2020 جىلى الەمدە بولاتىن ەلەۋلى وقيعالار. فوتو: UNIVERSAL HISTORY ARCHIVE

الەم ەلدەرى جاقىندا عانا جاڭا ءبىر جىلدى قارسى الىپ، وتكەن جىلىن قورىتىندىلادى. وتكەن جىل ەلىمىزدە عانا ەمەس، دۇنيە جۇزىندە دە قىزۋ ساياسي، ەكونوميكالىق، الەۋمەتتىك وزگەرىستەرگە تولى بولۋىمەن ەستە قالدى. دەگەنمەن 2020 جىلدا دا الەمدى بىرقاتار ماڭىزدى وقيعالار كۇتىپ تۇرعانى انىق، سونىڭ بىزگە بەلگىلى بولعاندارىن تىزە كەتەيىك.

تايۋانداعى (تايۆان) سايلاۋ بەيجىڭدى الاڭداتۋى مۇمكىن

تايۋاندا پرەزيدەنت سايلاۋى اسا قىزعىن وتۋدە. گونكونگ تولقۋىنان كەيىن جانە اقش-قىتاي قارىم-قاتىناسى، قىتاي-تايۋان قاتىناسىنا بايلانىستى تايۋانداعى بۇل ساياسي جاعداي الەم نازارىن وزىنە اۋدارىپ تۇر. سەبەبى، رەسمي بەيجىڭ بيلىگى تايۋاندى ءوزىنىڭ ءبىر پروۆينتسياسى قاتارىندا كورسەتكەنىمەن، تايۋاندا دەربەستىككە دەگەن ۇمتىلىس كۇشەيدى. 11 قاڭتار كۇنى بولاتىن سايلاۋدا دەربەستىكتى جاقتاۋشى قازىرگى پرەزيدەنت تساي ينۆىن حانىم جەڭىپ شىعۋى مۇمكىن دەپ كۇتىلۋدە. گونكونگداعى تولقۋدان كەيىن قىتاي ءوڭىردىڭ تۇراقتىلىعىن ساقتاۋعا تىرىستى. بىراق، تايۋانداعى سايلاۋ ناتيجەسى بەيجىڭنىڭ شىمبايىنا باتۋى بەك مۇمكىن.

تايۋان پرەزيدەنتى اقش-قا العىس ايتتى. فوتو: VOA.

«اراب كوكتەمى» قايتالانۋى مۇمكىن

ورتا شىعىستاعى شيەلەنىستەرگە بايلانىستى اراب ەلدەرىندەگى بۇلعاقتىڭ قولامتاسى ءالى دە تۇتاپ جاتىر. ەستەرىڭىزدە بولسا، 2011 جىلى بىرقاتار اراب ەلدەرىندە بيلىككە قارسى ەرەۋىلدەردەن كەيىن ۇكىمەتتەر الماسىپ، سول كەزدەگى اۋقىمدى وزگەرىستەردى حالىقارالىق ساياسي ساراپشىلار «اراب كوكتەمى» اتاپ كەتىپ ەدى. بىلتىر دا الجير، مىسىر، سۋدان، ليۆان جانە يراك قاتارلى ەلدەردە سوعان ۇقساس ەرەۋىلدەر بولدى. ونىڭ الدى ۇكىمەتتىڭ قارۋلى كۇشپەن جانىشتاۋىنا دەيىن جەتتى. وسىعان قاراپ كوپتەگەن ساراپشىلار بيىلعى جىلى «اراب كوكتەمىنىڭ» قايتالانۋ ىقتيمالدىعى جوعارى دەپ بولجايدى.

نازار اۋدارارلىعى، بىلتىر اۋقىمدى نارازىلىق شارالارمەن كوبىرەك اتالعان وسى ەلدەر 2011 جىلعى «اراب كوكتەمىندە» تىنىش بولعان ەدى. حالىقارالىق ساراپشىلار بۇل ەلدەردەگى نارازىلىق شارالارى كورشىلەس ەلدەرگە قاراي جايىلادى دەپ بولجاپ وتىر. اراب ەلدەرىندەگى قازىرگى جاعداي 2011 جىلداعىدان دا كۇردەلىلەسە ءتۇستى. ولار ءوز ۇكىمەتتەرىنىڭ مەملەكەت باسقارۋىنا ريزا ەمەس، اۋقىمدى رەفورمانى نەمەسە ەل ۇكىمەتىنىڭ تولىقتاي بيلىكتەن كەتۋىن تالاپ ەتۋدە.

نارازى يراكتىق جاستار. فوتو: AFP/GETTY IMAGES.

