وقۋلىقتاعى قاتەلەرگە كىم كىنالى؟

ءبىلىم مەن تاربيە ارقاشان كۇن تارتىبىندەگى وزەكتى ماسەلە بولىپ كەلگەنى بارشامىزعا بەلگىلى. قازىر زامان وزگەردى، تالاپ وزگەردى. بۇگىنگى بالا — ەرتەڭگى بولاشاعىمىز. ولاي بولسا، ءبىلىم دەڭگەيى مەن شىعارماشىلىق قابىلەتى جوعارى شاكىرتتەردى تاربيەلەۋ باستى مىندەت ەكەنىن ۇمىتپاۋىمىز قاجەت. ەلباسى ن.نازارباەۆ «قازاقستاندى ءححى عاسىردا دامىعان ەلدەرمەن تەڭەستىرىپ، وركەنيەتتى الەمنەن مارتەبەلى ورىن الۋىنا ىقپال ەتەر بىردەن-ءبىر قۇرال — ءبىلىم، ءبىلىمدى ۇرپاق»، - دەپ ءححى عاسىردى عىلىم مەن ءبىلىمنىڭ عاسىرى اتادى.

بۇگىنگى تاڭدا «مەكتەپ»، «ءبىلىم»،  «اتامۇرا»، «الماتىكىتاپ»، «جازۋشى»، «ارمان-پۆ»، ت.ب. باسپالاردان شىققان كىتاپتار مەن وقۋ-ادىستەمەلىك قۇرالدار مەكتەپ باعدارلاماسىندا قولدانىلۋدا. وسى باسپادان شىققان وقۋلىقتاردىڭ ساپاسى سىن كوتەرە مە؟

وسى كەزگە دەيىن ءبىلىم تاقىرىبى مەن وقۋلىق داۋى ايتىلىپ تا، جازىلىپ تا جۇرگەن ماسەلە. ەستەرىڭىزدە بولسا، مينيسترلىك باسشىلىعى 30-عا جۋىق باسپا قىزمەتكەرلەرىن شاقىرتىپ 100 كىتاپتىڭ ءار كىتابىنان 200-300 قاتە تاپقانى بار ەدى. بۇل — اسا ورەسكەل قاتەلەرگە جول بەرۋشىلىك بولىپ سانالادى. وسىدان كەيىن ء"بىز كىتاپ شىعارىپ جاتىرمىز، ساپالى ءبىلىم بەرۋدەمىز" ،  دەپ اۋىز تولتىرىپ ايتا المايمىز.

ونىمەن قوسا، وقۋشىلار جىل سايىن ءارتۇرلى وقۋلىقتان ءبىلىم الادى. ەكى كىتاپتىڭ مازمۇنى تيىسىنشە ءبىر-بىرىمەن مۇلدەم سايكەسپەيدى. مىسالى،  بۇرىن  «اتامۇرا» باسپاسىنان وقىعان وقۋشى «مەكتەپ» باسپاسىنان شىققان وقۋلىقتى مۇلدەم تۇسىنبەۋى مۇمكىن.

ءبىر ەل بولعان سوڭ، ءبىر وقۋلىق بولۋ كەرەك. ءبىر جارىم ميلليارد قى­تايدا ءبىر عانا وقۋلىق بولعان كەزدە، 18 ميلليون عانا بولاتىن بىزگە مەكتەپ باعدارلاماسى ءۇشىن بەس-التى باسپادان شىققان ءتۇرلى وقۋلىقتىڭ قاجەتى قان­شا؟  الدە وسى باسپالاردىڭ بارلىعىنىڭ كوزدەگەنى تەك اقشا بولعانى  ما؟

وقۋلىق سالماعىنىڭ  اۋىرلىعى بالانىڭ دەنساۋلىعىنا زيان. اتا-انالار تاراپىنان "بالامىزدىڭ وزىنەن سومكەسى اۋىر"  دەگەن  شاعىمدار ءتۇسىپ ءجۇر.  جالپى، وقۋلىقتارداعى وسىنداي ولقى­لىق­تار تۋرالى اڭگىمە بۇل سالادا ءالى قىرۋار شارۋانىڭ بار ەكەنىن اڭ­عارتادى.

وقۋلىقتاعى كوز سۇرىنەتىن قاتەلەردەن ورفوگرافيالىق ەمەس، ساياسي قاتە كەتىپ جاتىر، - دەپ  ktk.kz پورتالى اقپارات تاراتقان  بولاتىن. وقۋلىقتا ۋكراينانىڭ اننەكسيالانعان قىرىم ايماعى رەسەيدىڭ ءبىر بولىگى دەپ جازىلىپتى. قازاقستانداعى ۋكراينا ەلشىلىگى كىتاپتاعى ولقىلىق قالاي جىبەرىلگەنىن ءتۇسىندىرىپ بەرۋدى تالاپ ەتتى.  «مەكتەپ» باسپاسىنان شىققان وقۋلىقتان داۋ باستالعان ەدى. ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى داۋ تۋدىرعان وقۋلىقتى دەرەۋ تەكسەرۋدى قولعا الىپ، ونداعى اقپاراتقا ساراپتاما تاعايىنداعان.

