قايرات ءابدىراحمانوۆ: قازاقستان فرانتسيالىق دوستار مەن وڭىردەگى كورشىلەرمەن كەڭىرەك ىنتىماقتاستىققا دايىن

2017 جىلعى 28-29 ناۋرىزدا فرانتسيانىڭ سىرتقى ىستەر جانە حالىقارالىق دامۋ ءمينيسترى جان-ماركو ەيرونىڭ شاقىرۋىمەن قازاقستاننىڭ سىرتقى ىستەر ءمينيسترى قايرات ءابدىراحمانوۆ پاريجدە جۇمىس ساپارىمەن بولدى. بۇل تۋرالى ۆەدومستۆونىڭ رەسمي سايتىندا حابارلاندى. 

فرانتسۋز رەسپۋبليكاسى جانە ورتالىق ازيا ەلدەرى اراسىندا ديپلوماتيالىق قارىم-قاتىناستاردىڭ 25 جىلدىعىنا وراي فرانتسيا، قازاقستان، وزبەكستان سىرتقى ساياسي ۆەدومستۆولارىنىڭ باسشىلارى، قىرعىزستان، تاجىكستان جانە تۇرىكمەنستان سىرتقى ىستەر مينيسترلەرى ورىنباسارلارىنىڭ بىرلەسكەن كەزدەسۋلەرى ساپاردىڭ ماڭىزدى ءبولىمى بولدى.

ق. ءابدىراحمانوۆ ءىس-شارادا سويلەگەن سوزىندە ورتالىق ازيا الەمنىڭ سەرپىندى دامىپ كەلە جاتقان وڭىرلەرىنىڭ ءبىرى ەكەنىن اتاپ ءوتتى. «قازاقستاندى ءوڭىر بويىنشا ەكونوميكالىق ءوسىم مەن تۇراقتىلىقتىڭ ءپوليۋسى ەتۋگە جانە ەلىمىز ايماقتاعى فرانتسۋز دوستارى مەن كورشىلەرىنە كەڭ ىنتىماقتاستىققا ءازىر»، - دەدى مينيستر.

مينيستر قازاقستان ورتالىق ازيا ەلدەرى اراسىنداعى قارىم-قاتىناستاردا تەڭقۇقىقتىق جانە وزاراتيىمدىلىك قاعيداتىن ۇستاناتىنىنا نازار اۋداردى. «ءبىزدى سوڭعى ۋاقىتتا ءوڭىرىمىزدىڭ دامۋىنداعى بايقالىپ وتىرعان وڭ ۇردىستەر قۋانتادى. بۇل ورتالىق ازيا ەلدەرى اراسىنداعى قارىم-قاتىناستاردا شەشىلمەيتىن ماسەلەلەر جوق ەكەنىن دالەلدەي تۇسەدى»، - دەپ باسا ايتتى ق. ءابدىراحمانوۆ.

قر ءسىم باسشىسى ورتالىق ازيادا بارلىق قىزىعۋشىلىق تانىتقان ەلدەر ءۇشىن بەيبىتشىلىك، قاۋىپسىزدىك، ىنتىماقتاستىق جانە دامۋ نەگىزىندە ۇيلەسىمدى بايلانىستىرعان وڭىرلىك مودەل قالىپتاسىپ، سىننان ءوتۋى مۇمكىن ەكەنىنە ۇلكەن سەنىمىن ءبىلدىردى. بۇل تۇرعىدان العاندا، فرانتسيانىڭ كليماتتىڭ وزگەرۋى، سۋ، ازىق-تۇلىك، ەنەرگەتيكالىق جانە يادرولىق قاۋىپسىزدىككە، تۇراقتى دامۋ، تەرروريزمگە قارسى كۇرەس، مادەني مۇرانى قورعاۋ ماقساتتارىن ىسكە اسىرۋعا قاتىستى جاھاندىق ماسەلەلەردى شەشۋدەگى وزىق ءرولىنىڭ ماڭىزدىلىعى اتاپ ءوتىلدى.

ق. ءابدىراحمانوۆ ەۋروپالىق وداق – ورتالىق ازيا (ەو-وا) ساياساتى مەن قاۋىپسىزدىگى ماسەلەلەرى بويىنشا جوعارى دارەجەدەگى ديالوگتىڭ باسىم ماڭىزىن راستادى. ەو–وا اراسىنداعى «ەكونوميكالىق دامۋ، ينۆەستيتسيالار، جۇمىسپەن قامتۋدى قامتاماسىز ەتۋ، جەكە سەكتوردى دامىتۋ» اتتى ىنتىماقتاستىقتىڭ جاڭا الاڭىن قۇرۋ تۋرالى يدەياسىن ىسكە اسىرۋدى قولداپ، ءوز پىكىرىن ءبىلدىردى.

