استانا رەسەي-ۋكراينا تەكەتىرەسىندە كىمنىڭ جاعىندا؟

رەسەي مەن ۋكراينا قارىم-قاتىناسىنىڭ قارا تەڭىزدەگى جاعدايعا بايلانىستى كەزەكتى رەت ۋشىعۋى قازاقستاننىڭ كوپ ۆەكتورلى ساياساتىنا ۇلكەن سىناق بولىپ ءتيدى. 2014 جىلى باستالعان ماسكەۋ مەن كيەۆ اراسىنداعى ديپلوماتيالىق داعدارىس رەسمي استانا ۇستانىمىن وسى ۋاقىتقا دەيىن سان مارتە سىنادى. بىراق ازىرگە اقوردا تارازى باسىن تەڭ ۇستاپ كەلەدى. وسىعان بايلانىستى بۇگىن ءبىز قازاقستاننىڭ رەسەي مەن ۋكراينا قارىم-قاتىناسىنا قاتىستى جاساعان رەسمي مالىمدەمەلەرىنە قىسقاشا  توقتالۋدى ءجون كوردىك.

2014 جىلدىڭ 16 ناۋرىزىندا قىرىمدا رەفەرەندۋم ءوتىپ، ناتيجەسىندە تۇبەك رەسەي جاعىنا وتكەن. وسىدان كەيىن سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى «قازاقستان حالىقارالىق قۇقىقتاردى تولىعىمەن قولدايدى» دەپ مالىمدەدى. بۇعان قوسا ءسىم «قىرىمداعى رەفەرەندۋم ناتيجەسى جەرگىلىكتى حالىقتىڭ تاڭداۋى» دەگەن پىكىر ءبىلدىردى. قازاقستاننىڭ بۇل پىكىرىنە ۋكراينا «دوستىق پىكىر ەمەس» دەگەن جاۋاپ قايتاردى.

« قىرىم اۆتونوميالىق رەسپۋبليكاسىندا 2014 جىلدىڭ 16 ناۋرىزىندا وتكەن رەفەرەندۋمعا بايلانىستى قازاقستان ءوزىنىڭ بۇۇ-نىڭ جارعىسىنا سايكەس، حالىقارالىق قۇقتاردى تولىقتاي قولدايتىنىن مالىمدەيدى. قازاقستان قىرىمدا وتكەن رەفەرەندۋمدى اۆتونوميالىق رەسپۋبليكا حالقىنىڭ تاڭداۋى دەپ باعالادى جانە رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ اتالمىش ماسەلەگە قاتىستى شەشىمىنە تۇسىنىستىكپەن قارايدى. ءبىز ۋكراينانىڭ داعدارىستان بۇۇ تۋىنىڭ استىندا بەيبىت، ديپلوماتيالىق كەلىسىمدەر نەگىزىندە شىعۋىن قولدايمىز».

 قر ءسىم مالىمدەمەسىنەن

2014 جىلدىڭ ناۋرىز ايىندا بۇۇ-نىڭ باس اسسامبلەياسى قابىلداعان «ۋكراينانىڭ تەرريتوريالىق تۇتاستىعىن ساقتاۋعا» قاتىستى قاۋلىسىنا داۋىس بەرۋدە قازاقستان وزبەكستان، قىتاي، ءۇندىستان، برازيليا سياقتى 58 مەملەكەتپەن بىرگە قالىس قالدى. قاۋلىنىڭ قابىلدانۋىنا ارمەنيا، بوليۆيا، بەلارۋس، كۋبا، رەسەي، ءسۇريا سياقتى 11 مەملەكەت قارسى داۋىس بەردى.

«... 2018 جىلدىڭ 16 ناۋرىزىندا قىرىم اۆتونوميالىق رەسپۋبليكاسى مەن سەۆاستوپول قالاسىندا زاڭسىز وتكەن رەفەرەندۋمنىڭ قىرىم مەن سەۆاستوپول مارتەبەسىن وزگەرتۋگە ەشقانداي زاڭدىق نەگىزى جوق». 

بۇۇ باس اسسامبلەياسىنىڭ 2014 جىلدىڭ 27 ناۋرىزىندا قابىلداعان قاۋلىسىنان

25 ناۋرىزدا گااگادا وتكەن ءباسپاسوز بريفينگىندە پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆ ۋكراينا داعدارىسىنا قاتىستى پىكىر ءبىلدىردى. وندا نازارباەۆ «قازىرگى تاڭدا ۋكراينانىڭ الدىندا تۇرعان باستى مىندەت – سايلاۋ وتكىزۋ ارقىلى قۇقىقتىق نورمالارعا قايتىپ ورالۋ» - دەپ مالىمدەگەن. وسىدان كەيىن ۋكراينا تاراپى قازاقستانعا نازارباەۆ پىكىرىنە الاڭداۋشىلىق بىلدىرەتىندىكتەرىن ايتىپ، قارسىلىق نوتاسىن جىبەرگەن. ال قازاقستان ءسىم رەسمي كيەۆتىڭ بۇل قارسىلىعىن تۇسىنبەيتىنىن مالىمدەگەن.

«ءبىرىنشى كەزەكتە زاڭدى پرەزيدەنت، پارلامەنت جانە ۇكىمەت سايلاۋ قاجەت. وسىدان كەيىن ەكىجاقتىق بەيبىت كەلىسسوزدەر ارقىلى داعدارىستان شىعۋ قاجەت».

