قىتاي ۇكىمەتىنىڭ ەلدى باقىلاۋ كامەراسىنىڭ استىندا ۇستاۋى – ءوز بيلىگىنە دەگەن سەنىمسىزدىگى

ۋاشينگتونداعى (ۆاشينگتون) تاۋەلسىز عىلىمي زەرتتەۋ ورتالىعى Freedom House جاريالاعان «2018 الەمدەگى ەركىندىك بايانداماسى»، 200-گە جۋىق ەل مەن وڭىرگە جۇرگىزىلدى. ناتيجەسىندە 195 ەلدىڭ ىشىندە «ەركىندىگى شەكتەلگەن» نەمەسە «ەركىندىگى بەلگىلى مولشەردە شەكتەلگەن» ەلدەردىڭ ۇلەسى جارتىسىنان كوبىن، ايتالىق 55 پايىزىن يەلەگەن. بۇل تۋرالى «VOA» ينتەرنەت باسىلىمى جازدى.

قىتايدىڭ ۇلى قۇرلىعىندا (تايۆان مەن گونكونگتى قامتىماعان تەرريتوريا) ادامدىق قۇقىق، دەموكراتيا، ەركىندىكتىڭ شەكتەلەتىنى بۇدان بۇرىن دا ايتىلىپ كەلەدى. كەزەكتى 100 بالدىق باعالاۋدا قىتايدىڭ بۇل اۋماعى  14 بالل كورسەتكىشپەن قالدى. كەرىسىنشە، گونكونگتاعى ەركىندىك كورسەتكىشى ءوز قالپىن ساقتاپ، 59 بالمەن «بەلگىلى مولشەردەگى ەركىن» ءوڭىر سانالعان. تيبەت اۆتونومياسى بولسا 1 بالدىق ناتيجەمەن، الەمدەگى ەركىندىگى ەڭ كوپ شەكتەلگەن ايماق سانالىپ، 3 بالل كورسەتكىشتەگى سولتۇستىك كورەيادان دا تومەن ورىنعا جايعاستى.  تيبەت اۆتونومياسى مەن بىزگە شەكارالاس شىڭجاڭ ۇيعىر اۆتونوميالىق رايونىنداعى (شۇار) جاعداي بۇتىندەي قارايلاس دەۋگە بولادى.

Freedom House جەتەكشىسى مايكل ابراموۆيتس (Michael Abramowitz) سوزىندە: «بۇكىل الەم بويىنشا دەموكراتيانىڭ ەڭ باستى ۇستانىمى – ەركىندىكتى قامتاماسىز ەتۋ، سايلاۋدىڭ اشىق ءارى ءادىل بولۋى، از ساندى ۇلتتار قۇقىعى تولىق قورعالۋ، باسىلىم ەركىندىگى جانە بارلىق جەردە زاڭمەن جۇمىس جاساۋ بولسا، بۇگىندە «قىرعي-قاباق سوعىسىنان» كەيىن تاعى ءبىر رەت دەموكراتياعا اۋىر قاۋىپ ءتونىپ تۇرعانىن كورۋگە بولادى»، – دەدى.  

اقش  دامۋ ورتالىعىنىڭ زەرتتەۋشىسى جون نورريس تە (John Norris)  قازىرگى كەزەڭدە ادامزات ءۇشىن ەركىندىك قۇندىلىعىنىڭ كەرى كەتكەنىن اشىق مويىندادى.  ول جانە سوزىندە: «قىتاي مەن رەسەيدىڭ دەموكراتيادان سونشالىق ۇرەيلەنىپ، وعان قارسىلىق كورسەتۋى، ولاردىڭ باسقارۋ جۇيەسىندە ولقىلىقتار مەن كەمشىلىكتەردىڭ بار ەكەنىن، ءارى بۇل السىزدىكتەرىن باسقالاردان جاسىرۋ ءۇشىن وسىنداي قادامعا باراتىنىن تۇسىنۋگە بولادى»، – دەدى.

شىن مانىسىندە دە قىتاي بيلىگىنىڭ ەلدى باقىلاۋ كامەراسىنىڭ استىنا ۇستاپ وتىرۋى، ادامداردىڭ باسقان-تۇرعانىن اڭدىپ، ولاردىڭ بيلىككە قاۋىپ-قاتەرىنىڭ بار جوعىن قاداعالاپ وتىرۋى بيلىكتىڭ وزىنە دەگەن سەنىمسىزدىگىنەن تۋاتىن قورقىنىش ەكەنىن اڭعارۋ قيىن ەمەس. قىتاي مەن رەسەيدىڭ دەموكراتياعا قارسى كوشباسشىلىعىنىڭ استارىندا، ۇكىمەتتىڭ قاۋقارسىزدىعى مەن السىزدىگى جاتىر.

“The Qazaq Times”