حالىقارالىق «شەكاراسىز تىلشىلەر» (Reporters sans frontières/RSF) جانە «جۋرناليستەردى قورعاۋ كوميتەتى» (Committee to Protect Journalists/CPJ) ۇيىمدارى قازاقستان بيلىگىن ايماقتاعى بەلگىلى جۋرناليست امانگەلدى باتىربەكوۆتى دەرەۋ بوساتۋعا، ءسوز بوستاندىعىن شەكتەمەۋگە شاقىردى.
اۋداندىق «سارىاعاش ينفو» گازەتىنىڭ رەداكتورى، ازاماتتىق قوعام بەلسەندىسى، جۋرناليست امانگەلدى باتىربەكوۆ قىركۇيەكتىڭ 23-ءى سارىاعاش اۋداندىق سوتىنىڭ ۇكىمىمەن قىلمىستىق كودەكستىڭ «جالا جابۋ» (130-باپ) جانە «قورلاۋ» (131-باپ) باپتارى بويىنشا 2 جىل 3 ايعا باس بوستاندىعىنان ايىرىلعان ەدى. سوتتىڭ قابىلداعان ءۋاج-شەشىمىندە «باتىربەكوۆتىڭ Facebook پاراقشاسىنا جاريالاعان بەس جازباسىنا ارنايى ساراپتاما جاسالعان. ساراپتاما قورىتىندىسى بويىنشا «جابىرلەنۋشى، كەلەس اۋدانى ءبىلىم ءبولىمىنىڭ باسشىسى باقتيار ابديەۆتىڭ ار-نامىسىنا تيەتىن، قادىر-قاسيەتىن قورلايتىن سوزدەر بار ەكەنى انىقتالعان»، – دەلىنگەن.
ال 8 قازان شىمكەنت قوناقۇيلەرىنىڭ بىرىندە جەرگىلىكتى بەلسەندىلەر ايماقتاعى بەلگىلى جۋرناليست امانگەلدى باتىربەكوۆتى بوساتۋ تۋرالى ءباسپاسوز جيىنىن وتكىزىپ، قولداۋ كوميتەتىن قۇرعان بولاتىن.
«شەكاراسىز تىلشىلەر» (RSF): بۇۇ-دا قاراشادا وتەتىن ادام قۇقىقتارى كەڭەسىنىڭ قارساڭىندا «قۋدالاۋ ۇلگىسىن» كورسەتتى
كەشە حالىقارالىق «شەكاراسىز تىلشىلەر» (RSF) ۇيىمى جاريالانعان مالىمدەمەدە «بەلسەندىگە شىعارىلعان ۇكىم – قازاقستاننىڭ جۋرناليستەردى قالاي قۋدالايتىنىنىڭ كەزەكتى كورىنىسى» دەپ باعالادى.
«قازاقستاننىڭ وڭتۇستىگىندە جۋرناليست جالا جاپتى دەگەن ايىپپەن تۇرمەگە جابىلدى» دەگەن تاقىرىپتا جارىق كورگەن مالىمدەمەدە ۇيىمنىڭ شىعىس ەۋروپا مەن ورتالىق ازيا ەلدەرى ءبولىمىنىڭ باسشىسى يوحانن بير:
– كوپتەگەن زاڭ بۇزۋشىلىقتارمەن وتكەن سوت پروتسەسىنەن سوڭ وسىنداي قاتاڭ ۇكىم شىقتى. ەگەر قازاقستان بيلىگى رەفورما تۋرالى سوزىنە جۇرت سەنسىن دەسە بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ جۇمىسىنا بايلانىستى ارەكەتتەردى قىلمىس دەپ تانۋدى دوعارۋى كەرەك. ءبىز سوت جۇيەسىن اپەللياتسيانى باسقا يۋريسديكتسيادا قاراۋعا جانە ءسوز بوستاندىعىنىڭ حالىقارالىق ستاندارتتارىنا سايكەس كەلەتىن شەشىم قابىلداۋعا شاقىرامىز، – دەيدى.