ساپار شەڭبەرىندە ق. ءابدىراحمانوۆتىڭ ج.-م. ەيرومەن جەكە ەكىجاقتى كەزدەسۋى كەزىندە سۇحباتتاسۋشىلار قازاقستان مەن فرانتسيا اراسىنداعى جان-جاقتى ىنتىماقتاستىقتىڭ 25 جىلدىعىنىڭ قورىتىندىلارىن جاساپ، قازاقستاندىق-فرانتسۋز قارىم-قاتىناستارىن ودان ءارى ىلگەرىلەتۋدىڭ ناقتى قادامدارىن اتاپ ءوتتى.

فرانتسيا قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىگىن العاش مويىنداعان ەلدەردىڭ ءبىرى جانە ەلىمىزبەن ستراتەگيالىق ارىپتەستىك تۋرالى شارتقا قول قويعان العاشقى ەۋروپالىق ءىرى مەملەكەت. پاريج قازاقستاننىڭ ەۋروپاداعى قاۋىپسىزدىك جانە ىنتىماقتاستىق جونىندەگى ۇيىمىنىڭ ءسامميتىن استانادا وتكىزۋ تۋرالى ۇسىنىسىنا ءبىرىنشى ءۇن قوسىپ، «ەكسپو-2017» حالىقارالىق ماماندىرىلعان كورمەسىن استانادا وتكىزۋ ورنى رەتىندە قولدادى. 2017 جىلدىڭ باسىنان بەرى قازاقستان مەن فرانتسيا بۇۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسى قۇرامىندا بەلسەندى ءوزارا ءىس-ارەكەت ەتەدى جانە كەڭەس شەڭبەرىندە ەكى ەلدىڭ باستامالارىن ءوزارا قولدايدى.

سىرتقى ساياسي ۆەدومستۆو باسشىلارى وزەكتى حالىقارالىق ماسەلەلەر بويىنشا، ونىڭ ىشىندە اۋعانستانداعى احۋال، سيرياداعى جانجالدى رەتتەۋ جانە استانالىق پروتسەستىڭ ءرولى، حالىقارالىق تەرروريزم مەنزورلىق-زومبىلىق ەكسترەميزمىنىڭ قاتەرلەرى مەن سىن-تەگەۋرىندەرى بويىنشا پىكىر الماستى.

تاراپتار فرانتسيانىڭ استانادا الداعى ۋاقىتتا وتەتىن «ەكسپو-2017» كورمەسىنە قاتىسۋىنىڭ زور ماڭىزىن اتاپ ءوتتى. پاريج كورمەدە «جاسىل» ەكونوميكا سالاسىندا جاڭا تەحنولوگيالاردى كورسەتۋدى، سونداي-اق كورمەنى وتكىزۋ بارىسىندا شامامەن 50 مادەني ءىس-شارا ۇيىمداستىرۋدى جوسپارلاپ وتىر.

فرانتسۋز كومپانيالارى فرانتسيانىڭ بارلىق تەحنولوگيالىق الەۋەتىن ىسكە قوسا وتىرىپ، قازاقستاننىڭ ءۇشىنشى جاڭعىرۋىن ىسكە اسىرۋعا ءازىر. 2005 جىلدان باستاپ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەكونوميكاسىنا قۇيىلعان تىكەلەي فرانتسۋز ينۆەستيتسياسىنىڭ مولشەرى 13,05 ملرد. اقش دوللارىنان اسىپ ءتۇستى. قازاقستاندا فرانتسۋز كاپيتالىنىڭ قاتىسۋىمەن 135 كومپانيا تىركەلگەن، ونىڭ ىشىندە الەمگە تانىمال Alstom, Danone, Vicat, Peugeot, Total جانە ت.ب. بار. اۆياتسيا، لوكوموتيۆ، ازىق-تۇلىكتەر ءۇشىن تيتاندى قۇيمالار ءىسى جولعا قويىلعان.

ءدال وسى كۇنى ق. ءابدىراحمانوۆ يۋنەسكو باس ديرەكتورى يرينا بوكوۆامەن جانە ەىدۇ باس حاتشىسى انگحەل گۋرريامەن جەكە كەزدەسۋلەر وتكىزدى.

