تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناق بانكىن جەكەشەلەندىرگەن دۇرىس پا؟

ءبىر ەكى كۇن بۇرىن قازاقستاننىڭ باق قۇرالدارى "قازاقستاننىڭ تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناق بانكى" اق وسى جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن جەكەشەلەندىرىلۋى مۇمكىن ەكەنى تۋرالى حابارلادى. بۇعان "بايتەرەك" ۇلتتىق باسقارۋشى حولدينگىنىڭ باسقارما توراعاسىنىڭ ورىنباسارى عالىمجان تادجياقوۆتىڭ مالىمدەمەسى سەبەپ. جالپى قازاقستاندا "تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناق بانكىنىڭ" جەكەشەلەنەتىنى تۋرالى 2015 جىلدان باستاپ ايتىلىپ كەلەدى. سەبەبى سول جىلى تەڭگە ەركىن اينالىمعا جىبەرىلىپ، داعدارىس كۇشەيگەن تۇستا بانك جەكەشەلەنەتىن كومپانيالار تىزىمىنە ەنگەن بولاتىن. وسى ساتتەن باستاپ كوپشىلىگىنىڭ كوكەيىندە "بانكتىڭ جەكەشەلەنگەنى دۇرىس پا، دەپوزيت جيناقتارىمىزعا نە بولادى؟" دەگەن سۇراقتار قىلاڭ بەرگەنى انىق. ەكى جىل وتكەننەن كەيىن بۇل سۇراق وسى اپتادا حالىق اراسىندا قايتا پايدا بولا باستادى.

دەگەنمەن "قازاقستاننىڭ تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناق بانكى" اق باسقارما توراعاسى ءلاززات يبراگيموۆا مالىمدەمە جاساپ، "بانك اكتسيالارىنىڭ تەك مينوريتارلىق بولىگى عانا ساتىلادى" دەپ جوسپارلانىپ وتىرعانىن حابارلادى.

2018 جىلدىڭ 16 قاڭتارىندا استانادا وتكەن ۇكىمەت وتىرىسى بارىسىندا ءلاززات يبراگيموۆا: "مەملەكەت باسشىسى ءوز جولداۋىندا تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناق بانكى جۇزەگە اسىرىپ وتىرعان تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناق جۇيەسىنىڭ تيىمدىلىگىن ەرەكشە اتاپ وتكەن بولاتىن. بۇل جۇيە حالىقتىڭ ۇلكەن بولىگى ءۇشىن باسپانانى قولجەتىمدى ەتىپ وتىر. قازىرگى كەزدە بانك ىزدەستىرىپ جاتقان ستراتەگيالىق سەرىكتەس وسى باعىتتاعى جۇمىستى جاقسارتۋعا كومەكتەسەدى. مۇنداي ۇيىم رەتىندە ءبىز تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناق بانكىنىڭ ارى قارايعى ساپالى دامۋىن قامتاماسىز ەتەتىن، حالىقارالىق تاجىريبەسى بار، وسى سالادا ماماندانعان، تۇراقتى قارجى ينستيتۋتىن كورىپ وتىرمىز. بۇل مامىلەدەن ءبىرىنشى كەزەكتە ءبىزدىڭ كليەنتتەر ۇتادى، سەبەبى ولار تەحنولوگيالىق تۇرعىدان دامىعان قىزمەتتى الىپ، ەڭ ءتيىمدى دەگەن ونىمدەردى پايدالاناتىن بولادى، - دەپ ءتۇسىندىردى.

جالپى اتالعان بانك تۋرالى شەتەلدىك حالىقارالىق رەيتينگ اگەنتتىكتەرىنىڭ باعاسى ءارتۇرلى. مىسالى Fitch رەيتينگ اگەنتتىگى بانكتىڭ دەڭگەيىن  BBB- نەمەسە "قالىپتى" دەپ باعالاسا، Moody’s Baa3 نەمەسە "جاعىمسىز" دەپ كورسەتكەن.

ال 2017 جىلدىڭ 31 جەلتوقسانداعى ەسەبى بويىنشا بانكتىڭ اقشا قاراجاتى (اۋديتتەن وتپەگەن) 62 ملن 700 مىڭ 038 تەڭگەنى قۇراعان. كليەنتتەردىڭ كرەديتتەرى مەن اۆانستارى - 158 ملن 421 مىڭ 169 تەڭگە. كليەنتتەر قاراجاتتارى 526 ملن 795 مىڭ 764 تەڭگەنى قۇراعان. سالىمدار سانىنا كەلەر بولساق، 2017 جىلدىڭ قىركۇيەگىندەگى اقپارات بويىنشا ميلليونعا جۋىقتاعان. سونداي-اق، سالىق سالعانعا دەيىنگى پايداسى 27 ملن 228 مىڭ 701 تەڭگە، پايدا سالىعى بويىنشا شىعىستارى 1 ملن 566 مىڭ 300 تەڭگەنى قۇرايدى.

تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناق بانكى  نەگىزى تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسى سالاسىنداعى ءىرى مەملەكەتتىك باعدارلامالار وپەراتورى رەتىندە بەلگىلى. "نۇرلى جول", "نۇرلى جەر" سىندى باعدارلامالار دا تۇقجب ارقىلى جۇزەگە اسىپ كەلەدى. مىسالى وتكەن جىلى  وسى باعدارلامالارمەن بانك ارقىلى 8 672 پاتەردەن تۇراتىن 145 ءۇي پايدالانۋعا بەرىلگەن.

مىنە، حالىقتى وسىلاي باسپانامەن قامتۋدى قولعا الىپ وتىرعان بانكتىڭ جەكەشەلەنۋى مۇمكىن ەكەنى سول بانكتە سالىمى بار نەمەسە يپوتەكاعا ءۇي العانداردى الاڭداتپاي قويماعانى انىق. ويتكەنى بانك وزگەنىڭ قولىنا وتسە، حالىقتىڭ جايلى باسپانا ءۇشىن جيناپ تەرگەنى مەن يپوتەكا ارقىلى انە-مىنە قول جەتكىزىم دەپ وتىرعان ءۇيى "كوزدەن بۇلبۇلداي ۇشپاسىنا" كىم كەپىل؟! مەملەكەتتىڭ ءوزى  حالىققا تيەسىلى كەيبىر قارجىعا ارەڭ يە بولىپ وتىرعاندا سىرتتان كەلگەن ادامعا سەنىم بولماۋى مۇمكىن عوي؟! ال ساراپشىلار پىكىرى قانداي؟

«قارجىلىق ەركىندىك» قامقورشىلىق كەڭەسىنىڭ باسشىسى بوتاگوز جۇمانوۆا بانكتىڭ جەكەشەلەنۋى دۇرىس دەپ ەسەپتەيدى. "بانكتى جەكەشەلەندىرۋ دۇرىس قادام دەپ ەسەپتەيمىن. ايتپەسە مەملەكەتتىك بانك يپوتەكالىق ءونىم بويىنشا جەكە نارىقپەن باسەكەلەس بولىر وتىر. ەكونوميكانىڭ بارلىق سالاسىندا مۇنداي كەمشىلىك بار. باستىسى ينۆەستور شەتەلدىك جانە تۇرعىن ءۇي جيناق سالاسىندا تاجىريبەسى بولۋ كەرەك، بۇل كرەديتتەۋدى دامىتۋعا ۇلكەن ۇلەس قوسادى. ءارى ول بانكتە تاجىريبە مەن جاڭا تەحنولوگيالار جانە بەدەل قالىپتاستىرا الادى", - دەيدى ول.

ال ەكونوميست ماقسات حالىق  بانكتى جەكەشەلەندىرۋدە "مەملەكەت ۇلەسىنىڭ ساقتالۋى ماڭىزدى" دەگەندى ايتادى. "نەگىزگى اكتسيا پاكەتى مەملەكەتتىڭ ۇلەسىندە بولادى، سوندىقتان مەنىڭ ويىمشا وندا قورقىنىش جوق. جىل سايىن مەملەكەت تاراپىنان بەرىلەتىن 20%-دىق سىياقى ماڭىزدى، سەبەبى بانكتىڭ وزىنىكى 2% عانا، سوندىقتان مەملەكەتتىڭ ۇلەسى باسىم بولۋى مۇمكىن. حالىققا يپوتاكالىق نەسيە بەرۋ جاعىنان دا پايىزى سالىستىرمالى تۇردە ەڭ ازى وسى بانكتە، سوندىقتان مەملەكەتتىڭ ۇلەسىنىڭ ساقتالۋى ماڭىزدى دەپ ويلايمىن", - دەيدى ول.

نە دە بولسا بۇل وسى جىلدىڭ كۇزىندە شەشىلەتىن جاعداي. مۇمكىن بانك جەكەشەلەنبەيتىن دە شىعار. ويتكەنى كەيدە مەملەكەتتە ايتقانى ءبىر باسقا، ىستەگەنى مۇلدەم باسقا دۇنيەلەر بولىپ جاتادى. باستىسى جەكەشەلەنگەن كۇننىڭ وزىندە قاراپايىم حالىقتىڭ ىزاسىن تۋدىرىپ الماي، ساراپشىلار ايتقانداي بەدەلىن ارتتىرسا بولعانى.

“The Qazaq Times”