بىرجاقتى قارالعان ىسكە اراشا سۇراعان ۇيىم سوت پروتسەسىندەگى «بىلىقتاردى» ەگجەي-تەگجەيلى تالدايدى. سوت باتىربەكوۆكە تۇرمەگە جابۋدان بولەك «2000 ەۆرو، ياعني 800 مىڭ تەڭگە كولەمىندە ايىپپۇل كەسكەنىن» دە ەسكەرگەن. ۇيىم وسىلايشا «قازاقستان 7 قاراشادا وتەتىن بۇۇ ادام قۇقىقتارى جونىندەگى كەڭەسىندە وقىلاتىن كەزەكتى جالپى مەرزىمدىك شولۋدان بىرەر اپتا بۇرىن جۋرناليستەردى قۋدالاۋدىڭ سوڭعى «مىسالىن» كورسەتتى» دەپ سىنايدى. سونىمەن قاتار، RSF تۇركىستان وبلىسىندا قۇزىرلى ورگاندارعا باتىربەكوۆتىڭ اپەللياتسيالىق شاعىمىنىڭ ءادىل تىڭدالۋىن قامتاماسىز ەتۋىن تالاپ ەتكەن 500-گە جۋىق جۋرناليستەر مەن بەلسەندىلەردىڭ قولى قويىلعان اشىق حات تابىستالعانىن، ونىڭ قاراۋسىز جاتقانىن ايتادى.
«مۇنداي ماسەلەلەر ازاماتتىق ىستەر قاتارىندا قارالۋى ءتيىس» – «جۋرناليستەردى قورعاۋ كوميتەتى» (CPJ)
«جۋرناليستەردى قورعاۋ كوميتەتى» (Committee to Protect Journalists, CPJ) قازاقستان بيلىگىن جۋرناليست امانگەلدى باتىربەكوۆتى تەز ارادا بوساتىپ، وعان تاعىلعان بارلىق ايىپتى الىپ تاستاۋعا شاقىردى. «بيلىك جۋرناليسكە ەركىن ءارى قاۋىپسىز جۇمىس ىستەۋىنە مۇمكىندىك بەرۋى ءتيىس» دەلىنگەن CPJ مالىمدەمەسىندە.
كەڭسەسى نيۋ-يورك شتاتىندا ورنالاسقان «جۋرناليستەردى قورعاۋ كوميتەتى» (Committee to Protect Journalists, CPJ) «قازاقستان بيلىگى جۋرناليست امانگەلدى باتىربەكوۆتى تەز ارادا بوساتىپ، وعان تاعىلعان بارلىق ايىپتاردى الىپ تاستاپ، ونىڭ ەركىن ءارى قاۋىپسىز جۇمىس ىستەۋىنە مۇمكىندىك بەرۋى ءتيىس»، – دەپ حابارلادى.
جەرگىلىكتى اقپارات قۇرالدارى مەن سوت قۇجاتتارىنا سۇيەنگەن CPJ جازۋىنشا، باتىربەكوۆ شىعىن وتەۋى رەتىندە 2,1 ميلليون تەڭگە (شامامەن 5 300 دوللار) تولەۋى ءتيىس. ۇيىم قاراماعىنداعى ەۋروپا جانە ورتالىق ازيا باعدارلامالارىنىڭ كوورديناتورى گۇلنوزا سايد «ەل بيلىگى جۋرناليست باتىربەكوۆتى تەز ارادا بوساتىپ، ونىڭ ۇندەۋىنە قارسى ارەكەتتەنبەۋى قاجەت. سونىمەن قاتار، جالا جابۋ جانە قورلاۋ تۋرالى قىلمىستىق زاڭدارىن زايىرلىلىققا ءتان قۇندىلىقتارمەن جەتىلدىرۋ كەرەك. مۇنداي ماسەلەلەر ازاماتتىق ىستەر قاتارىندا قارالۋى ءتيىس» دەيدى.
CPJ قازاقستاننىڭ ءىىم ورتالىق جانە ايماقتىق فيليالدارىنا قوڭىراۋ شالىپ، ەلەكتروندى پوشتا ارقىلى حابارلامالار جولداعانىن ءارى بەلسەندىگە شاعىمدانۋشى ءبىلىم ءبولىمىنىڭ باسشىسى باقتيار ابديەۆكە حابارلاسقانىن، بىراق ەشبىرىنەن ەشقانداي جاۋاپ الا الماعانىن جازعان.
