اقش سانكتسيالارى سالدارىنان كۇن ساناپ قۇلدىراپ بارا جاتقان تۇركيا ۇلتىق ۆاليۋتاسى مەن ەكونوميكاسىن كىم قۇتقارادى؟

جىل باسىنان بەرى تۇركيا ليراسى دوللار الدىندا 45 پايىزعا قۇنسىزدانىپ، ەل تاريحىندا وزىندىك انتيرەكورد قويدى. رەسمي ستاتيستيكا بويىنشا، قازىرگى تاڭدا جاستار اراسىندا جۇمىسسىزدىق كورسەتكىشى 25% ال جالپى جۇمىسسىزدىق 11% شاماسىندا.  بۇعان قوسا ەلدەگى بيلىك جۇيەسىنىڭ اۆتوريتارلىق ارناعا اۋىسۋىنا بايلانىستى شەتەلدىك ينۆەستورلاردىڭ سانى دا ازايعان. تۇرىك ليراسى مەن ەكونوميكاسىنىڭ وسىنشالىقتى دەڭگەيگە قۇلدىراۋىنا اق ءۇي باسشىسى دونالد ترامپتىڭ اقش-قا تۇركيادان كەلەتىن اليۋميني مەن بولاتقا سالىناتىن كەدەن سالىعىن 50 جانە 25 پايىزعا ءوسىرۋى مەن تۇركيا بيلىگىنىڭ ۋاشينگتونعا جاۋاپ رەتىندە اقش-تان كەلەتىن تاۋارلارعا سالىق كولەمىن ارتتىرۋى سەبەپ بولعان.

دەسە دە، ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، اقش سانكتسيالارى تەك كەدەن سالىعىنىڭ وسۋىمەن عانا بايلانىستى ەمەس. بۇل ۇزاق ۋاقىتتان بەرى ەكى ەل اراسىنداعى كيكىلجىڭنىڭ ناتيجەسى. اتاپ ايتقاندا رەسمي ۋاشينگتون انكارانىڭ رەسەيدەن س-400 اۋە قورعانىس جۇيەسىن ساتىپ الۋى مەن ءسۇريادا جۇرگىزىپ جاتقان اسكەر وپەراتسيالارىنا قارسى جانە تۇركيا بيلىگىنە ەكونوميكالىق قىسىم كورسەتۋ ارقىلى اتالمىش باستامالاردان باس تارتقىزۋدى كوزدەيدى. ال انكارا بولسا، اقش-تىڭ «يسلام مەملەكەتى» تەررورلىق ۇيىمىنا قارسى كۇرەستە ءسۇريا كۇردتەرىن قولداعانىن ءوزىنىڭ تەرروريالىق تۇتاستىعىنا قاۋىپ ءتوندىرۋ دەپ ەسەپتەيدى.

قۇلدىراپ بارا جاتقان تۇركيا ليراسى مەن ەكونوميكاسىن كىم قۇتقارادى؟

تامىز ايىنىڭ 15-ءى كۇنى تۇركيا پرەزيدەنتى رەجەپ تايىپ ەردوعان انكارا قالاسىنا كاتار شەيحى تاميم ءال تانيمەن كەزدەستى.  ءۇش ساعاتقا سوزىلعان كەزدەسۋدەن كەيىن شەيح ءال تاني ءوزىنىڭ «Twitter» پاراقشاسىنا: «ءبىز مۇسىلمان الەمى مەن كاتار پروبلەمالارىن شەشۋدە وزىندىك ورنى بار تۇركيالىق باۋىرلارىمىزدى قاشاندا قولدايمىز. پرەزيدەنت ەردوعانمەن وتكەن كەزدەسۋدەن كەيىن ءبىز تۇراقتى ءوندىرۋشى سالاسى بار تۇركيا ەكونوميكاسىنا 15 ميلليارد دوللار كولەمىندە ينۆەستيتسيا سالۋعا ۋاعدالاستىق» - دەپ  مالىمدەدى.

جالپى، كاتار شەيحى تۇركيا اقش سانكتسياسىنا ىلىڭگەلى بەرى انكاراعا ات باسىن بۇرعان ەڭ ەلعاشقى لاۋازىمدى تۇلعا. رەسمي دوحا بيلىگىنىڭ تۇركياعا وسىنشالىقتى دەڭگەيدە كومەك قولىن سوزۋىنىڭ سەبەبى دە جوق ەمەس. ەستەرىڭىزدە بولسا، 2017 جىلى ساۋد ارابيا باستاعان مىسىر، باحرەين، يەمەن، ءباا ەلدەرى كاتاردى تەرروريزمدى قولدادى دەپ ايىپتاپ، بارلىق ديپلوماتيالىق قارىم-قاتىناستارىن ۇزگەن. سول ساتتە ەكونوميكالىق قورشاۋدا قالعان كاتارعا تۇركيا گۋمانيتارلىق كومەك جىبەرىپ، ارتىنشا ايماق قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا ەلگە اسكەر كىرگىزگەن. ساراپشىلار پىكىرىنشە، كاتاردىڭ 15 ميلليارد دوللار كولەمىندەگى كومەگى سول كەزدەگى تۇركيا بيلىگىنىڭ قولداۋىنا قارىمتا جاۋاپ.

كاتاردان بولەك قۇردىمعا كەتىپ بارا جاتقان تۇركيا ەكونوميكاسىنا پاكىستان حالقىدا كومەك قولىن سوزۋدا. ولار سوڭعى ايلارى قۇلدىرۋدان كوز اشپاي كەلە جاتقان تۇرىك ليراسىن جاپپاي ساتىپ الۋدا.

ۇمىتىنەن كۇدىگى باسىم قارىم-قاتىناس

ساراپشىلار پىكىرىنشە، اقش پەن تۇركيا قارىم-قاتىناسى الداعى ۋاقىتتا جاقسارا قويۋى ەكى تالاي. سەبەبى انكرانىڭ «دوللاردان تولىقتاي باس تارتامىز» دەگەن مالىمدەمەسى مەن ۋاشينگتوننىڭ «سانكتسيالار ءتىزىمىن قاتايتامىز» دەگەن مالىمدەمەسى سوعان ماڭزەيدى. ونىڭ ۇستىنە تۇركيا پرەزيدەنتى رەجەپ تايىپ ەردوعان مەن اق ءۇي باسشىسى دونالد ترامپتىڭ ساياسي ديالوگتان قاراعاندا قىزۋ قاندى مونولوگقا جاقىن ەكەندىگىن ەسكەرسەك، انكارا مەن ۋاشينگتون جاقىن ارالىقتا كەلىسىمگە كەلمەيتىنى انىق.

"The Qazaq Times"