شىنجاڭداعى قاۋىپسىزدىك قىزمەتكەرلەرى. فوتو: The New York Times.

امەريكالىق تانىمال باسىلىمداردىڭ حابارىنا قاراعاندا، سوڭعى جىلدارى قىتاي بيلىگى ەلدىڭ تۇراقتىلىعى مەن قاۋىپسىزدىگىن ساقتاپ تۇرۋعا جۇمساعان قاراجاتى، اسكەري قۋاتىن نىعايتۋ ءۇشىن جۇمساعان قاراجاتىنان اسىپ كەتكەن. ايتالىق قورعانىس سالاسىنا بولىنگەن بيۋدجەتتىڭ 20 پايىزىنان استام قارجىنى ەل ىشىندەگى تۇراقتىلىقتى ساقتاۋ ءۇشىن جۇمساعان. اقش-تىڭ The Wall Street Journal باسىلمى بولسا بۇنى: «قىتاي باسشىسى بيلىگى كۇشەيگەن سايىن، ەل ىشىندەگى قاۋىپسىزدىكتەن كوبىرەك الاڭداي باستاعانىن بىلدىرەدى»، – دەپ باعالايدى.

قىتاي قارجى مينيسترلىگىنىڭ كورسەتكەن مالىمەتىندە، 2017 جىلعى ۇكىمەتتىڭ جالپى شىعىندارىنىڭ 6,1 پايىزى قاۋىپسىزدىك پەن تۇراقتىلىقتى ساقتاۋعا جۇمسالعان.  مالىمەت بويىنشا، بۇل قىرۋار قاراجاتتىڭ باسىم كوبى تيبەت اۆتونوميالى رەگيونى مەن شىنجاڭ ۇيعىر اۆتونوميالى رەگيونىنا بولىنگەن. شەتەلدىك باسىلىمدار قىتايدىڭ رەسمي اقپارات كوزدەرىنە سىلتەمە بەرە وتىرىپ، شي جينپيڭنىڭ پارتيا مەن ۇكىمەتتەگى بيلىگى كۇشەيگەن سايىن، قاۋىپسىزدىك ءۇشىن جۇمسالاتىن اقشانىڭ دا كوبەيە تۇسكەنىن ايتادى.  

گەرمانياداعى ەۆروپا مادەنيەت جانە تەولوگيا ينستيتۋتىنىڭ (European School of Culture and Theology) وقىتۋشىسى ادريان زەنزدىڭ (Adrian Zenz) ايتۋىنشا، بۇل كورسەتىلگەن ەسەپتەر شىنىندا قىتاي ۇكىمەتىنىڭ ەل ىشىندەگى ورنىقتىلىقتى ساقتاۋعا جۇمساپ جاتقان قاراجاتى. الايدا، قىتاي بيلىگى بۇل اسا قوماقتى قارجى الەمدىك باق-تىڭ نازارىن اۋدارا باستاعانىن ءبىلىپ، ناقتى ەسەپتى اشىپ كورسەتپەي وتىر دەپ قارايدى.

وتكەن اپتاداعى قىتايدىڭ حالىقتىق كونگرەسىندە قىتاي پرەمەر-ءمينيسترى لي كىچياڭ (Li Keqiang) «بەيبىت قىتاي قۇرۋ» دەپ اتالاتىن يدەياسىن ورتاعا سالدى. بۇل ارقىلى قىتاي ۇكىمەتى بولشەكتەۋشى جانە تەررورلىق توپتارعا قاتاڭ سوققى بەرەتىنىن، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىككە قاتەر توندىرەتىن كۇشتەردىڭ كوزىن جوياتىنىن ءبىلدىردى.

رەسمي بەيجىڭنىڭ بۇل باعىتتاعى جاساپ جاتقان شارالارى شىنجاڭ اۋماعىندا تولىقتاي جۇزەگە اسىرىلۋدا. ەڭ جاڭا تەحنولوگيالاردان پايدالانىپ وڭىردەگى تۇرعىنداردىڭ ءىس-ارەكەتىن قالت جىبەرمەي باقىلاۋعا الۋدا. سونداي-اق،  شىنجاڭنىڭ جەرگىلىكتى قاۋىپسىزدىكتى ساقتاۋ تاراۋلارى تۇرعىنداردىڭ قان ۇلگىسىن جيناپ، الەمدەگى ەڭ ۇلكەن دنك بازاسىن قالىپتاستىرعان. ادريان زەنز شىنجاڭداعى قاۋىپسىزدىك قىزمەتكەرلەرىنىڭ سانى سوڭعى بىرنەشە جىلدا ادام تاڭقالارلىق دەڭگەيدە كوبەيگەنىن ايتادى. ول بۇل تۋرالى زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، 2017 جىلى قىركۇيەك ايىنا دەيىن شىنجاڭدا 100 مىڭ ادام قاۋىپسىزدىك قىزمەتىنە تارتىلعانىن، بۇل ءۇردىستىڭ قازىردە توقتاۋسىز جالعاسىپ جاتقانىن ناقتى دالەلدەرمەن كورسەتەدى. ءارى ونىڭ ەسەبى بويىنشا، شىنجاڭدا قارۋلى كۇشتەردىڭ سىرتىندا ميلليون ادامعا جۋىق قاۋىپسىزدىك قىزمەتكەرى بار.

قىتاي بيلىگى بۇنىڭ سىرتىندا اسكەري قۋاتىن ارتتىرۋ ءۇشىن دە جىلدىق قورعانىس بيۋدجەتىن ەسەلەپ كوبەيتتى. وتكەن اپتاداعى قىتايدىڭ قورعانىس مينيسترلىگى جاريالاعان مالىمەتكە قاراعاندا، وسى جىلى اتالعان سالاعا بولىنگەن قارجى كولەمى 8,1 پايىزعا وسكەن. بۇل سوڭعى ءۇش جىلدان بەرگى ەڭ جوعارى كورسەتكىش جانە بىلتىرعى قورعانىس بيۋدجەتىنەن 7 پايىزعا كوپ.  

قىتايدىڭ بۇل قادامدارىن زەرتتەپ قاراعان زەنز جانە وزگە دە ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، قىتايدىڭ ىشكى جانە سىرتقى قاۋىپسىزدىك ءۇشىن جۇمساعان شىعىندارى جاريالانعان رەسمي ەسەپتەن الدە قايدا كوپ بولۋى مۇمكىن.

“The Qazaq Times”