Silmet radioaktivti qaldıqtardı qayta öñdeu kompaniyasınıñ jabıq aumağındağı "ulı qoqıstar". Estoniya. Foto: M.Lorenc / V.Teataya

Elimizde 120-ğa tarta keniş-kar'er ornında 170-ten 200 million tekşe metr köleminde qauipti radioaktivti qaldıqtar qorı jinalıp qalğan.

«Qaldıqtar eldiñ jalpı radiaciyalıq jağdayına qolaysız äser etip, halıqtıñ densaulığına qauip töndiredi», – dep sanaydı mamandar. köp jıldan beri radiaciyalıq qauipsizdik mäselesimen aynalısıp kele jatqan Marğwlan Hamiev özekti mäseleniñ kölemi men qaupin aytıp dabıl qağuda. Bwğan deyin elimizde eki yadrolıq poligon jwmıs istegen. Semey qalasında 468 jarılıs, al Batıs Qazaqstan oblısındağı Kapustin YAr poligonında 40 jarılıs tirkelgen. Sonımen qatar ekologtıñ aytuınşa, bwrınğı uran ken orındarı da radiaciya közi retinde qauipti.

Käsibi ekolog Marğwlan Hamiev. Foto: aşıq derekköz

Käsibi ekolog Marğwlan Hamiev:

– 118 kar'er men keniş, onıñ janında 237 million tonna radioaktivti qaldıq jatır. Siz ben biz mwnımen tınıstaymız. Bwğan qosa, wñğıma mwnayşıları bwrğılanğan jerde pul'pa bar. Ol qızıp ketpes üşin qajet. Bwl pul'panıñ da ziyanı bar, onıñ radiaktivtiligi 1-den 6 mıñ mikrorentgendi qwraydı, – deydi.

Ekologtar köptegen mwnay kompaniyaları wzaq paydalanu barısında radioaktivti sipat alıp, ulı küyge jetken qwbırlardı zalalsızdandıru maqsatında joyu jwmısına salğırt qaraytının aytadı. Olardı tek jinap qoyatın körinedi. «Sonday-aq elde yadrolıq qaldıqtardı qadağalauğa qatıstı qwqıqtıq qwjattıñ joqtığı da sebep», – deydi.

Jauaptı mekemeler eldegi radioaktivti lastanu auqımınıñ qanşa ekenin döp basıp ayta almaydı. Energetika ministrligi men yadrolıq jäne radiaciyalıq qauipsizdik basqarması atalğan mäsele boyınşa on jıl bwrınğı atqarğan jwmıstarına qatıstı esepterin söz etken.

Jergilikti bilik enjar qaraytın 120-ğa tarta radioaktivti qaldıqtar qaynar-ornı qaşan zalalsızdanbaq? Halıq densaulığı men qara jer immunitetine keltirer ziyanın der kezinde auızdıqtau jauapkerşiligin sezinetin ükimet müşeler tabıla qoyar ma eken, aldağı uaqıttıñ enşisine qalıp otır. Dese de, bwl mäseleni Kökjaylau taqırıbı deñgeyinde azamattıq qoğam özi alıp şığuı kerek siyaqtı. Äytpegende, künde auısatın vedomstvo şekpendileri orıntağı qalğanımen, uaqıt ötip, el ulı derttiñ ötine qalıp qoyuı ıqtimal.

Körneki suret. Foto: V.Jabrikov/URA.RU

"The Qazaq Times"