گەرولد بەلگەر: قازاقتار قازىر قالاي بولسا سولاي سويلەيتىن بولدى

قۇداي قازاققا ءبارىن مولىنان بەرگەن. تالانتتى دا اياماعان. تەك ولاردىڭ قۇدايدىڭ بەرگەن تالانتىن ىسكە اسىرا الماي، جوعالتىپ جۇرگەن جايى بار. ەگەر وسىنداي تالانتتى ەۆرەيگە بەرسە، ونى 100 پايىز پايدالانار ەدى. ال، نەمىس ونىڭ 80-90 پايىزىن جاراتار. ورىستىڭ دا داراقىلىعى ءوز باسىنا جەتەرلىك، سوندىقتان ول 60 پايىزىن پايدالانار. ال قازاق قۇداي بەرگەن تالانتىنىڭ 30 پايىزىن پايدالانسا، سونىڭ ءوزى عانيبەت. سونى پايدالانباي ءجۇر. ال جالپى قازاق جونىندە پىكىرىم وتە جوعارى. كوپ قاسيەتتەرىن جوعارى باعالايمىن. اسىرەسە، شەتەلدەگە، گەرمانياعا بارعاندا نەمىس جازۋشىلارىنىڭ، دەپۋتاتتارىنىڭ الدىندا سويلەگەندە ىلعي قازاقتىڭ ەرەكشە حالىق ەكەنىن باسا ايتامىن.

ەندى نە جەپتەي تۇر قازاققا؟ ءوزىنىڭ بايلىعىن ءوزى باعالاي الماعاندىعى، ىسىراپشىلدىعى، سوسىن ەلىكتەگىشتىگى. اۋىلدان كەلە سالا فرانتسۋز يا اعىلشىن نە نەمىس بولامىن دەيدى. قازاق قازاق بولىپ قالۋى كەرەك. قازاق بولعاننان ارتىق ەشتەڭە جوق. سوندا عانا ۇتىلمايسىڭ. ءبارىبىر سەنەن فرانتسۋز، اعىلشىن نە نەمىس شىقپايدى. ال قازاقتىعىڭدى ساقتاپ قالساڭ، مىنە، ازامات، بۇكىل دۇنيەجۇزى الدىندا ءوزىڭنىڭ ادامدىق قاسيەتتەرىڭدى ساقتاپ قالاسىڭ دەگەندى مەن وسىعان دەيىن توقسان توعىز رەت ايتقانمىن، مىنە، بۇگىن سىزگە ءجۇزىنشى رەت قايتالاپ وتىرمىن.

قازىر مەنىڭ ۇيقىمدى قاشىرىپ، مازالايتىن نارسە كوپ. ونىڭ ءبىرى – جوعارىدا ازداپ توقتالىپ وتكەن قازاقتىعىڭدى، قازاقتىڭ مەنتاليتەتىن ساقتاپ قالۋ، ءتىل ماسەلەسى. ويتكەنى قازاقتار قازىر قالاي بولسا سولاي سويلەيتىن بولدى. وزگە تىلدەردى ارالاستىرىپ، بوتقا جاسايدى. سول جاعى قاتتى ويلانتادى. بۇل كەلەشەكتە قالاي بولار ەكەن؟ ەكىنشى، مەنى مازالايتىن قازاق ءتىلىنىڭ ەرەكشەلىگى، كوركەمدىگى كوپ ايتىلعانمەن قازاقشا سويلەۋ مانەرى جوعالىپ كەلە جاتىر. مەنىڭ تۇسىنىگىمدە قازاقشا ەركىن سويلەگەندەر ءابىش كەكىلباەۆ، اسقار سۇلەيمەنوۆ، قايرات جۇماعاليەۆتەردىڭ شەشەلەرى. سول سياقتى ناعىز قازاقى اۋەنمەن ماقالداتىپ، ماتەلدەتىپ، ۇيقاستىرىپ، قازاقتىڭ بۇرىنعى بيشىلەرىنشە ەركىن كوسىلىپ سويلەيتىن ادامدار جوقتىڭ قاسى. قازىر ولار ساۋساقپەن سانارلىق. ءابىش كەكىلباەۆ، مۇحتار ماعاۋيندەر بار، مارقۇم اقسەلەۋ سەيدىمبەك سويلەيتىن. قازىر جاپا-تارماعاي ورىسى، كارىسى، نەمىسى بار قازاقشا سويلەيمىز دەپ جاتىر عوي. ءبارىنىڭ ءتىلى جۇپىنى، ويتكەنى قازاقتاردىڭ وزدەرىنىڭ جۇپىنى. مەن دە جالپى تاۋىرلەۋ جازعانىممەن ەركىن كوسىلىپ سويلەي المايمىن. ەركىن، كورەمدەپ سويلەيتىن ادامدار ازايىپ كەلەدى. 5000-100 000 ءسوز ساقتاپ قالارمىز-اۋ، بىراق ول ءتىلدىڭ بايلىعى ەمەس، قازاقتىڭ سوزدىك قورىندا ميلليونداعان ءسوز بار. ونىڭ ءبارىن قيىستىرا، ويناتا ءبىلۋ ۇلكەن ونەر. ابايدىڭ ءسوزىن جۇرتتىڭ كوبى تۇسىنبەيدى، وقي المايدى. نەمىستەر دە گەتە دەپ قاقساپ جۇرەدى، بىراق ونى وقىمايدى، تۇسىنبەيدى. ولار دا ءتىلىن الاشۇبارلاپ ابدەن بۇلدىرگەن. وسى مەنى مازالايدى.

قازاق گازەتتەرىنىڭ تۇراقتى وقىرمانىمىن. قازاق جۋرناليستەرىنىڭ كوبى تالانتتى. اسىرەسە تاڭعالدىراتىنى – قازاقتىڭ جۋرناليست قىز-كەلىنشەكتەرى. ولاردىڭ ءبارى پىكىرىن اشىقتاۋ، اششى ايتادى، قورىقپايدى. بۇل – ماقتانىش. قايتا ءبىزدىڭ جازۋشى، جۋرناليست جىگىتتەر جاعىندا ءوز كولەڭكەسىنەن ءوزى قورقىپ جۇرگەندەر كوپ. تىعىرىقتان تۇبىندە قازاقتىڭ قىز-كەلىنشەكتەرى الىپ شىعادى-اۋ دەيمىن...

گۇلنار جۇمابايقىزىنىڭ ء"ومىر وتكەلدەرى" كىتابىنان

qazaqtimes.com