ارتى بەيبىت شەرۋگە ۇلاسقان ءىى حالىق قۇرىلتايى (حرونيكا-فوتوبايان)

7 قىركۇيەك الماتى قالاسىندا جەتى ساعات بويى «حالىق قۇرىلتايى»، ىزىنشە بەيبىت شەرۋگە ۇلاسقان اۋقىمدى قارسىلىق شاراسى بولىپ ءوتتى.

بۇگىن الماتىدا كۇندىز ساعات 11-دە «حالىق قۇرىلتايى» باستالدى. وسىمەن ەكىنشى رەت ءوتىپ جاتقان القالى جيىنعا 500-گە تارتا ازامات قاتىستى. قۇرىلتايدا وپپوزيتسيالىق ساياساتكەرلەر باس مودەراتور بالتاش تۇرسىمباەۆ، سەرىكبولسىن ءابدىلدين، رىسبەك سارسەنبايۇلى، حاسەن قوجاحمەت، جاسارال قۋانىشالين، ەرمۇرات باپي جانە وزگە دە ازاماتتار بوي كورسەتتى.

سەرىكبولسىن ءابدىلدين ءوز سوزىندە قازىرگى بيلىك قاتەلىكتەرىنە تالداۋ جاساپ، ەڭ ۇلكەن قاتەلىك – «نازارباەۆتىڭ 30 جىلعا جۋىق ۋاقىت بويى اۆتوريتارلىق بيلىگى» دەدى. سونداي-اق ول ەكس-پرەزيدەنتتىڭ بيلىكتەن تولىق قول ۇزبەگەنىن «ولقىلىق» رەتىندە باعالاپ، 1993 جىلى قابىلدانعان العاشقى كونستيتۋتسيانى قايتارۋ جايىندا وتكىر پىكىرىن ءبىلدىردى.

ازاماتتىق قوعامنىڭ ءار ءتۇرلى الەۋمەتتىك توپتارىندا كورىنىپ جۇرگەن بەلسەندىلەر باس قوسقان «حالىق قۇرىلتايىندا» ەلدىڭ «قىتاي ەكونوميكاسىنا كىرىپتارلىعى، تاۋەلدىلىگى» جايىندا ءسوز بولدى. قولىنا ميكروفون تيگەن بەلگىلى ەكونوميست ايدار الىباەۆ قازاقستاننىڭ قارجىلىق-ەكونوميكالىق احۋالى تۋرالى ارنايى ءسوز سويلەپ، بيلىكتى قحر-دان قارىز الماۋىن تالاپ ەتتى. ونىڭ ايتۋىنشا، قىتايدان الىنعان قارىز «ەلدىڭ تاۋەلسىزدىگىنەن ايرىلۋىنا اپارادى». وعان مىسال رەتىندە قىتايدىڭ بەرگەن نەسيەسىن ۋادەلى ۋاقىتىندا وتەي الماعان شري-لانكانىڭ تەڭىز پورتىن بەرۋگە ءماجبۇر بولعانىن ەسكە ءتۇسىردى.

جەلتوقسانشى، قوعام قايراتكەرى حاسەن قوجا-احمەت ءوز كەزەگىندە جوعارىداعىلار "جەلتوقسانعا دەيىن حالىق تالابىن ەسكەرمەسە، بيلىكتەن باس تارتىپ، كونستيتۋتسيادا كورسەتىلگەندەي ءوزىن-ءوزى باسقارۋ جۇيەسىنە كوشۋ كەرەكتىگىن» قاداپ ايتتى.

استانا، تالدىقورعان، شىمكەنت، اتىراۋ، سەمەي، شاردارا، ورال، سارىاعاشتان كەلگەن بەلسەندىلەر مەن الماتىلىقتار قاتىسقان جيىندا نەگىزىنەن ەلدەگى ساياسي وزگەرىستەر، جەمقورلىق، اۆتوريتاريزم، كونستيتۋتسيانىڭ 1993 جىلعى نۇسقاسىن قايتارۋ، الەۋمەتتىك جاعداي، جاستار ساياساتى، دەموكراتيالىق پرينتسيپتەردى ورنىقتىرۋ، ەكونوميكالىق دەربەستىك، باق مەن ءسوز بوستاندىعى، قىتاي ەسكپانسياسى ماسەلەلەرى كەڭىنەن تالقىلاندى. جانە ەڭ باستى كوتەرىلگەن تاقىرىپتار قاتارىندا پرەزيدەنتتىك باسقارۋ جۇيەسىنەن ارىلىپ، تولىق پارلامەنتتىك رەسپۋبليكا قۇرۋ مەن ساياسي تۇتقىنداردى بوساتۋ، ۇقك توراعاسى ك.ءماسىموۆ پەن قاۋىپسىزدىڭ كەڭەسىنىڭ حاتشىسى ق.قاسىموۆتى وتستاۆكاعا جىبەرۋ بولدى.

