مادەني گەنوتسيد: قىتاي بيلىگى شىنجاڭداعى بالالاردى اتا-اناسىنان اجىراتىلۋدا

قىتاي بيلىگى شىنجاڭداعى مۇسىلمان ازشىلىق وكىلدەرىنىڭ بالالارىن جۇيەلى تۇردە اتا-اناسىنان اجىراتۋدا. ەڭ كىشىسى 2 جاستاعى بالالاردان تارتىپ مەكتەپ وقۋشىلارىنا دەيىن ماقساتتى تۇردە وتباسىنان ءبولىپ الىپ، قاتاڭ باقىلاۋداعى مەكتەپ-ينتەرناتتارعا تۇرعىزۋدا. شىنجاڭداعى ازشىلىقتارعا جاسالعان بۇل ارەكەتتەردى BBC انىقتاپ شىققان.

وڭىردە بالالاردى اتا-انالارىنان بولەك ۇستاپ تۇرۋعا ارنالعان كوپتەگەن مەكتەپ-ينتەرناتتاردىڭ كوپتەپ قۇرىلعانى قىتايداعى رەسمي مالىمەتتەردە دە ايتىلدى. قىتاي ۇكىمەتىنىڭ بۇل شاراسىن سىنعا العان كەيبىر ساراپشىلار، بۇل از ساندى ۇلتتاردى تامىرىنان اجىراتۋعا باعىتتاعان ارەكەتى دەپ ايىپتايدى.

BBC قىتايداعى ارنايى ءتىلشىسى جون سۋدۆورد بۇل ماسەلەنى انىقتاۋ ءۇشىن ستامبۋلدا شىنجاڭنان بارعان ۇيعىرلارمەن كەزدەسۋ وتكىزگەن. سەبەبى، شىنجاڭ جەرىندە بۇنداي ماسەلەلەر تۋراسىندا ناقتى اقپارات الۋ قيىن جانە ول سونداعى ازاماتتاردىڭ ومىرىنە قاۋىپ ءتوندىرۋى مۇمكىن. كەزدەسۋدە بالالارىنان ايىرىلىپ، قايعىعا باتقان ونداعان اتا-انالار جاعدايدى بايانداپ بەرگەن.

جون سۋدۆورد وزىنە ءتان مادەنيەتى مەن ءتىلى، سەنىمى بار شىنجاڭجاعى از ساندى ۇلت وكىلدەرىن «ۇيرەنۋ ورتالىقتارىنا» جيناپ قىتاي ءتىلىن، كوممۋنيستىك پارتيانى سۇيۋگە ۇيرەتىپ جاتقانىن ايتادى. ول سۇحباتتاسقان شىنجاڭدىق ۇيعىر ازامات ابدراحمان توقتى ءوزىنىڭ جوعالىپ كەتكەن بالاسىن الەۋمەتتىك جەلىدەن كورىپ قالعانىن جەتكىزەدى. جەلىدە تاراپ جۇرگەن ۆيدەو جازبادا ونىڭ 4 جاستاعى بالاسى تاربيەشىگە قىتاي تىلىندە جاۋاپ بەرىپ جاتادى. ابدراحمان توقتى ايەلى مەن بالالارى 3 جىلدان بەرى قايتا تاربيەلەۋ ورتالىقتارىندا ەكەنىن ايتقان. سونداي-اق، ول بۇل شارالاردىڭ باستى ماقساتى ۇلتتى تۇبىرىنەن جويۋعا باعىتتالعان دەپ قارايدى.

BBC حابارىنا قاراعاندا، قىتايداعى لاگەرلەرمەن قوسا وتە ۇلكەن جاتاقحانالارى بار مەكتەپتەر قۇرىلۋدا. ولاردا نەشە جۇزدەگەن بالالار جاسايدى. بالاباقشالار دا تىكەن-تورلارمەن قورشالىپ، قاتاڭ باقىلاۋدا ۇستالادى، سونداي-اق، قاقپادا سىرتىنا «بۇل ورىندا تەك قىتاي تىلىندە سويلەۋ كەرەك!» دەگەن ەسكەرتۋلەر تۇرادى. مالىمەتتەرگە قاراعاندا، سوڭعى جىلدارى جالپى قىتايدا بالاباقشالار 8 پايىزعا كوبەيسە، شىنجاڭ جەرىندە لاگەرلەرمەن قاتار بالاباقشالار 82 پايىزعا دەيىن كوبەيگەن. ۇيعىرلار كوبىرەك قونىستانعان وڭتۇستىك شىنجاڭ جەرىندە 148 پايىزعا دەيىن جەتكەن.

تاۋەلسىز زەرتتەۋشى ادريان زەنز BBC-گە بەرگەن سۇحباتىندا: «شىنجاڭ بيلىگى ءوڭىردى تولىعىمەن باقىلاۋعا الۋعا ارەكەت ەتىپ وتىر. ولار ءوز ۇلتتىق تامىرىنان، مادەنيەتىنەن، سالت-ءداستۇرى مەن ءدىني سەنىمىنەن، كەرەك بولسا ءوز تىلىنەن تولىق اجىراتىلعان مۇلدە جاڭا ۇرپاق تاربيەلەۋدى ماقسات ەتەدى. بۇل مادەني گەنوتسيد ەكەنىن دالەلدەر كورسەتىپ وتىر» – دەيدى.

 “The Qazaq Times”