دەمپارتيا: قورداي تراگەدياسىنا كىنالى – بيلىك، بۇل ەشقانداي «تۇرمىستىق جانجال» ەمەس

بۇگىن، 10 اقپان ساعات 12:00-دە قازاقستان حالىقارالىق ادام قۇقىعى جانە زاڭدىلىقتى ساقتاۋ جونىندەگى بيۋرودا دەمپارتيانىڭ ۇيىمداستىرۋ كوميتەتى قوردايداعى قاقتىعىس بويىنشا ءباسپاسوز ءماسليحاتىن وتكىزدى.

جيىن بارىسىندا جانبولات ماماي، ىرىسبەك توقتاسىن، تولەگەن جۋكەەۆ جانە ساۋلە ابەدينوۆا سىندى قوعام بەلسەندىلەرى قاتىستى. ولاردىڭ ايتۋى بويىنشا، بۇل ءىستىڭ ۋشىعۋىنا بيلىك وكىلدەرىنىڭ سالعىرتتىعى سەبەپ بولعان كورىنەدى. «ەگەر سول وقيعانىڭ الدىن الىپ، ارەكەت ەتەتىن بولسا، ءىس ناسىرعا شاپپاس ەدى دەپ كەسىپ ايتتى. بۇعان ۇقساس وقيعالاردىڭ بۇرىن-سوڭدى تالايى وتكەنىن جانە بارلىعىندا ناتيجە ءبىر، ياعني قازاق كىنالى بولىپ شىعاتىنىن» تىلگە تيەك ەتتى. سونداي-اق سپيكەرلەردىڭ سوزىنشە، «مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ ۇلكەن كەمشىلىگى جانە بۇعان ىشكى ىستەر ءمينيسترى تۇرعىمباەۆ، وبلىس اكىمى مىرزاحمەتوۆ جاۋاپ بەرۋى كەرەك، قاجەت بولعان جاعدايدا، وتستاۆكاعا كەتۋى كەرەك».

قوعامدىق بەلسەندى، جۋرناليست، باستاماشىل توپتىڭ جەتەكشىسى جانبولات ماماي:

– توبەلەس 6 اقپان كۇنى باستالعان. بيلىك ورگاندارىنىڭ ءوزى بۇل اقپاراتتى مويىندايدى. ولاي بولسا، نەگە سول بيلىك ورگاندارى مەن پويتسەيلەر 7 اقپانعا دەيىن شارا قولانباعان؟ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى نەلىكتەن ارەكەت ەتپەگەن؟ بۇل پروبلەماعا كەشەندى تۇردە قاراۋ كەرەك. پوليتسيا قىزمەتكەرلەرىنىڭ كەمشىلىگى: قاراپايىم حالىق بىلاي تۇرسىن ءوز قىزمەتكەرلەرىنە كۇش كورسەتىپ جاتقان كەزدە ارەكەت قىلماي، كوز جۇما قاراعان. بۇل وتە تاڭعالارلىق جاعداي. بۇل پوليتسيا ۆەدومستۆاسىنىڭ، جالپى كۇشتىك قۇرىلىمداردىڭ دايىندىعى جوق ەكەندىگىنەن حابار بەرەدى. ەكىنشىدەن، بۇل جەمقورلىقتىڭ فاكتىسى. ءبىز بىلەمىز، ەگەر الماتى قالاسى مەن استانا ادامدار توپ بوپ كوشەگە ميتينگكە شىعاتىن بولسا، پوليتسيا قىزمەتكەرلەرى جەتىپ كەلىپ، سول ادامداردى قورشاي جونەلەدى. سول تۇستان تۇتقىنداپ، الىپ كەتەدى. مەن ايتار ەدىم، پوليتسياعا قول كوتەرۋ – مەملەكەتكە قول كوتەرۋ دەگەن ءسوز. پوليتسيانىڭ جاعاسىنان الۋ – مەملەكەتتىڭ جاعاسىنان الۋ، مەملەكەت زاڭىن اياققا تاپتاۋ دەگەن ءسوز. سوندىقتان بۇل ىستە ۇلكەن كەمشىلىك بار، – دەدى.

