شىنجاڭداعى "ۇيرەنۋ لاگەرلەرى" فوتو: RFA.

قاڭتار ايىنىڭ ورتا شەنىندە (11-13 قاڭتار ارالىعىندا) ەۋرووداق دەلەگاتسياسىنىڭ ءبىرى قىتايدىڭ شىنجاڭ جەرىنە بارۋعا وتە سيرەك مۇمكىندىككە يە بولدى. اتالعان دەلەگاتسيا شىنجاڭداعى ادام قۇقىعىنىڭ حال-احۋالى تۋرالى مالىمەت جيناۋ ءۇشىن ءۇش كۇندىك ساپاردا بولعان.

Agence France-Presse اگەنتتىگىنىڭ حابارلاۋىنشا، نە بارى ءۇش ادامنان تۇراتىن اتالعان دەلەگاتسياسى قىتاي ورتالىق ۇكىمەتى مەن شىنجاڭنىڭ جەرگىلىكتى ۇكىمەتىنىڭ «قولداۋىندا» (باقىلاۋىندا دەۋگە دە بولادى-QT) شىنجاڭنىڭ ورتالىق قالاسى ءۇرىمجى مەن وڭتۇستىك شىنجاڭداعى قاشقار قالاسىنا بارعان. قىتاي بيلىگى شىنجاڭ جەرىندەگى «ۇيرەنۋ لاگەرىنە» (قىتاي ۇكىمەتى بۇل لاگەرلەردى «كاسىپتىك ءبىلىم بەرۋ جانە تاربيەلەۋ ورتالىعى» دەپ اتايدى) بايلانىستى ايىپتاۋلار مەن سىن-پىكىرلەردەن كەيىن بۇل دەلەگاتسيانىڭ شىنجاڭعا كىرۋىنە رۇقسات بەرگەن.

ساپار كەزىندە اتالعان دەلەگاتسيا مۇشەلەرى مەشىتتەرگە، يسلامدىق وقۋ ورىندارىنا جانە «ۇيرەنۋ لاگەرلەرىنە» بارعان. Agence France-Presse اگەنتتىگىنە پىكىر بەرگەن دەلەگاتسيا مۇشەسىنىڭ ءبىرى: «قىتاي بيلىگى ەو دەلەگاتسياسىنىڭ كەزەكتى شىنجاڭ ساپارىن الدىن-الا مۇقيات جوسپارلاپ، جاعدايدى مۇلدە باسقاشا كورسەتۋگە تىرىستى»، – دەگەن ويىن ايتقان. ونىڭ ايتۋىنشا، دەلەگاتسيا بارعان وقۋ ورنى جاپ-جاڭا، ءتىپتى قاۋىپسىزدىك باقىلاۋ كامەرالارى دا جوق، سونداي-اق، دەلەگاتسيا قۇرامىنا پىكىرلەسكەن ادامداردىڭ سوزدەرى ءبارى دەرلىك جاتتاندى، جازباشا ماتىنگە نەگىزدەلگەن سوزدەردى پايدالانعان.

كوپتەگەن اقپارات قۇرالدارى مەن ءارتۇرلى ۇيىمدار اتالعان «ۇيرەنۋ لاگەرلەرى» قىتاي بيلىگىنىڭ شىنجاڭداعى مۇسىلمان ازشىلىق وكىلدەرىن جاپپاي قاماپ ۇستايتىن ورىن دەپ ايىپتايدى. سول ارقىلى شىڭجاڭداعى جەرگىلىكتى قازاق، ۇيعىر، قىرعىز، وزبەك سىندى از ساندى ۇلتتاردىڭ ازاماتتىق، زاڭدىق، ادامدىق قۇقىقتارىن اۋىر دارەجەدە تاپتاپ وتىرعانى تۋرالى كوپتەپ ايتىلۋدا. الايدا، قىتاي بيلىگى بولسا بۇل ءىستى ەكسترەميزمگە قارسى كۇرەس تاجىريبەسى دەپ اقتالعىسى كەلەدى.  

«ءبىز بارعان ورىندار قىتاي ورتالىق ۇكىمەتىنىڭ لاگەرلەر تۋرالى مالىمدەمەسىن قولداۋ ءۇشىن ارنايى ىرىكتەلىپ، دايىندالعانىمەن، بۇل ساپارىمىز باسقا دا قاجەتتى مالىمەتتەر الۋىمىزعا مۇمكىندىك بەردى جانە قوسىمشا اقپارات كوزدەرىنە قوسا الدى. بۇل دەرەك كوزدەر بىزگە شىنجاڭداعى ادامدىق قۇقىقتىڭ اۋىر دارەجەدە ءارى جۇيەلى تۇردە بۇزىلىپ وتىرعانىن راستايتىن سەنىمدى ءارى دايەكتى مالىمەتتەردى بەرە الدى»، – دەيدى ەو دەلەگاتسياسىنىڭ مۇشەسى Agence France-Presse-كە.

ەستەرىڭىزدە بولسا، وتكەن ايدا قىتاي بيلىگى 12 ەلدىڭ ديپلوماتتارى مەن شاعىن باق وكىلدەر توبىن شىنجاڭدى ارالاۋعا ۇيىمداستىردى. دەگەنمەن، بۇل دەلەگاتسيا ىشىندە باتىس ەلدەرىنىڭ ديپلوماتتارى مەن باق وكىلدەرى قاتىستىرىلمادى. بۇۇ-نىڭ ادامدىق قۇقىق جونىندەگى بيۋروسى «ۇيرەنۋ لاگەرلەرى» تۋرالى تەكسەرۋ توبىن شىنجاڭعا كىرگىزۋدى تالاپ ەتەدى. الايدا، بەيجىڭ بيلىگى حالىقارالىق قاۋىمداستىققا قىتايدىڭ ىشكى ساياساتىنا ارالاسپاۋ نەگىزىندە دەلەگاتسياسىن شىنجاڭعا جىبەرۋ تالابىن قويىپ وتىر.

“The Qazaq Times”