ءۇندىستاننىڭ ىشكى-سىرتقى قايشىلىعى ۇدەي ءتۇستى

دارجەەليڭ ايماعى (Darjeeling) تورتكىل دۇنيەگە ءدامى بولەك شاي جاپىراعىمەن تانىلعان بولاتىن. اتالعان ءوڭىر بۇگىندە قايشىلىق ءورتى تۇتانۋدا. بيىل ماۋسىم ايىندا باتىس بەنگال ۇكىمەتى مەكتەپتەردە ساباقتى بەنگال تىلىندە جۇرگىزۋ تۋرالى شەشىم شىعارعان بولاتىن. الايدا، بۇل شەشىم دارجەەليڭ ايماعىنداعى نەپال تىلىندە سويلەيتىن گوركحا حالقىنىڭ قاتتى قارسىلىعىنا ۇشىرادى. قارسىلىق سوڭعى بىتپەس داۋعا ۇلاستى. ءبىر ايدىڭ ىشىندەگى كۇن سايىن اسقىنعان قايشىلىقتار قاقتىعىستارعا جالعاسىپ، سوڭىنان نارازى توپ ەكى جەردە ۇكىمەت كەڭسەسىن قيراتقان. ايماقتىڭ قاۋىپسىزدىگىن قورعايتىن ءۇندىستان اسكەرلەرى دە وڭىردەن شەگىنىپ شىققان. كوپتەگەن ۇلتتار تىعىز قونىستانعان ايماقتا ۋشىققان داۋدىڭ سەبەبى تىم تەرەڭدە جاتىر.

9 شىلدەدە گوركحا جۇرتىنىڭ «تاۋەلسىزدىگىن» قولدايتىن توپ جاڭا دەليدە ەرەۋىل وتكىزدى. ولار تىپتەن ءۇندىستان دارجەەليڭ ايماعىنان اسكەرىن شەگىندىرۋىن تالاپ ەتكەن. ەرەۋىلشىلەر 110 مەتر كەرمە تۋ كوتەرىپ، گوركحالاردىڭ «تاۋەلسىزدىككە» تالپىنعانىنا 110 جىل بولدى دەگەندى بەينەلەدى. 1947 جىلى عانا ۇلىبريتانيا وتارلىعىنان ءوز ەگەمەندىگىن العان ءۇندىستان ازاتتىعىنا بيىل 70 جىل تولسا دا، دارجەەليڭ مەن جاڭا دەلي قارىم-قاتىناسى بارعان سايىن سالقىنداي تۇسۋدە.

Darjeeling اتتى وسى ءبىر شۋلى ايماق تاريحتان بەرى نەپال، سيككيم، بەنگال، ۇلىبريتانيا وتارشىلدارى اراسىندا ۇزاق جىل تارتىسقا تولى بولعان تاعدىرىمەن تانىمال بولدى. وسىنداي ەلدەردىڭ اراسىندا كوكپارعا تۇسكەن شاي مەكەنىنىڭ جاعدايى قازىر دە ءماز ەمەس.

اسىرەسە، ءۇندىستان ءوزى تاۋەلسىزدىگىن جاريالاعاننان بەرى نەپال تىلىندە سويلەۋشىلەر مەن بەنگال تىلىندە سويلەيتىن ۇلتتار اراسىنداعى قايشىلىق تولاستاماعان. ىستىك تە توستىك تە كۇيمەيتىن كەلىسىمدەر جاساۋعا كەلىسكەن ءۇندىستان ۇكىمەتىنىڭ ۇتىمدى شارالارى اياسىندا تەك قانا جيىرما جىل جايماشۋاق تىنىش بولعان ايماق بۇگىندە تاعى دا ۇلت، ءتىل ماسەلەلەرىنىڭ جەتەگىندە دەربەستىك ءوتىنىپ وتىر.

قايشىلىقتىڭ تامىرى تىم ارىدا جاتقاندىقتان، وسى جاعداي ۋشىعا بەرسە، الىپ ەل سانالاتىن ءۇندىستاندى تولقىتۋى مۇمكىن. سونىمەن قاتار، جاقىننان بەرى قىتايمەن قىرعي قاباقتىق قاتىناسقا كوشە باستاعان ءۇندى ۇكىمەتى دە ەل ىشىندە قاربالاس قامدانۋ كۇيىنە ءوتتى.

ءۇندىستان توننەلدەردىڭ قىتايمەن ارالىعىن قىسقارتۋ ارقىلى ءوز ەلىنىڭ ارمياسىنا جاعداي جاراتۋدى كوزدەۋدە دەگەن سىن-پىكىرلەر بار. بۇل تۋرالى 26 شىلدە كۇنى ءۇندىستاننىڭ شەكارا جولدارىن باسقارۋشى ورگان（BRO）الۋنا چارباڭ (تيبەت ءۇستىرتىنىڭ وڭتۇستىگى) دەپ اتالاتىن تەڭىز دەڭگەيىنەن 4170 مەتر بيىكتىكتەگى سارا تاۋىنداعى جولدان ەكى توننەل سالىپ، وسى ارقىلى قىتايمەن اراداعى رەسمي جولدى ون شاقىرىمعا قىسقارتۋدى كوزدەپ وتىر دەپ جازادى http://news.sina.com.cn/ سايتى.

بۇگىنگى تاڭدا قىتاي ەكونوميكاسىنىڭ السىرەۋى الەمدەگى ءار ەلدىڭ تالقىلايتىن تاقىرىبىنا اينالعان. ءوز ىشىندە ءجيى قاقتىعىستار ورىن الا باستاعان ءۇندى ەلىنىڭ جاعدايىنا دا اقپارات كوزدەرى باسا نازار اۋدارىپ وتىر. اسىرەسە، اتالىپ وتىرعان ەكى الىپ ەلدىڭ اراسىندا ءومىر سۇرگەن، ۇزاقتان بەرگى كىربەڭدىك اشىق قايشىلىققا ۇلاسىپ كەتۋى دە ىقتيمال. ادامزات حالقىنىڭ تەڭ جارىمىنا جۋىعى مەكەندەگەن، تاريحى ۇزاق وسى ەكى ءىرى ەلدىڭ اراسىنداعى قايشىلىقتىڭ كۇن ساناپ ءورشي ءتۇسۋى دە توڭىرەكتەگى ەلدەرگە ساقتىق دابىلىن قاعۋدا.

ادىلەت احمەتۇلى

“The Qazaq Times”