اقش پرەزيدەنت سايلاۋى الەم نازارىن اۋدارادى

اقش-تىڭ قازىرگى پرەزيدەنتى دونالد ترامپقا يمپيچمەنت جاريالانىپ جاتىر. دەموكراتيالىق پارتيا بولسا ءوز ليدەرلەرىن ءالى بەلگىلەپ بولعان جوق. بيىل وتەتىن پرەزيدەنت سايلاۋىندا كىمنىڭ جەڭىسكە جەتەتىنىن انىقتاۋ قيىن. پرەزيدەنت سايلاۋىنان بۇرىن اقش بيلىگىندە سەناتتاعى سايلاۋ اسا ماڭىزدى. قاراشادا وتەتىن بۇل سايلاۋدا رەسپۋبليكاشىلدار پارتياسى جەڭىلىپ قالۋى مۇمكىن دەگەن بولجام كوبىرەك كەزدەسەدى. زاڭعا وزگەرىستەر ەنگىزە الاتىن جانە بيۋدجەتتى باسقارا الاتىن بۇل بيلىك قۇرىلىمىنان ايىرىلسا، رەسپۋبليكاشىلدار ءوز ساياساتىن جۇرگىزە الماي قالۋى مۇمكىن.

اقش پرەزيدەنتى دونالد ترامپ. فوتو: https://24tv.ua

توكيو وليمپياداسى وتەدى

4 جىلدا ءبىر رەت وتكىزىلەتىن وليمپيادا ويىندارى 24 ماۋسىم كۇنى توكيودا شىمىلدىق اشادى. دوپينگ داۋىنا بايلانىستى بۇل سپورتتىق باسەكەگە رەسەيلىك سپورتشىلار ءوز ەلىنىڭ اتىندا قاتىسا الماي قالۋى مۇمكىن. بۇعان قوسا توكيو وليمپياداسىندا جاس سپورتشىلار الەمدىك رەكوردتاردى كوبىرەك جاڭارتادى دەپ كۇتىلۋدە. وليمپيادا ويىندارى 9 تامىز كۇنى مارەسىنە جەتەدى.

5G جانە 5 ملرد ينتەرنەت قولدانۋشى

الەمدە ينتەرنەت قولدانۋشىلار سانىنىڭ جىلدان جىلعا ەسەلەپ ءوسىپ كەلە جاتقانى بەلگىلى. بىلتىر ينتەرنەت قولدانۋشىلار سانى 367 ملن ادامعا كوبەيگەن. ال، بيل الەمنىڭ 5 ميلليارد تۇرعىنى ينتەرنەت قولداناتىن بولادى دەپ بولجاپ وتىر. بۇعان 5-ءشى ۇرپاق بايلانىس جۇيەسى ءوز اسەرىن تيگىزەدى. 2020 جىلدان باستاپ الەمدە 5G ينتەرنەتىن قولدانۋ كەڭ ەتەك الا باستايدى.

افريكادا ەكونوميكالىق ءوسۋ قارقىنى كۇشەيەدى

بىلتىر مامىردا افريكاداعى 54 مەملەكەت ەركىن ساۋدا كەلىسىمىنە قول قويدى. بۇل كەلىسىمنىڭ جەمىسى 2020 جىلى انىق كورىنبەك. افريكا ەلدەرىنىڭ ءوز ارا ساۋدا قاتىناسى 20 پايىزعا، ازيا ەلدەرىمەن ساۋدا كولەمى 59 پايىزعا، ال ەۋروپامەن ساۋدا كولەمى 69 پايىزعا دەيىن جوعارلايدى دەپ بولجانعان. ەركىن ساۋدا كەلىسىمىنە ساي كەدەندىك سالىقتار جەڭىلدەتىلەدى نەمەسە بۇتىندەي الىنىپ تاستالادى. بۇل تاۋارلاردىڭ باعاسىن ارزانداتادى جانە باسەكەگە بايلانىستى ساپاسىن ارتتىرۋى مۇمكىن دەلىنگەن. افريكا ەلدەرىنىڭ ەركىن ساۋدا كەلىسىمىنە كىرۋى الەمدە الىپ بازاردىڭ اشىلۋى رەتىندە قابىلدانۋدا. بۇعان ءوندىرىسى دامىعان ەلدەر بارىنشا نازار اۋدارىپ وتىر.

كليماتتىڭ جىلۋى ەكىنشى مۇزدىق ءداۋىرىن تۋدىرۋى مۇمكىن. فوتو: Yahoo.

كليمات وزگەرىسى جانە گرەتا باستاماسى

2019 جىلى جاھاندىق جىلىنۋدان بولعان كليماتتىق وزگەرىستەر ايقىن كورىنگەن جىل بولدى. الەمنىڭ بىرقاتار جەرلەرىندە جويقىن داۋىلدار مەن اپتاپ ىستىقتان ادامدار زارداپ شەكتى. بۇدان تىس ورمان ءورتى، سۋ تاسقىنى سەكىلدى جاراتىلىستىق اپاتتار دا جيىلەدى.

كليمات وزگەرىسىنىڭ الدىن الۋعا دابىل قاققان جاز جەتكىنشەك گرەتا الەم حالقىن ۇشاقپەن ساپارلاۋدان باس تارتۋعا شاقىردى. وسىعان بايلانىسى 2020 جىلى دامىعان ەلدەردەگى جيھانگەزدەر اراسىندا ۇشاقتان كورى پويىز بەن كەمە ارقىلى ساياحاتتاۋ ۇردىسكە اينالۋى مۇمكىن دەپ بولجانعان.

“The Qazaq Times”