"ايران ىشكەن قۇتىلادى، ءتۇبىن جالعان تۇتىلادى". كورنەكى كوللاج. فوتو: اشىق دەرەككوزدەردەن

بقو ءبورلى اۋداندىق سوتى ەكس-پروكۋرور قايرات قايىرمۇحانوۆكە 4 جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرۋ جازاسىن كەستى. ال ءاۋ باستا «پارا الدى» دەگەن كۇدىككە ىلىنگەن ۆيتسە-مينيستر ايىبىن مويىنداعانىنا قاراماستان، ايىپپۇلمەن قۇتىلىپ كەتكەن.

«ورال اپتالىعىنىڭ» حابارلاۋىنشا، بۇعان دەيىن پروكۋراتۋرا قىزمەتكەرى پاتەرىن كەپىلگە قويىپ، بوستاندىقتا جۇرگەن. ۇكىم وقىلعاننان كەيىن ەكس-پروكۋرور سوت زالىندا قاماۋعا الىندى.

پروكۋرورعا ارىزدى اقساي قالاسى تۇرعىندارىنىڭ ءبىرى ازات مۇراتوۆ جازدى. 2019 جىلدىڭ اقپان ايىندا ءبىر توپ ادامنىڭ دەنساۋلىعىنا اۋىر زيان كەلتىرگەن دەگەن ايىپپەن ازاتتىڭ دوسى، دامير باكەەۆكە قارسى قىلمىستىق ءىس قوزعالدى. قايرات قايىرمۇحانوۆ ءىس ماتەريالدارىن زەردەلەپ، سوتتالۋشىنىڭ كىناسىن مويىنداعان جاعدايدا، سوت باس بوستاندىعىنان ايىرۋمەن بايلانىستى ەمەس جازا تاعايىنداي الاتىن بىلدىرگەن. پروكۋرور كۇدىكتىنىڭ جاقىنىنا «ءىستى بەلگىلى ءبىر تولەممەن شەشىپ بەرۋگە» ۇسىنىس بىلدىرگەن. تاراپتار ءتىپتى ءبىراز ساۋدالاسىپ باققان – پروكۋرور ءوزىنىڭ «ەڭبەگىنە» 2 ملن تەڭگە سۇراعان، الايدا سوتتالۋشىنىڭ تۋىسى باعانى 1,5 ملن تەڭگەگە دەيىن تۇسىرگەن. سونىمەن بىلتىر اقپاندا ءىستىڭ سوتقا جولدانۋىنا ءبىر اپتا قالعاندا قايرات قايىرمۇحانوۆ ازات مۇراتوۆتان اقشا الادى.

بىراق پروكۋرور قايىرمۇحانوۆ ءوز «مىندەتىن» ورىنداي المايدى. سەبەبى اۋدان پروكۋرورى نۇرلان ماقاتوۆ ءىس ماتەريالدارىن زەردەلەپ، كۇدىكتى باكەەۆتىڭ بۇرىن وسىعان ۇقساس قىلمىس جاساعانىن ەسكەرىپ، ءىستى تولىق سوتقا جىبەرەدى. ال سوت دامير باكەەۆتى التى جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرۋعا ۇكىم شىعارادى. پروكۋرور سوتتالۋشىنىڭ تۋىستارىنا 1,5 ملن تەڭگە قايتارۋدان باس تارتقان. بۇعان شامدانعان ازات مۇراتوۆ قايرات قايىرمۇقانوۆتىڭ اتىنا سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى بيۋروعا ارىز جازىپ، دالەل رەتىندە پروكۋراتۋرا قىزمەتكەرىمەن بىرگە مونشاعا بارىپ،اقشا بەرگەندەگى سويلەسۋدىڭ اۋديوجازباسىن قوسا بەرگەن. وسى ارىزى ءۇشىن مۇراتوۆ پوليتسيا مەن پروكۋراتۋرادان كوپ قىسىم كورگەنىن ايتادى.

دەسە دە سوت قايرات قايىرمۇقانوۆتى مەملەكەتتىك قىزمەتتەن شەتتەپ، اۋىر سىبايلاس جەمقورلىق قىلمىسى ءۇشىن جالپى رەجيمدەگى كولونيادا 4 جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىردى.

بىلتىر جازدا، انىعى شىلدە ايىندا ءبىلىم ءمينيسترىنىڭ بۇرىنعى ورىنباسارى ەلميرا سۇحانبەرديەۆا قىلمىستىق كودەكستىڭ ءۇش بىردەي باپتارى (361, 364 جانە 366) بويىنشا، «قىزمەتىن اسىرا پايدالاندى»، «پارا الدى» جانە «زاڭسىز كاسىپكەرلىكپەن اينالىستى» دەگەن ايىپپەن تەرگەۋگە الىنىپ، ارتىنشا پروكۋرورمەن پروتسەسسۋالدىق كەلىسىم جاساسۋ ارقىلى تەك ايىپپۇلمەن بوساپ شىققان بولاتىن. وعان ەسىل اۋداندىق № 2 سوتى 2500 اەك كولەمىندە ايىپپۇل تولەيدى، ياعني 6 ميلليون 312 مىڭ 500 تەڭگە ايىپپۇل كەسكەن ەدى.  تەرگەۋ يزولياتورىندا 34 كۇن وتىرعان سۇحانبەرديەۆا تەرگەۋ كەزىندە ايىبىن مويىنداپ، «تۇرمە ۆيتسە-مينيستر كوزىمەن» دەگەن تاقىرىپتا كىتاپ جازىپ شىققان.

