Wzaq ömir sürudiñ qwpiyasın tapqan elder. Foto: huffingtonpost.com.

Ejelgi tarihtan beri adamdar qartaymaudıñ, wzaq jasaudıñ jolın izdep kelgen. Biraq añızdardağı mäñgi ölmestiñ äbilhayat suı tabılmadı. Degenmen, ğılım-tehnikanıñ bügingi deñgeyi jäne qolaylı orta keybir elderdiñ adamdarına wzaq jasaudıñ ortaşa deñgeyi sanalatın 71 jastan köbirek jasauına mümkindik berip otır. BWW-nıñ tapsırmasımen äzirlengen World Happiness Report (Älemdik baqıt esep körsetkişi) mälimeti BBC-diñ onlayn qızmeti arqılı jariya etildi.

Japoniya

Japondardıñ wzaq jasın ortaqtastırğanda 83 jastı qwraydı. Bwl qazirgi älem boyınşa ortaşa wzaq jastan 12 jılğa köbirek. Japoniya köp jıldan beri wzaq ömir süru reytinginde köş bastap keledi. Japoniyanıñ «Ajalsız meken» atalğan şağın ğana Okinava aralında 100 jastan wzaq jasağan 400-den asa adam ömir sürip jatır. Mamandar bwnıñ sırın jergilikti halıqtıñ tamaqtanu mädenietimen tikeley baylanıstıradı. Sonımen birge Japoniya qoğamında äleumettik problemalardan tuındaytın basımdılıqtardıñ joqtığı da jası wlğayğan kisilerge alañsız ömir süru ortasın jaratıp berip otır. Bwnıñ özi de adamnıñ wzaq ömir süruine ülken äser etedi dep qaraydı.

Japoniyağa barıp, olardıñ wzaq ömir süruiniñ sırın izdegen etnograftar sizge japon tilin üyrenuge keñes beredi. Sebebi, olardıñ payımdauınşa, japon tilin üyrenip, japondıqtardıñ ömir süru dağdısına qanıqpağan adam, japon araldarında ömir boyı jasasa da wzaq ömir sürui ekitalay.

Sonımen birge japon eliniñ damığan ekonomikası men ğılım-tehnikası jwqpalı auırulardan, är türli keselderden ajalınan bwrın o düniege attanıp ketetinderdiñ sanın barınşa azaytıp otır.

Ispaniya

Ispaniyada wzaq ömir sürudiñ ortaşa deñgeyi 82,8 jastı qwraydı. Bwnıñ sebebin ğalımdar Jer-orta teñiziniñ dietası,  jürekke asa paydalı bolğan olivka mayı jäne vino dep tüsindiredi. Osınıñ bärin ispandardıñ wzaq jasauındağı bastı faktor retinde qaraydı. Bwdan sırt bir sebebi bar dep qaraydı ğalımdar – Ol bolsa «siesta» dep atalatın dağdı. YAğni, ispandarda tüski tamaqtan keyin wyıqtap, tınığıp alatın dästür bar. Tüski 14:00 den 17:00 aralığında ispandar özgelerdiñ mazalağanın qalamaydı. Bwl kezde dükender de jabılıp, esikterge «Dosım, dünie tabıladı. Al, men «Siestadamın» dep jazıp qoyadı. Mine bwl özgeşe twrmıs dağdıları ispandardıñ wzaq ömir süruine oñ äserin berse kerek.

Singapur

Singapur analar men balalar densaulığın qorğauda älemniñ eñ aldınğı qatarında twradı. Älem medicinasınıñ eñ damığan ädistemelerin jıl sayın kirgizip otıratın Singapur elinde, densaulıq saqtau salasınıñ kemeldiligi el halqınıñ wzaq ömir süruine sebepker bolğan.

Singapurda ortaşa wzaq jas 83,1 bolıp tabıladı. Singapur halqınıñ wzaq ömir süruine ılğaldı, ömir süruge qolaylı klimattıñ da äseri mol. Al, Singapurğa sayahattay barğan turister ol jerdegi twtınu bwyımdarınıñ barınşa ömirge qauipsiz etip jasalatındığın alqaydı. Azıq-tülikten tartıp, as pışaqtarına deyin adam ömirine qauip tudırmau şartı birinşe kezekte qarastırıladı. Bwl önimderde adam ömirine zäredey ziyan jetkizetin kemşilik tabılsa, qwzırlı orındardıñ tärkileuine wşıraydı.

Şveycariya

Şveycariyanıñ erleri özge elderdegi er adamdarğa qarağanda wzaq jasaytını anıqtalğan. Europanıñ, tipti älemniñ eñ bay eli sanalatın Şveycariya öz azamattarına joğarı deñgeydegi densaulıq saqtau jüyesin jäne jeke qauipsizdigin qamtamasız etu jüyesin jasap bergen.

Qolaylı twrmıs ortası, azamattardıñ alañsız ömir süruine qızmet etetin qoğamdıq jüyeniñ bäri şveycariyalıqtarğa wzaq ömir sıylasa kerek. Dese de, bwl eldegi adamdardıñ wzaq ömir süruin zerttegen ğalımdardıñ bir bölimi, şveycariyalıqtardıñ süt önimderin köptep twtınuı negizgi faktorlardıñ biri dep qaraydı.

Şveycariyada adam küşimen isteletin jwmıstar joqtıñ qası. Barlıq jwmıstar damığan tehnika qwraldarına jüktelgen. Eldiñ ornalasqan geografiyalıq ornı da qart qwrlıqtıñ ömir süruge eñ bir qolaylı aumağına jayğasqan.

Atalğan eldiñ är jetinşi azamatı millioner. Sondıqtan da olar twrmıstıñ raqatın köruge köbirek uaqıtın böluge tırısadı. Eldegi ortaşa wzaq jas mölşeri 81 jastı körsetedi.

Oñtüstik Koreya

Düniejüzi densaulıq saqtau wyımı jäne London Imperator medicinalıq kolledjiniñ körsetken esebinde, Oñtüstik Koreya 90 jastan köbirek jasağan adamdar eñ köp el sanaladı. Al bwnıñ sebebi retinde, Oñtüstik Koreyanıñ quattı ekonomikasın,  balalardıñ ösui men jeterlik tamaqtanuı joğarı deñgeyde ötelingendiginde. Sonımen birge, medicinanıñ soñğı damığan tehnologiyaları jappay qoldanılıp, halıqtıñ densaulığın qorğau sapasınıñ, atalğan salada joğarı sapalı qızmet öteudiñ qalıptasuında dep qarauğa boladı.

“The Qazaq Times”