EO-nıñ köktemgi sammitı Foto: magyaridok.hu

Osıdan birneşe jıl bwrın Euro-aymaqtıñ integraciyası men EO-tıñ damuı turalı älem aqparat keñistiginde japa-tarmağay söz bolıp jatatın. Bügingi künde Europanıñ bolaşağı turalı pikirler ala-böten küyge ötti. EO-qa kezdesken ötip bara jatqan jıl işinde keleñsiz oqiğalardıñ özi de oğan müşe elderdi äbden şarşattı. Äsirese ekonomikadağı bwlğaqtar Europalıq Odaqtıñ tübine jetuge şaq-şaq twr.

Amerikalıq jäne qıtaylıq bedeldi aqparat agenttikterdiñ saraptamalarına nazar audarar bolsaq ta, ondağı aytılıp jatqan sözder de europalıqtardıñ köñilin könşite qoymaydı. Bügin tüsten bwrın jariyalanğan «Şinhua» agenttiginiñ osı taqırıp jönindegi maqalası da «2017 jıl EO-qa tınıştıq äkelmeydi» degen pikirge tüyindepti.

Qazir älemdik BAQ-ta söz bolıp jürgen «Black swan event» deytin söz bar. Bwnı söz be söz audarsaq «Qara aqqu oqiğası», yağni, kütpegen boljausız ister. Europa üşin bwl tabiği apattar retinde tuındağannan köri  ekonomikada tuındauı eñ qauıptı sanaluda. Osı boljausız bwlğaqtar Europa ekonomikasın az bolmağan şığındarğa wşırattı. Tipti sonıñ saldarınan «Kün batpas elmiz» deytin Wlı Britaniyada ortaq ögizden oñaşa bwzauın artıq körip EO-dan basın alıp qaştı. Eger jağday osılay jalğasa berse odaqtan irgesin aulaq salatın elder onımen şektelip qalmas.

Dese de, EO-tan küderin üzbegen memleketter de bar. Aytalıq, Germaniya qazirgi kezde EO-tı saqtap qalu üşin barın salıp jatqan elderdiñ biri. Solay bolsa da, Germaniyanıñ kancleri Angela Merkel' EO sammitinde Odaqtıñ halı tım müşkil ekenin aşıq ayttı. Europa Ortalıq Banki qazir qalpına keltiru şaraların üdemeli türde jalğasıtırıp jatır. Dese de, «Qara aqqu» qayta bir boy körsetse şıdastıq bere ala ma, joq pa, ol jağı äli bey mälim.

Qazirgi kezde euronıñ qwnı dollarğa şaqqanda 1,4 payızğa deyin qwldıradı. YAğni, 2003 jıldan bergi köringen eñ tömengi şekti körsetti. Bwl qwramına neşe ondağan memleketti qamtıp otırğan alıp odaq üşin tım sürkeyli körnis. Euro ekonomikası jıl basımen salıstırğanda 6 payızğa tömendese, onı twtas jıl boyına şaqqanda 9 payızdı qwraydı. Europa Odağı jıl ayağın osı eseppen japsa, jaña jıldı qarsı alu köñil küyi de tım şirkin-ay bolmas.

«Ol tüye de bizdiñ jügimiz joq» dep tabalauğa kelmeydi. Qazir älem ekonomikası bir-birimen biteqaynasıp jatır, Aziyanıñ şığısınan tapqan jiptiñ bir wşığın tartar bolsañ, Europanıñ qolqa jüregi solqıldaytın küyde. Mwnday küydi bile twra Europanıñ osı qwldırauı bizge de salqının tigizbeydi deuge kelmes. EO-nıñ jağdayı belgili bola bastağan jıl basında elimizde bir qatar şaralar jasalatını aytılğan. Meyli qalay desek te Qazaqstan qazir şırma-şatu älem ekonomikasına sabaqtalıp, sonıñ teñizinde keledi.

Jıl soñı kürdeli halıqaralıq sayasi-ekonomikalıq isterge tolı bolğanın bayqaymız. Elimizde osınıñ bärin saralap, saraptap qarap, qatıstı saqtanu men aynalıp ötu şaraları tıñğılıqtı bolsa degen talap-tilektemiz.

Estay BOJAN

«The Qazaq Times»