ال ازاماتتىق بەلسەندى، جۋرناليست ساۋلە ابەدينوۆا بيلىك قوعامدىق تىڭداۋسىز ءوز بەتىنشە بەكىتكەن تىزىمدەگى كوميسسيا جۇمىسى ۇنەمى كۇمان تۋعىزاتىنىن، سوڭى سيىر قۇيىمشاقتانىپ كەتەتىنىنە الاڭداۋلى.

– بۇل ءبىرىنشى رەت ەمەس. بۇعان دەيىن قانشاما وقيعا بولدى. قالاي بولعاندا دا، وسىنداي وقيعالار ورىن العان كەزدە ۇكىمەتتىك كوميسسيا قۇرىلادى. بىراق ونىڭ ارتى سيىر قۇيمىشاقتانىپ كەتەدى. ول ۇكىمەتتىك كوميسسيانىڭ ناتيجەسى، قورىتىندىسى بىرەۋ عانا. ءار كەزدە وسى جەردىڭ يەسى قازاق كىنالى بولىپ شىعادى. بۇل مەنىڭ ۇلتشىلدىق پىكىرىم ەمەس. شىن مانىندەگى جاعداي سولاي. سوندىقتان قوعامدىق كوميسسيا قۇرىلۋى كەرەك. ول كوميسسيانىڭ قۇرامىنا شىنايى ساراپتاما، قورىتىندى جاساي الاتىن، ەكى جاقتى قاتار تىڭدايتىن ادامدار كىرۋى ءتيىس، – دەدى ساۋلە ابدىلداحانقىزى.

ءماسليحاتتا قايتا ءسوز العان ماماي ءمينيستردىڭ تۇرمىستىق كيكىلجىڭنەن تۋدى دەگەن ءۋاجىنىڭ جانسىز، ورىنسىز ەكەنىن ايتا وتىرىپ، باستى سەبەپ ەلدىڭ ادىلەتسىزدىكپەن كۇرەسۋگە بيلىكتىڭ دارمەنسىزدىگىنەن، ءوز بەتىنشە ارەكەتتەنگەنىنە باسا ءمان بەردى. ونىڭ پىكىرىنە قاراعاندا، بۇلىكتىڭ ءتۇپ-تامىرى الەۋمەتتىك تەڭسىزدىك پەن جەمقورلىقتا.

– بىزدە «قازاقستان حالىق اسسامبلەياسى» دەگەن ۇيىم بار. ونىڭ جىلدىق بيۋدجەتى 2,7 ميلليارد تەڭگەگە جەتەدى. ولاردىڭ 9 دەپۋتاتى بار. كەشە قوردايدا سولاردىڭ بىرەۋىن كورگەمىز جوق. بىردە-ءبىر اسسامبلەيا مۇشەسى، پارلامەنت دەپۋتاتى سول جەرگە بارىپ، مىنا قاقتىعىستىڭ الدىن الىپ، ەكى تاراپتى دا تىڭداپ، ماسەلەنىڭ ءمان-جايىن تەرەڭ زەرتتەۋگە ات سالىسقان جوق.  بۇنداي ورگاننىڭ تۇككە قاجەتى جوق. قازاقستان حالىق اسسامبلەياسى دەگەن  اربانىڭ بەسىنشى دوڭگەلەگى سياقتى ورگان... بۇل وقيعاعا كىنالى بيلىك. ءبىز بۇل وقيعانىڭ سالدارىن عانا ايتىپ جاتىرمىز. نەگىزىندە بۇنىڭ سەبەبىن قاراۋىمىز قاجەت. ونىڭ ءتۇپ-تامىرى الەۋمەتتىك تەڭسىزدىكتە، جەمقورلىقتا... قازىر ۇكىمەتتىك كوميسسيا جاساقتالدى. ءبىز كورىپ وتىرمىز، وعان مەملەكەتتىك شەنەۋنىكتەر عانا كىرىپ وتىر. شاڭىراق، جاڭاوزەن وقيعالارى كەزىندە دە مەملەكەتتىك كوميسسيالار قۇرىلعان. بىراق ولاردىڭ وبەكتيۆتى شەشىم شىعارعانىن كورگەن جوقپىز. بيلىك بۇنى «تۇرمىستىق جانجال» دەپ كورسەتكىسى كەلسە دە، ونىڭ ارتىندا قازاقستانداعى ۇلتتىق ساياسات ماسەلەسى جاتىر. سوندىقتان بۇنى ءبىز قوعام بولىپ قاداعالاۋىمىز كەرەك. وسىعان بايلانىستى قوعامدىق كوميسسيا قۇرىلۋى قاجەت. بۇنىڭ اق-قاراسىن انىقتاۋ تەك قانا قۇزىرلى ورگاندار مەن بەردىبەك ساپارباەۆ باسقاراتىن مەملەكەتتىك كوميسسيانىڭ شارۋاسى ەمەس. بۇل بۇكىل حالىققا قاجەتتى ماسەلە، – دەپ تولىقتىردى جانبولات ماماي.