قر ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى 2018-2019 وقۋ جىلى قولدانىسقا ەنگىزىلەتىن وقۋلىقتاردى ساراپتامادان وتكىزۋدە. قولدانىستا جۇرگەن وقۋلىقتاردىڭ قاتەلىكتەرىنەن كوز سۇرىنگەندىكتەن وقۋلىقتاردىڭ «قوعامدىق باعالاۋ» پورتالىن ورنالاستىردى. «قوعامدىق باعالاۋ» پورتالى وقۋلىقتار ساپاسى بويىنشا اتا-انالار مەن پەداگوگتاردىڭ پىكىرلەرى مەن ۇسىنىستارىن قابىلداۋعا ارنالىپتى. كەلىپ تۇسكەن سىن-ەسكەرتپەلەر، سونداي-اق، كىتاپتاردىڭ ساپاسى مەن مازمۇنىن جاقسارتۋعا قاتىستى ۇسىنىستار كىتاپتاردى وڭدەۋ كەزىندە نازارعا الىناتىن بولادى.

وقۋلىق ماسەلەسىنىڭ وزەكتى ەكەنىن قوعام دا مويىندادى. ەلىمىز تاۋەلسىزدىك العان جىلداردان بەرى وسى سىندى ماسەلەلەر وڭ شەشىمىن تاپپاي كەلەدى. ءبىلىم جۇيەسىن قولعا الا الماي جاتقاندا، ۇرلىق- قارلىق، جەمقورلىق پەن كىسى ولتىرۋشىلىكپەن قالاي كۇرەسە الامىز؟ وسىنداي جايتتاردى كورىپ وتىرىپ، ەلىمىزدە ءتىپتى مەكتەپ وقۋلىقتارىن دا شىعاراتىن ارنايى ماماندار جوق پا دەگەن دە وي كەلەدى.

وسى تۇستا 40 جىلدىق ەڭبەك ءوتىلى بار ءارى قازاق بالالارىنىڭ ناعىز جاناشىرى رەتىندە كوپشىلىككە تانىمال ۇستاز وتەباەۆا مەيرامگۇل ايتبەكقىزىنىڭ پىكىرىن بىلگەن ەدىك.

«40 جىلدان استام مەكتەپتە قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتىڭىڭ مۇعالىمى بولىپ قىزمەت اتقاردىم. وسى ەڭبەك جولىندا بالالاردى ءتۇرلى ادىستەرمەن، تۇرلىشە ادىستەمەلەرمەن وقىتتىق. «اتامۇرا» —تاۋەلسىزدىكتىڭ باسپاسى. مەن ءۇشىن دە، وقۋشىلارىم ءۇشىن دە وسى باسپانىڭ وقۋلىقتارى وتە ىڭعايلى بولدى. نەگە دەسەڭىز، كوپ تاپسىرمالارى بالالاردى ىزدەنىسكە باۋليدى، لوگيكا باسىم.

جالپى وقۋلىقتاردىعى كەيبىر ورەسكەل ەمەس قاتەلەردى اتتان سالىپ، ماسەلە قىلىپ كوتەرۋدىڭ قاجەتى جوق. ونداي قاتەلىكتەر بولىپ جاتادى. اۆتوردىڭ يا بولماسا باسپاگەردىڭ دە جىبەرگەن قاتەلىگى بولۋى مۇمكىن.

قازىرگى ۋاقىتتاعى جۇيە بويىنشا لاتىن ءتىلىنىڭ جاڭا كىتاپتارعا ەنەتىنىنە  ىشتەي ريزامىن. بىزگە لاتىن ءتىلى اناۋ ايتقانداي جات دۇنيە ەمەس. قازىر زەينەتكە شىعىپ نەمەرەلەرىمە لاتىن ءتىلىن ۇيرەتىپ وتىرمىن. ءتىلى جەڭىل، بۇگىندە  نەمەرەلەرىم ءماتىندى لاتىن تىلىمەن وقىپ ءجۇر»

قاتەدەن كوز اشپايتىن كوپ وقۋلىقتارىمىز مەكتەپ باعدارلاماسىندا ءالى دە بار. وقۋلىقتىڭ ءوزى دۇرىس ەمەس كەزدە قالاي بالاعا وقىمادىڭ دەي الامىز. ارينە جازا بەرسەڭ، شەگىنە جەتپەيتىندەي كورىنەدى. وسكەلەڭ ۇرپاق ساۋاتتى ءبىلىم السىن دەسەك، الدىمەن كىتاپتارعا نازار  اۋدارعانىمىز ءجون. جاقسى وقۋلىق – ۇلتتىڭ يگىلىگى، رۋحاني قۇندىلىعى.

“The Qazaq Times”