىعىپ، قاشىقتان بولسىن پىكىر بەرمەدى، – دەيدى ول.
P.S.: ايتپاقشى، كوروناۆيرۋس باستالعالى facebook جەلىسىندەگى مينيسترلىك پاراقشاسىندا 2,5 اي بويى الەۋمەتتىك جەلىدە 51 رەت تىكەلەي ەفير جۇرگىزىلگەنىن تىلگە تيەك ەتكەن دياس احمەتشارىپ ورىسشا ۇلەسى باسىم كونتەنتتى قازاقشالاۋعا ۋادە بەردى.
شەرزاتتىڭ ءولىمى ىسىنە قاتىستى قۇپيا ۆيدەونى جاريالاۋ كىمگە كەرەك بولدى؟ – ساراپشىلار مەديا سىنى
كوميسسيا مەن باقىلاۋشى ەسەبىندەگى ايىرماشىلىق: الماتىدا رەفەرەندۋم قالاي ءوتىپ جاتىر؟
رىسبەك سارسەنبايۇلى: اەس – جارىلىپ كەتۋگە شاق تۇرعان بومبانى قۇشاقتاپ وتىرعانمەن بىردەي
قاراعايعا قارسى بۇتاق. دۋماننىڭ سوت تەرگەۋى اياقتالدى. 29 شىلدە ءجارىسسوز.
الماتى وبل پركۋراتۋراسى. بەلسەندىلەر: «جالعان جالامەن قاماۋداعى ايگەرىم مەن دۋمانعا بوستاندىق!»
جاۋاعاشتى تۇرمەسى ايگەرىمدى تاعايىندالعان ەمگە جىبەرمەي جاتىر