جاپونيا مەن رەسەي كەلىسىمى جۇزەگە اسا ما؟

قاراشا ايىنىڭ ورتاسىندا رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين مەن جاپون پرەمەر-ءمينيسترى سيندزو ابە سينگاپۋردەگى شىعىس ازيا سامميتىندە كۋريل ارالدارى ماسەلەسىن تالقىلاماق.

پۋتين مەن ابە 1956 جىلعى دەكلاراتسيا نەگىزىندە بەيبىت كەلىسىم بويىنشا ءوزارا كەلىسسوزدەردى جەدەلدەتپەك. ءپۋتيننىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى دميتري پەسكوۆ بەيبىت كەلىسىم جاساسقاننان كەيىن رەسەي جاپونياعا شيكوتان ارالىن بەرەتىنىن ايتتى. جاپوندىق «Asahi Shimbun» باسىلىمى سيندزو ابەنىڭ رەسەي پرەزيدەنتىنە اتالعان ارالداردا امەريكالىق بازالاردى ورنالاستىرماۋعا ۋادە بەرگەنىن جازدى. وسىلايشا، جاپونيا ارالداردىڭ ءبىر بولىگىن الىپ قانا قويماي، اقش-پەن قاۋىپسىزدىك تۋرالى شارتقا وزگەرىس ەنگىزە الادى.

وسى جىلدىڭ قىركۇيەك ايىندا پۋتين شىعىس ەكونوميكالىق فورۋمىندا جاپون پرەمەرىنە جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن الدىن-الا بەيبىت كەلىسىمشارت جاساۋدى ۇسىنعان. سول كەزدە پۋتين: «مىنە، وسىنداي وي كەلدى. ءبىرىنشى بەيبىت كەلىسىم جاسايىق. سودان كەيىن ناعىز دوستار سياقتى بارلىق داۋلى ماسەلەلەردى شەشەمىز»، – دەپ سەنىم ءبىلدىردى. الايدا، جاپونيا بەيبىت كەلىسىمگە قول قويعانعا دەيىن اۋماقتىق داۋدى كەيىنگە قالدىرۋدان باس تارتتى. جاپونيا رەسەيمەن اراداعى شەكارا ماسەلەسىن شەشىپ المايىنشا، بەيبىتشىلىك كەلىسىم جۇرگىزبەيتىنىن ايتقان. «Japan Times» تىلشىلەرىنىڭ جازۋىنشا، جاپونيا مينيسترلىگىنىڭ باس كەڭەسشىسى يوسيحيدە سۋگا كۋريل ارالدارىنا قاراستى يتۋرۋپ، كۋناشير، شيكوتان جانە حابوماي ايماقتارىن قايتارمايىنشا اتالعان جوسپار ورىندالمايدى دەپ كەسىپ ايتقان. سونداي-اق، ساياساتكەر ءوز سوزىندە ناقتى جوبالار جۇزەگە اسپايىنشا ءپۋتيننىڭ ۇسىنىسىنا پىكىر بىلدىرمەيمىز دەگەن. ال رەسەي توكيو مەن ماسكەۋ اراسىندا ناتيجەلى بايلانىستىڭ وربىمەيتىنىنە الاڭداۋشىلىق ءبىلدىرىپ وتىر. جاپوندىق باق مالىمەتتەرى بويىنشا، توكيودا ەڭ داۋلى يتۋرۋپ پەن كۋناشير ارالدارىنىڭ ماسەلەسى شەشىلسە عانا، رەسەيدىڭ ۇسىنىسى قارالادى. جاپونيا بۇرىن بارلىق ءتورت ارالداردى بەرۋدى تالاپ ەتكەن، ال رەسەي تەك قانا حابوماي مەن شيكوتاندى قايتاراتىنىن ايتتى.

نەگىزىنەن جاپونيا «ۇلكەن جەتىلىك» ەلدەرىنىڭ ىشىندە قىرىم اننەكسياسىنان كەيىن پۋتينمەن كەزدەسۋ ۇيىمداستىرعان ەكىنشى مەملەكەت. سوعان قاراماستان، جاپونيا مەن رەسەي اراسىنداعى ىنتىماقتاستىق كەلىسىمگە 70 جىلدان بەرى قول قويىلماي كەلەدى. ياعني ەكى ەل ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستان كەيىن ارنايى كەلىسىمشارت جاساسقان جوق. 1956 جىلى قوس ەل بەيبىتشىلىك دەكلاراتسياسىن قابىلدادى. كەلىسىم بويىنشا كسرو بەيبىتشىلىك ورناعاننان سوڭ ەكى ارالدى جاپونياعا قايتارىپ بەرۋ ماسەلەسىن قاراستىرۋى ءتيىس ەدى. بىراق، كسرو ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستىڭ قورىتىندىسى بويىنشا بۇكىل كۋريل ارحيپەلاگىن ءوز قۇرامىنا قوستى. ەكى ەل باسشىسى وسى ماسەلەگە قاتىستى 2012 جىلدان بەرى بىرنەشە رەت كەزدەسۋ ۇيىمداستىرعان. بىراق، كەزدەسۋلەردىڭ ەشقايسىسى وڭ ناتيجە بەرگەن جوق. سول سەبەپتى جاپونيا «جاڭا ءتاسىل» قولدانۋ ارقىلى يتۋرۋپ، كۋناشير جانە شيكوتان ارالدارىن، سونداي-اق كىشى كۋريلدەگى حابوماي شاعىن ارالدارىن قايتارىپ الۋدى ماقسات ەتەدى.

"The Qazaq Times"