22 تامىز برازيليا پرەزيدەنتى جاير بولسونارو اتاقتى امازونكا ورمانىنىڭ ورتەنۋىنە قاتىستى مالىمدەمە جاساپ، شەتەلدىك دەرجاۆالارعا كيلىكپەۋ جايىندا ەسكەرتتى. تامىز باسىنان بەرى جەردىڭ تىنىسى «وكپەسى» اتانعان ماڭگى جاسىل ورماننىڭ وتقا ورانۋى برازيلياعا قاراتىلعان حالىقارالىق سىني ايىپتاۋلارعا ۇلاسقان ەدى. پرەزيدەنتتىڭ ايتۋىنشا ءتىلسىز جاۋ فەرمەرلەردىڭ تروپيكالىق ورماندا زاڭسىز وت جاعۋىنان تۋعان.
فرانتسيا پرەزيدەنتى ەممانۋەل ماكرون جانە بۇۇ-نىڭ باس حاتشىسى انتونيۋ گۋتەرريش ەكەۋى دە تۆيتتەردە وسى جىلى رەكوردتىق دەڭگەيگە جەتكەن ورتتەر جونىندە الاڭداۋشىلىعىن تانىتىپ، تىرشىلىك كومپونەنتىن قامتاماسىز ەتۋشى ەڭ ءىرى جاسىل ايماقتىڭ ءبۇلىنۋى – كليماتتىڭ وزگەرىسىنە اكەلۋى مۇمكىن دەپ قاۋىپتەنەتىنىن ايتقان.
برازيليا پرەزيدەنتى جاير بولسونارو شەتەلدىك ارىپتەستەرىنىڭ ارالاسۋىن قالامايدى. فوتو: اشىق دەرەككوز
بولسونارو ءسوز ەتكەن كيلىكپەۋ تۋرالى «مۇندا قاراجات اۋدارىپ جاتقان ەلدەر بىزگە قايىرىمدىلىق تانىتۋ ءۇشىن ەمەس، ءبىزدىڭ سۋۆەرەنيتەتتىك ەگەمەندىگىمىزگە قول سالۋ ءۇشىن ارالاسىپ جاتىر»، – دەگەن ءۋاجىن ءبىلدىردى فەيسبۋك پاراقشاسىندا. بىراق، ول وتكەن اپتانىڭ بەيسەنبىسىندە ءوزى امازونكا كولەمى ەۋروپامەن شامالاستىعىن العا تارتىپ، ورتپەن كۇرەسۋدە رەسۋرس تاپشى ەكەنىن ايتقان بولاتىن. بيلىك كەلتىرگەن دەرەكتەر بويىنشا، امازونكا القابىنداعى ءورت وقيعالارى الدىڭعى جىلدارعا قاراعاندا 83%-عا دەيىن وسكەن. ءتىپتى ەكسپانسيۆتى جالىننىڭ ءتۇتىنى عارىشتان NASA جانە NOAA سپۋتنيكتەرىندە دە بايقالعان. ۇلتتىق عارىشتىق زەرتتەۋلەر ينستيتۋتى – INPE جىل باسىنان بەرى 73 000 استام، ال تامىزدىڭ العاشقى بەيسەنبىسىنەن بەرى 9 500 ءورت بولعانىن انىقتاعان. 2018 جىلى بۇل كورسەتكىش 40 000-نان از بولعان. 60%-ى برازيليا جەرىندە جاتقان ورماندى قىزىل وت شارپۋى ءالى دە مەملەكەت قاۋقارىنا قارسى ايىپتاۋلاردى كۇشەيتە تۇسۋدە.
ورمان ورتتەرىنىڭ ءتۇتىنى دۇيسەنبى كۇنى 1700 ميلدەن اسىپ، قارا ءتۇتىن برازيليانىڭ ءىرى قالاسى ساو پاۋلۋعا دا جەتىپ، ەكوحاوس تۋدىرعان.
ساو پاۋلۋ قالاسىندا ءورت تۇيىرشىكتەرى تۇتەپ، ءتۇتىن باسىپ تۇر. 19 تامىز 2019 جىل. فوتو: اشىق دەرەككوز
ەپيسكوپ كونفەرەنتسياسى لاتىن امەريكا ەلدەرىنە اتالمىش تراگەدياعا قاتىستى شۇعىل جۇمىلىپ، تروپيكالىق قالىڭ جىنىستى ورمان مەن جاقىن ماڭداعى تۇرعىنداردى قورعاۋ بويىنشا قاجەتتى شارالاردى قولعا الۋعا ۇندەدى. كونفەرەنتسيا حابارلاماسىندا «ءبىز امازونكا ەلدەرىنىڭ ۇكىمەتىن، اسىرەسە برازيليا مەن بوليۆيانى، بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى مەن حالىقارالىق قاۋىمداستىقتاردى جاسىل الەمدى قۇتقارۋ ءۇشىن ماڭىزدى شارالار قابىلداۋعا شاقىرامىز»، – دەلىنگەن.
بوليۆياداعى امازونكا بولىگى دە قىزىل جالىنعا جەم بولۋدا. شەنەۋنىكتەردىڭ مالىمدەۋىنشە، سوڭعى كۇندەرى اۋدانى امەريكالىق دەلاۆەر شتاتىمەن شامالاس ايماق كۇلگە اينالىپ ۇلگەرگەن.
جاز ايىندا جەر بەتىندە ءورت جيىلەي تۇسكەن. شىلدەدەن بەرى ءسىبىر ورماندارى دا ۇزاق ۋاقىت بويى ورتەنىپ، تابيعي بيوتسەنوز جۇيەسىنە وراسان زور شىعىن كەلگەن تۇعىن. ادامزات تابيعاتتى قورعاۋدا السىزدىك تانىتۋدا، قاۋقارى شەكتەۋلى.
بۇل كارتا امازونكا تروپيكالىق ورماندارىندا ءورت اۋقىمىن كورسەتەدى. فوتو: InfoAmazonia
جاز ماۋسىمىندا امازونكا ورماندارىن "قىزىل گۇل" جالماۋدا. فوتو: اشىق دەرەككوز
جاز ماۋسىمىندا امازونكا ورماندارىن "قىزىل گۇل" جالماۋدا. فوتو: اشىق دەرەككوز
جاز ماۋسىمىندا امازونكا ورماندارىن "قىزىل گۇل" جالماۋدا. فوتو: اشىق دەرەككوز
جاز ماۋسىمىندا امازونكا ورماندارىن "قىزىل گۇل" جالماۋدا. فوتو: اشىق دەرەككوز
الماتى وبل پركۋراتۋراسى. بەلسەندىلەر: «جالعان جالامەن قاماۋداعى ايگەرىم مەن دۋمانعا بوستاندىق!»
ارمان الىمبەكوۆ: مەن ول جەردىڭ رەزيدەنتسيا ەكەنىن بىلمەدىم. ەشنارسە بۇلدىرمەدىم.
قوساي ماحامباەۆ: وق تيگەن ادامدى قۇتقارام دەگەندە ءوزىمدى اتىپ تاستادى
رەزيدەنتسيا ءىسى. ورىنعازى سەرىكبول: بەيبىت شەرۋگە شىقتىم. ال، 269 باپتى مويىندامايمىن
كيبەرشابۋىلعا ۇشىراعان باق وكىلدەرى قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنا ارىز ءتۇسىردى