Qaqtığıs aymağındağı ündi jauıngerleri. Foto: freepresskashmir.com.

Darjeeliñ aymağı (Darjeeling) törtkil düniege dämi bölek şay japırağımen tanılğan bolatın. Atalğan öñir büginde qayşılıq örti twtanuda. Biıl mausım ayında batıs Bengal ükimeti mektepterde sabaqtı Bengal tilinde jürgizu turalı şeşim şığarğan bolatın. Alayda, bwl şeşim Darjeeliñ aymağındağı Nepal tilinde söyleytin Gorkha halqınıñ qattı qarsılığına wşıradı. Qarsılıq soñğı bitpes dauğa wlastı. Bir aydıñ işindegi kün sayın asqınğan qayşılıqtar qaqtığıstarğa jalğasıp, soñınan narazı top eki jerde ükimet keñsesin qiratqan. Aymaqtıñ qauipsizdigin qorğaytın Ündistan äskerleri de öñirden şeginip şıqqan. Köptegen wlttar tığız qonıstanğan aymaqta uşıqqan daudıñ sebebi tım tereñde jatır.

9 şildede Gorkha jwrtınıñ «Täuelsizdigin» qoldaytın top Jaña Delide ereuil ötkizdi. Olar tipten Ündistan Darjeeliñ aymağınan äskerin şegindiruin talap etken. Ereuilşiler 110 metr kerme tu köterip, Gorkhalardıñ «Täuelsizdikke» talpınğanına 110 jıl boldı degendi beyneledi. 1947 jılı ğana Wlıbritaniya otarlığınan öz egemendigin alğan Ündistan azattığına biıl 70 jıl tolsa da, Darjeeliñ men Jaña Deli qarım-qatınası barğan sayın salqınday tüsude.

Darjeeling attı osı bir şulı aymaq tarihtan beri Nepal, Sikkim, Bengal, Wlıbritaniya otarşıldarı arasında wzaq jıl tartısqa tolı bolğan tağdırımen tanımal boldı. Osınday elderdiñ arasında kökparğa tüsken şay mekeniniñ jağdayı qazir de mäz emes.

Äsirese, Ündistan özi täuelsizdigin jariyalağannan beri Nepal tilinde söyleuşiler men Bengal tilinde söyleytin wlttar arasındağı qayşılıq tolastamağan. İstik te töstik te küymeytin kelisimder jasauğa kelisken Ündistan ükimetiniñ wtımdı şaraları ayasında tek qana jiırma jıl jaymaşuaq tınış bolğan aymaq büginde tağı da wlt, til mäseleleriniñ jeteginde derbestik ötinip otır.

Qayşılıqtıñ tamırı tım arıda jatqandıqtan, osı jağday uşığa berse, alıp el sanalatın Ündistandı tolqıtuı mümkin. Sonımen qatar, jaqınnan beri Qıtaymen qırği qabaqtıq qatınasqa köşe bastağan Ündi ükimeti de el işinde qarbalas qamdanu küyine ötti.

Ündistan tonnel'derdiñ Qıtaymen aralığın qısqartu arqılı öz eliniñ armiyasına jağday jaratudı közdeude degen sın-pikirler bar. Bwl turalı 26 şilde küni Ündistannıñ şekara joldarın basqaruşı organ（BRO）Aluna Çarbañ (Tibet Üstirtiniñ oñtüstigi) dep atalatın teñiz deñgeyinen 4170 metr biiktiktegi Sara tauındağı joldan eki tonnel' salıp, osı arqılı Qıtaymen aradağı resmi joldı on şaqırımğa qısqartudı közdep otır dep jazadı http://news.sina.com.cn/ saytı.

Bügingi tañda Qıtay ekonomikasınıñ älsireui älemdegi är eldiñ talqılaytın taqırıbına aynalğan. Öz işinde jii qaqtığıstar orın ala bastağan Ündi eliniñ jağdayına da aqparat közderi basa nazar audarıp otır. Äsirese, atalıp otırğan eki alıp eldiñ arasında ömir sürgen, wzaqtan bergi kirbeñdik aşıq qayşılıqqa wlasıp ketui de ıqtimal. Adamzat halqınıñ teñ jarımına juığı mekendegen, tarihı wzaq osı eki iri eldiñ arasındağı qayşılıqtıñ kün sanap örşi tüsui de töñirektegi elderge saqtıq dabılın qağuda.

Ädilet Ahmetwlı

“The Qazaq Times”