قازاقستانداعى ءسوز ەركىندىگىنىڭ تىنىسىن تارىلتقان قوس باپ
8 قازاندا وتكەن جەرگىلىكتى بەلسەندىلەر بريفينگىندە ادۆوكات شىنار ەرمەكوۆانىڭ ايتۋىنشا, «سوت تەرگەۋى ەكى رەت امانگەلدى باتىربەكوۆتىڭ قاتىسۋىنسىز وتكەن. زاڭ بويىنشا ايىپتالۋشىنىڭ قاتىسۋىنسىز سوت تەرگەۋىن وتكىزۋگە تىيىم سالىنادى. ساراپتاما دا بىرجاقتى جاسالعان. باتىربەكوۆتىڭ سوتقا تۇسىرگەن بىرنەشە ءوتىنىشىنىڭ ەشبىرى، سونىڭ ىشىندە، سۋديا زاۋرە السەەۆاعا سەنىمسىزدىك بىلدىرگەنى دە قاناعاتتاندىرىلماعان».
ايتا كەتەرلىك جايت، حالىقارالىق جانە وتاندىق تاۋەلسىز ساراپشىلار مەن مەدياباقىلاۋشىلار قازاقستاندا قىلمىستىق كودەكستىڭ «جالا جابۋ»(130-باپ) ءارى «قورلاۋ» (131-باپ) باپتارى «جەلەۋلەتىپ» ءسوز بوستاندىعى ءجيى شەكتەلىپ، پىكىر ەركىندىگى قىسىمعا ۇشىرايتىنىن ايتادى. سوڭعى كەزدەرى قازاقستاندا دا مەملەكەتتىك تاپسىرىس الاتىن رەسمي باق-تاردان بولەك تاۋەلسىز اقپارات ۇيىمدارىنا قىسىم ارتا تۇسكەن. ساياسي وزگەرىستەردىڭ قىزۋ ناۋقانى تۇسىندا وتكەن ازاماتتىق قوعام مەن اشىنعان جۇرتتىڭ ميتينگ-شەرۋلەرىندە تىلشىلەرگە بىرنەشە رەت كەدەرگى كەلتىرىلىپ، ءتىپتى شابۋىل دا جاساپ، تىلشىلەرگە كوزدى جاساۋراتاتىن گاز شاشقان. شىلدەدە الماتىدا قازاقستاندىق ادام قۇقىعىن قورعاۋ جانە زاڭدىلىقتى ساقتاۋ بيۋروسىنا ءباسپاسوز جيىنىنا قاتىسۋعا بارعان ازاتتىق پەن وزگە دە باق تىلشىلەرىنە «بيلىكتىڭ جالدامالىلارى» دەلىنەتىن ايەلدەر توبى قول جۇمساپ، كاسىبي تەحنيكاسىن سىندىرعان. ءبىر قىزىعى، پوليتسيا وكىلدەرى باق وكىلدەرىنىڭ قىزمەتىنە جاسالعان كەدەرگىلەردى كورە تۇرا ەشقانداي شارا قولدانبايدى. شىلدەدەگى باسسىزدىقتىڭ دا ارتى سۇيىلىپ كەتتى، شابۋىلداۋشىلار تۋرالى رەسمي مالىمدەمە جاسالعان جوق.
RSF حالىقارالىق ۇيىمىنىڭ رەيتينگىسىندە ءسوز بوستاندىعى بويىنشا قازاقستان 180 ەلدىڭ ىشىندە 158-ورىندا تۇر.
شەرزاتتىڭ ءولىمى ىسىنە قاتىستى قۇپيا ۆيدەونى جاريالاۋ كىمگە كەرەك بولدى؟ – ساراپشىلار مەديا سىنى
24 قازان – كىتاپحاناشىلار مەرەكەسى قۇتتى بولسىن!
«ۋچاسكەدەن ارۋاققا كوك حات»: الماتىدا مارقۇمعا كەلگەن شاقىرتۋ
كوميسسيا مەن باقىلاۋشى ەسەبىندەگى ايىرماشىلىق: الماتىدا رەفەرەندۋم قالاي ءوتىپ جاتىر؟
ء"ادىل قازاقستان، ەستيتىن مەملەكەت" ەندى ادۆوكاتتارعا قىسىم جاساي باستادى ما؟
«پسەۆدو-بايقاۋشى» الدە كاسىبي باقىلاۋشى: رەفەرەندۋمدى كىم باقىلايدى؟