نۇرسۇلتان نازارباەۆ مالىمدەمەسىنەن

 2016 جىلدىڭ جەلتوقسان ايىندا سول كەزدەگى سىرتقى ىستەر ءمينيسترى ەرلان ىدىرىسوۆ «قىرىم مارتەبەسى قالىپتاسپاعان» دەپ مالىمدەدى. بۇعان قوسا ول قازاقستاننىڭ بۇۇ-دا قىرىم مارتەبەسىنە قاتىستى داۋىس بەرۋدە قالىس قالعاندىعىن تىلگە تيەك ەتتى.

«ءبىز حالىقارالىق قۇقىق تۇرعىسىندا قىرىم مارتەبەسى تولىققاندى قالىپتاستى دەپ ەسەپتەمەيمىز. وسىعان بايلانىستى بۇل مارتەبەنىڭ ءالى بەلگىسىز كۇيدە. ءبىز رەسەي مەن ۋكراينا اتالمىش داعدارىستان شىعۋدا ساياسي جانە وزگە دە شەشىم تابادى دەپ ۇمىتتەنەمىز».

قر ءسىم ەرلان ىدىرىسوۆ

2017 جىلدىڭ جەلتوقسان ايىندا قازاقستان بۇۇ-نىڭ باس اسسامبلەياسى «قىرىم اۆتونوميالىق رەسپۋبليكاسى مەن سەۆاستوپول قالاسىنداعى ادام قۇقىعىنىڭ جاي-كۇيىنە» قاتىستى قاۋلى قابىلدادى. قازاقستان اتالمىش قاۋلىنى قابىلداۋعا قارسى داۋىس بەردى.

2018 جىلدىڭ 25 قاراشاسىندا قارا تەڭىزدە بولعان ۋكراينا مەن رەسەي اسكەري تەڭىز كۇشتەرىنىڭ قاقتىعىسىنا بايلانىستى قاراشا ايىنىڭ 26-ى كۇنى وتكەن بۇۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ توتەنشە وتىرىسىندا قازاقستان رەسەيدى دە، ۋكراينانى دا قولدادى. وتىرىسى ماسكەۋ مەن كيەۆتىڭ ۇسىنىسى بويىنشا ءوتتى. بىراق ەكى تاراپ، ەكى ءتۇرلى ءۋاج ايتتى. رەسەي كۇن تارتىبىنە «ۋكراينانىڭ رەسەي شەكاراسىن زاڭسىز بۇزعاندىعىن» قويسا، ۋكراينا «كەرچ بۇعازىنداعى رەسەي تاراپى ۇستاعان ۋكراينالىق كەمەلەرىن» تالقىلاۋدى تالاپ ەتتى. قازاقستان قىتاي جانە بوليۆياعا قوسىلىپ، رەسەي ۋاجىنە داۋىس بەردى. بىراق قازاقستاننىڭ  بۇۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىندەگى تۇراقتى وكىلىنىڭ ورىنباسارى قانات تۇمىش اتالمىش ماسەلەگە قاتىستى مالىمدەمە جاسادى. وندا ول قازاقستاننىڭ قوس تاراپتى دا قولداۋعا دايىن ەكەندىگىن ايتتى. ناتيجەسىندە بۇۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسى اتالمىش ماسەلەگە قاتىستى رەسەي ۇسىنىسىن قاراۋسىز قالدىرىپ، ەشقانداي قاۋلى قابىلدامادى.

«قازاقستان قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ مۇشەسى رەتىندە حالىقارالىق قاقتىعىستار تۋدىرماۋ ماقساتىندا كەلىسسوزدەر وتكىزۋگە اشىق. وسىعان بايلانىستى ءبىزدىڭ دەلەگاتسيا اتالمىش ماسەلەنى قاۋىپسىزدىك كەڭەسىندە قاراۋعا بايلانىستى ەكى تاراپتىڭ ەكەۋىنىڭ دە (ۋكراينا مەن رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ)  ۇسىنىسىن قولداۋعا دايىن بولدى. قازاقستان ۋكراينا مەن رەسەيدى باۋىرلاس ەل دەپ ەسەپتەيدى جانە اتالمىش ماسەلەنى كەلىسسوزدەر ارقىلى شەشۋگە شاقىرادى». 

قر بۇۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىندەگى تۇراقتى وكىلىنىڭ ورىنباسارى

قانات تۇمىشتىڭ مالىمدەمەسىنەن

ۋكراينا مەن رەسەي اراسىنداعى تەكەتىرەس قانشا ۋاقىتقا سوزىلاتىنى بەلگىسىز. 2014 جىلدان بەرى قازاقستان اتالمىش ماسەلەدە ءوزىنىڭ بەيتاراپ كوزقاراسىن ءبىلدىرىپ كەلەدى. رەسمي استانا بۇل باعىتتى ەندى قانشا ۋاقىت ۇستانۋعا قاۋقارلى ەكەندىگى ازىرگە بەلگىسىز. بىراق تاۋەلسىزدىك العان جىلدارى قازاقستان بيلىگى قابىلداعان سىرتقى الەممەن كوپ ۆەكتورلى قارىم-قاتىناس ورناتۋ ساياساتى ازىرگە ءوز ناتيجەسىن بەرىپ تۇر. جوعارىدا ايتقانىمىزداي ءدال قازىرگى ۋاقىتتا اقوردا سىرتقى ساياساتتا تارازىنىڭ باسىن تەڭ ۇستاپ تۇر...

"The Qazaq Times"