ق. ءابدىراحمانوۆ ي. بوكوۆامەن كەزدەسۋ بارىسىندا قر پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ 2015 جىلى قاراشادا وتكەن يۋنەسكو باس كونفەرەنتسياسىنىڭ 38-ءشى سەسسياسىندا جاريالانعان باستامالارىن ىسكە اسىرۋ بويىنشا يۋنەسكو-مەن بىرلەسكەن جۇمىستى جوعارى باعالادى. ول الماتى قالاسىن حالىقارالىق ۇيىمنىڭ وڭىرلىك حابى رەتىندە، ونىڭ ىشىندە بۇۇ قۇرىلىمدارىن ەسكەرە وتىرىپ، قازاقستان الماتىدا يۋنەسكو اياسىنداعى مادەنيەتتەردى جاقىنداستىرۋدىڭ حالىقارالىق ورتالىعىن قۇرۋعا تولىق قولداۋ كورسەتۋگە دايىن ەكەنىن اتاپ ءوتتى.

سۇحباتتاسۋشىلار ارىپتەستىكتىڭ جوعارى دەڭگەيىن باعالادى جانە مادەني ءارى تابيعي مۇرالاردىڭ ءتۇرلى وبەكتىلەرىن يۋنەسكو حالىقارالىق تىزىلىمىنە ەنگىزۋ بويىنشا بىرلەسكەن قىزمەتتى ەگجەي-تەگجەيلى تالقىلادى. سونداي-اق، ي. بوكوۆا قازاقستاندا اعىمداعى جىلعى قىركۇيەكتە ساپارمەن كەلۋدى جوسپارلاپ وتىرعانىن حابارلادى.

ا. گۋرريامەن سۇحباتتاسۋ بارىسىندا قازاقستانداعى ينستيتۋتسيونالدىق ورتانى جانە ەكونوميكالىق ءوسۋدى ەىدۇ ەلدەرىنىڭ ەڭ ۇزدىك تاجىريبەلەرىنە سايكەس جەتىلدىرۋ، سونداي-اق ىنتىماقتاستىقتىڭ ەلدىك باعدارلاماسىن 2018 جىلعا دەيىن ۇزارتۋ، ەلىمىزدىڭ ەىدۇ كوميتەتىندەگى مارتەبەسىنىڭ جوعارىلاتۋ جانە اۋعانستانعا ارنالعان دامۋعا رەسمي كومەكتىڭ قازاقستاندىق جۇيەسى شەڭبەرىندەگى قازاقستاننىڭ پيلوتتىق جوبالارى ماسەلەلەرى قاراستىرىلدى.

ەىدۇ باسشىسى ۇيىمنىڭ مۇشەلەرىنە قازاقستاننىڭ ەىدۇ ۇسىنىمدارىن ىسكە اسىرۋدا قول جەتكىزگەن جەتىستىكتەرى اسەر ەتكەنىن حابارلادى. ول پرەزيدەنت ن. نازارباەۆقا ۇلتتىق ەكونوميكالىق ساياساتتى قالىپتاستىرۋ كەزىندە ەىدۇ تاجىريبەلەرى مەن ستاندارتتارىنىڭ ەسكەرىلۋى ءۇشىن جەكە العىسىن ءبىلدىردى. ا. گۋرريا ق. ابدىراحمانوۆقا مەملەكەتتەگى ەكونوميكالىق تۇبەگەيلى وزگەرىستەردى ءتيىمدى ىلگەرىلەتۋ بويىنشا ۇسىنىستاردى قامتيتىن بىرقاتار باياندامالار مەن زەرتتەۋلەردى تابىس ەتتى.

تاراپتار بارلىق سالالار بويىنشا بەلسەندى قارىم-قاتىناس جاساۋعا دايىن ەكەندىكتەرىن راستادى.

پاريجدە وتكەن كەزدەسۋلەر كەزىندە قازاقستاننىڭ ساياسي ۆەدومستۆوسىنىڭ باسشىسى مەملەكەت باسشىسى ن. نازارباەۆتىڭ «مەملەكەتتىڭ ءۇشىنشى جاڭعىرۋى: جاھاندىق باسەكەگە قابىلەتتىلىك» اتتى جولداۋىنىڭ نەگىزگى ەرەجەلەرىنە جان-جاقتى جانە تۇپكىلىكتى تۇسىنىكتەمە بەردى، سونداي-اق ەكونوميكالىق رەفورمالاردى، ونىڭ ىشىندە قر پرەمەر-ءمينيسترىنىڭ توراعالىعىمەن جاڭعىرتۋ جونىندەگى مەملەكەتتىك كوميسسيانىڭ جۇمىسى تۋرالى اڭگىمەلەدى.

ق. ءابدىراحمانوۆ فرانتسۋز ارىپتەستەرىمەن سۇحباتتاسۋ كەزىندە قازاقستاندا قوعامدى ودان ءارى دەموكراتيزاتسيالاۋعا باعىتتالعان قر كونستيتۋتسياسىنا وزگەرىستەر ەنگىزۋ ارقىلى ساياسي جاڭعىرتۋ ماسەلەلەرىنە جەكە نازار اۋداردى.

“The Qazaq Times”