قۇرىلتايدىڭ رەسمي ءبولىمىنىڭ سوڭىنا قاراي داۋىس بەرۋ ارقىلى «حالىق تالابى قۇجاتى» اتالاتىن ارنايى قارار قابىلداندى، وندا جوعارىدا ايتىلعان 15 شاقتى بولىمنەن تۇراتىن شارت-تالاپتار تىزبەگى قامتىلعان. ر.سارسەنبايۇلىنىڭ سوزىنشە، كەزەكتى رەزوليۋتسيا پرەزيدەنت اكىمشىلىگى مەن ءتيىستى ۆەدومستۆولارعا جولدانادى. شىمكەنتتەن كەلگەن وكىلدەردىڭ ۇسىنىسى بويىنشا كەلەسى قۇرىلتاي ءۇش ايدان سوڭ تۇركىستان نە ورداباسى جەرىندە بولۋى مۇمكىن ەكەندىگى ايتىلدى.

قۇرىلتايدىڭ قارار قابىلداۋ كەزەڭىنەن سوڭ كوپشىلىك ب.تۇرسىمباەۆ پەن ر.سارسەنبايۇلىنىڭ باستاۋىمەن عيماراتتان شىعىپ، تروتۋار بويىمەن تاۋەلسىزدىك مونۋمەنتىنە قاراي شەرۋلەتىپ ءجۇردى. اكىمدىككە قاراما-قارسى ەسكەرتكىش ماڭىنا جيىلعان ازاماتتار ارنايى شەڭبەر تارىزدەس تىزبەك قۇرىپ، قوعامدى بىرىگۋگە شاقىراتىنىن مالىمدەدى. مۇندا ەل تاۋەلسىزدىگى ءۇشىن قۇربان بولعان ازاماتتارعا قۇران باعىشتالدى.

الاڭعا توپتاسقان قۇرىلتاي قاتىسۋشىلارى ءوز پىكىرلەرىن ايتتى. جاس بەلسەندىلەردىڭ ءبىرى «قۇرىلتاي شاقىرۋ بەيبىت كۇندە ەمەس، ەل باسىنا كۇن تۋعان شاقتا، جاۋ شاپقاندا كەڭەسۋ ءۇشىن اشىلاتىن» ەسكە سالىپ، مۇنى «نۇر وتاننىڭ» ابدەن جالىققان فورۋمىنداي كۇندە-كۇندە وتكىزە بەرۋگە بولمايدى، سوزدەن ناقتى ىسكە كوشۋ كەرەك» دەپ ارەكەتشىلدىككە مەڭزەدى.

نارازىلار قولدارىنا «ساياسي تۇتقىندارعا بوستاندىق!", "قىتاي ەكسپانسياسىنا جول جوق", "كۇش بىرلىكتە", «م.جاكىشەۆكە، ا.اتابەككە بوستاندىق» دەگەن جازۋى بار پلاكاتتار ۇستاپ شىقتى. ارتىنشا توپتىڭ ءبىر بولىگى شەرۋلەت ارباتقا بەت الدى. قۇرىلتاي ارتىنان بەيبىت شەرۋگە ۇلاسقان نارازىلىق قاتىسۋشىلارى جىلىنا ءبىر مارتە  وتەتىن ءداستۇرلى  «كىتاپ فەستيۆالىنە» كەلىپ، قالىڭ جۇرتقا قاراتا ءوز ۇستانىمدارىن ءبىلدىرىپ، قوسىلۋعا شاقىردى.

بايقاعانىمىزداي وزگەرىس تالاپ ەتكەن جيىندا جاس ساياساتكەر-ساراپشىلار از بولدى.