قازاقستاندا ءىرى لاۋازىمداعى قىزمەتكەرلەر ادەتتە بىردەي قىلمىسى ءۇشىن «كىشكەنتاي كادرلارعا» قاراعاندا جەڭىل جازامەن ءجيى قۇتىلىپ كەتىپ جاتادى. ازاماتتىق قوعام تاراپىنان قاتتى سىنعا ۇشىراسا دا، مۇنداي جاعدايلار توقتار ەمەس. ايماقتىق جەرگىلىكتى باسقارۋ جۇيەسىنىڭ قىزمەتكەرىنىڭ قولعا ءتۇسۋى وڭاي، ال جوعارى لاۋازىم يەلەرىنىڭ قىلمىسىن اشكەرەلەۋ، ءتىپتى قىلمىس انىق دالەلدەنسە دە، وزگە ىستەرمەن تەڭ دارەجەدە جازالانا قويۋى ەكىتالاي.

قازىرگى تاڭدا قازاقستان Transparency International (TI) حالىقارالىق ۇيىمىنىڭ 2018 جىلعا ارنالعان جەمقورلىق يندەكسىندە «كوررۋپتسيا سالتانات قۇرعان ەلدەردىڭ» تىزىمىندە، 124-ورىندا تۇر.

جەمقورلىق جازاسىنان قۇتقاراتىن اينالايىن ايىپپۇلدان!

ءسوزىمىزدىڭ دالەلى رەتىندە ازاتتىق ازىرلەگەن «پارامەن ۇستالىپ، ايىپپۇلمەن قۇتىلعان» قازاقستاندىق شەنەۋنىكتەردىڭ ءتىزىمىن كەلتىرۋگە بولادى:

  • 2016 جىلى ماۋسىم «استانا ەكسپو-2017» ۇلتتىق كومپانياسى قۇرىلىس دەپارتامەنتىنىڭ جەتەكشىسى قاجىمۇرات ۇسەنوۆ «قىزمەتىنە اسىرا پايدالاندى، بيۋدجەت قارجىسىن شاشتى» دەپ ايىپتالىپ، 2 جىلعا سوتتالعان. 2017 جىلى ساۋىردە راقىمشىلىقپەن بوساپ شىقتى.

  • «مەردىگەر كومپانياعا تەندەر الىپ بەرۋ ءۇشىن ءىرى كولەمدە پارا الدى» دەپ ايىپتالعان قوستاناي قالاسىنىڭ اكىمى احمەتبەك احمەتجانوۆ 2016 جىلى 13 جىلعا سوتتالعان. بىراق 2019 جىلى ساۋىردە شارتتى مەرزىممەن بوساپ شىقتى.

  • «قورعاس» شەكارالاس ىنتىماقتاستىق ورتالىعىنىڭ بۇرىنعى پرەزيدەنتى، «1 ميلليون دوللار پارا الدى» دەپ ايىپتالعان ۆاسيلي ني مەن ونىڭ ارىپتەسى ماحاببات سايدۋللاەۆانى سوت قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىكتەن بوساتقان. سۋديا ولاردىڭ "بۇرىن سوتتالماعانىن، تاعىلعان ايىپتى تولىق كولەمدە مويىنداعانىن" ەسكەرگەن. ۇكىم 2017 جىلى ساۋىردە شىقتى.

  • «25 مىڭ دوللار (شامامەن 10 ملن تەڭگە) پارا الدى» دەپ ايىپتالعان الماتى قالاسى دەنساۋلىق ساقتاۋ باسقارماسىنىڭ بۇرىنعى باسشىسى سەرىكبول مۋسينوۆكە سوت 240 ملن تەڭگە ايىپپۇل (631 مىڭ دوللار) ايىپپۇل سالدى. ۇكىم بيىل مامىردىڭ 19-ى كۇنى شىقتى.

  • 2010 جىلى قاراشانىڭ سوڭىندا «قازاقستان ينجينيرينگ» كومپانياسى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى قانات سۇلتانبەكوۆ «پارا العانى ءۇشىن» ەكى جىلعا سوتتالعان. كەيىن اسكەري سوت العاشقى ينستانتسيانىڭ شەشىمىن وزگەرتىپ، وعان 2 ميلليارد 139 ميلليون تەڭگە ايىپپۇل سالعان.

  • «4,3 ميلليون تەڭگە پارا الدى» دەپ ايىپتالعان «قازمۇنايگاز» ونىمدەرى كومپانياسى ديرەكتورى قۋاندىق قالمۇرزينگە 129 ميلليون تەڭگە (العان پاراسىنان 30 ەسە كوپ) ايىپپۇل سالىندى. ۇكىم 2019 جىلى اقپاندا شىقتى.

“The Qazaq Times”