قارۋلى قاقتىعىسقا ۇلاسقان وقيعا ورنىنا بارىپ، جاعدايدى ءوز كوزىمەن كورىپ قايتقان ىرىسبەك توقتاسىن دا مۇنى مينيسترلەر مەن شەندىلەر ايتقانداي تەك «تۇرمىستىق جاعدايدان تۋعان داۋ» دەۋگە كەلىسپەيتىنىن جەتكىزدى.

– قازىر بيلىك مۇنى «تۇرمىستىق جاعداي» دەپ ايتىپ جاتىر. مەن بارىپ كوردىم، سول جەردەگى حالىقپەن سويلەستىم. جەرگىلىكتى حالىقتىڭ سوزدەرىنە قاراعاندا، بۇل تەك قانا تۇرمىستىق ماسەلە ەمەس. بۇعان سول جەردەگى قازاقتاردىڭ ۇزاق جىلداردان بەرى الەۋمەتتىك تەڭسىزدىك، ادىلەتسىزدىك كورىپ كەلە جاتقانى سەبەپ. سودان وسى ماسەلە تۋىنداپ، ۋشىعىپ كەتكەن. قازىر «بۇنى ارانداتۋشىلار ۇيىمداستىردى» دەپ جاتىر عوي. بىراق شىن مانىندە ول ولاي ەمەس. بۇل قايناپ-قايناپ، شەگىنە جەتىپ، جارىلعان ماسەلە. حالىقتىڭ ىشىندەگى اشۋ-ىزاسى وسىنداي دۇنيەگە الىپ كەلدى... بۇل ماسەلەدە بيلىكتىڭ ءبىر جاقتى ءىس-ارەكەتكە بارىپ جاتقانى كورىنىپ تۇر. سول سەبەپتى ءبىز تاۋەلسىز كوميسسيا قۇرىپ، وسى ماسەلەنى زەرتتەپ، زەردەلەپ، كىنالىلەردىڭ جازالانعانىن قاداعالاۋىمىز كەرەك»، – دەمپارتيانىڭ الماتىداعى باس ۋاكىلى توقتاسىن.

باستاماشىل توپ الداعى ۋاقىتتا ۇكىمەتتىك كوميسسيامەن قاتار تاۋەلسىز ساراپشىلار مەن جاعدايعا بەيجاي قاراي المايتىن بەلسەندى ازاماتتاردىڭ باسىن قوسىپ، وبەكتيۆتى باعا بەرۋ ءۇشىن قوعامدىق كوميسسيا قۇراتىنىن مالىمدەدى.

“The Qazaq Times”