الماتى قالاسىندا وتكەن ءىى حالىق قۇرىلتايى. 7 قىركۇيەك 2019 جىل. فوتو: QT

حاسەن قوجاحمەت ءىى حالىق قۇرىلتايىندا ءسوز سويلەۋدە. 7 قىركۇيەك 2019 جىل. فوتو: QT

قازاقستاننىڭ كونە كوز وپپوزيتسيونەرلەرى ءىى حالىق قۇرىلتايىندا. 7 قىركۇيەك 2019 جىل. فوتو: QT

قۇرىلتاي شاقىرۋشىلار: رىسبەك سارسەنبايۇلى مەن بالتاش تۇرسىمباەۆ. 7 قىركۇيەك 2019 جىل. فوتو: QT

قۇرىلتايعا قاتىسۋشى اقساقال. 7 قىركۇيەك 2019 جىل. فوتو: QT

قۇرىلتاي قاتىسۋشىلارى. 7 قىركۇيەك 2019 جىل. فوتو: QT

قۇرىلتاي مىنبەرىندە ازاماتتار كەزەكتەسىپ ءوز پىكىرىن ايتتى. 7 قىركۇيەك 2019 جىل. فوتو: QT

وپپوزيتسيونەر جاسارال قۋانىشالين. 7 قىركۇيەك 2019 جىل. فوتو: QT

قۇرىلتايدا ءسوز سويلەپ تۇرعان اقساقال. 7 قىركۇيەك 2019 جىل. فوتو: QT

"اقيقات" جسدپ توراعاسى ەرمۇرات ءباپي قۇرىلتايدا. 7 قىركۇيەك 2019 جىل. فوتو: QT

ءسوز سويلەپ تۇرعان جاس بەلسەندى. 7 قىركۇيەك 2019 جىل. فوتو: QT

ءىى حالىق قۇرىلتايىندا "حالىق تالابى" قۇجات-قارارى قابىلداندى. 7 قىركۇيەك 2019 جىل. فوتو: QT

جيىندا قىتاي ەكسپانسياسى جانە قحر-دا قىسىم كورىپ جاتقاندار ماسەلەسى ءسوز بولدى. 7 قىركۇيەك 2019 جىل. فوتو: QT

شەرۋلەتىپ بارا جاتقان قۇرىلتاي قاتىسۋشىلارى. 7 قىركۇيەك 2019 جىل. فوتو: QT

قۇرىلتاي قاتىسۋشىلارى تاۋەلسىزدىك مونۋمەنتىنىڭ الدىنا جينالدى. 7 قىركۇيەك 2019 جىل. فوتو: QT

رىسبەك سارسەنبايۇلىنىڭ نۇسقاۋىمەن ازاماتتار قولتىقتاسىپ تىزبەك قۇردى. 7 قىركۇيەك 2019 جىل. فوتو: QT

قۇرىلتايعا قاتىسۋشىلار حورمەن "اتامەكەن" ءانىن ورىندادى. 7 قىركۇيەك 2019 جىل. فوتو: QT

قۇرىلتاي قاتسۋشىلارى شەڭبەر تارىزدەس تىزبەك قۇرىپ، ءوز بىرلىگىن ءبىلدىردى. 7 قىركۇيەك 2019 جىل. فوتو: QT

تاۋەلسىزدىك مونۋمەنتى ماڭىنداعى بەلسەندىلەر. 7 قىركۇيەك 2019 جىل. فوتو: QT

قۇرىلتاي قاتىسۋشىلارى. 7 قىركۇيەك 2019 جىل. فوتو: QT

ساياسي تۇتقىندارعا بوستاندىق بەرىلۋىن تالاپ ەتىپ تۇرعان نارازىلار. 7 قىركۇيەك 2019 جىل. فوتو: QT

رىسبەك سارسەنبايۇلى بەلسەندىلەر ورتاسىندا. 7 قىركۇيەك 2019 جىل. فوتو: QT

تاۋەلسىزدىك مونۋمەنتىنىڭ تۇبىندە ازاتتىق جولىندا قۇربان بولعان اتا-بابالار مەن بوزداقتار رۋحىنا قۇران باعىشتالدى. 7 قىركۇيەك 2019 جىل. فوتو: QT

تاۋەلسىزدىك مونۋمەنتىنىڭ تۇبىندە ازاتتىق جولىندا قۇربان بولعان اتا-بابالار مەن بوزداقتار رۋحىنا قۇران باعىشتالدى. 7 قىركۇيەك 2019 جىل. فوتو: QT

جاستار "قۇرىلتايدىڭ قاجەتتىلىگى" جايىندا ءوز ويلارىن ايتتى. تاۋەلسىزدىك مونۋمەنتىنىڭ تۇبىندە ازاتتىق جولىندا قۇربان بولعان اتا-بابالار مەن بوزداقتار رۋحىنا قۇران باعىشتالدى. 7 قىركۇيەك 2019 جىل. فوتو: QT

ءىى حالىق قۇرىلتايىنىڭ قاتىسۋشىلارى تاۋەلسىزدىك مونۋمەنتىنەن كەيىن ارباتقا بارىپ، قوعامعا ءوز ۇستانىمدارىن جاريالادى. 7 قىركۇيەك 2019 جىل. فوتو: QT

"The Qazaq Times"