Reseydiñ Ukrainağa basıp kirgenine bir jıl. «Ukraina özi üşin ğana emes, Qazaqstan üşin de soğısıp jatır»

Tura bir jıl bwrın, 2022 jıldıñ 24 aqpanında Resey Ukrainağa qarsı soğıs aştı. Resmi Mäskeu «arnayı äskeri operaciya» dep atağan soğıs saldarınan 12 million ukraindıq üyin tastap ketuge mäjbür boldı. Onıñ 5millionı şet el astı. Mıñdağan adam qaza taptı. Qirağan qala men auılda şek joq. Bir jıl işinde Ukrainadağı soğısqa Qazaqstannıñ wstanımı qanday boldı?

Qazaqstan biligi Resey Ukrainağa basıp kirgennen keyin bir aptadan soñ, 2022 jıldıñ 1 naurızında ğana soğısqa qatıstı mälimdeme jasadı. Onıñ özinde prezident Qasım-Jomart Toqaev «Amanat» partiyasınıñ qwrıltayında söylegen sözinde soğısqa qısqaşa toqtaldı. Ol taraptardı kelissözge keluge şaqırıp, qajet bolsa Qazaqstannıñ bitimger boluğa deyin ekenin ayttı.

2 naurızda BAQ-ta Qasım-Jomart Toqaevtıñ Resey prezidenti Vladimir Putinmen telefon arqılı söyleskeni jöninde aqparat taradı. Aqorda baspasöz qızmeti söylesu barısında Toqaev reseylik äriptesine «kelissöz kezinde kompromisske kelu mañızdı ekenin ayttı» dep mälimdedi. Kreml' bwl aqparattı basqaşa tarattı. Olar taraptar «Reseydiñ Donbas halqın qorğaudağı arnayı äskeri operaciyası barıs negizinde aymaqtağı jağday talqıladı» dedi.

14 naurızda Qazaqstan Ukrainağa alğaşqı gumanitarlıq kömek jiberdi. Sırtqı ister ministri Mwhtar Tileuberdi kömek jibererden eki kün bwrın mälimdeme jasadı. Onda ol Qazaqstan Ukrainanıñ twraqtı, täuelsiz, territoriyalıq twtas el bolıp qaluına müddeli ekenin ayttı.

– Qazaqstan Ukrainanıñ twraqtı, täuelsiz jäne twtas el bolğanına müddeli. Bwl bizdiñ elimizdiñ BWW jarğısı negizindegi twraqtı äri mızğımas wstanımı, – dedi ol. 

Osıdan keyin ile-şala Resey Qazaqstan mwnayınıñ basım köpşiligi europağa tasımaldanatın Kaspiy qwbırlar konsorciumınıñ isten şıqqanın habarladı. Olar bwnı Qara teñizdegi dauılmen baylanıstırdı.

Nemistiñ «Handersblatt» gazeti bwnı Resey biliginiñ Euroodaq pen Qazaqstanğa qır körsetui dep jazdı. Olar «Resey dauıl boldı degen küni Qara teñizde aua rayı qalıptı bolğan» dep Germaniyanıñ meteorologiyalıq qızmetine silteme jasadı. Qazaqstan energetika ministri Bolat Aqşolaqov bwnday sabotajdıñ Reseydiñ de, konsorciumnıñ da müddesine qayşı ekenin ayttı.

Naurız ayınıñ ayağında prezident äkimşiligi basşısınıñ birinşi orınbasarı Timur Süleymenov «Euractiv» basılımına swhbat berdi. Onda ol «Resey Ukrainadağı soğıstı «arnayı äskeri operaciya» dep atu jöninde zañ qabıldadı. Biraq biz qalay bar, solay aytamız» dep mälimdedi.

Süleymenovtiñ swhbatına Reseydiñ keybir sarapşıları qarsı jauap berdi. MGIMO-nıñ äskeri-sayasi zertteuler institutınıñ ökili Mihail Aleksandrov Qazaqstan senimsiz odaqtas dep atap, Mäskeudi Qazaqstanğa berilgen ekonomikalıq jeñildikterdi alıp tastauğa şaqırdı.

4 säuirde AQŞ-tıñ «The National Interest» jurnalına Qasım-Jomart Toqaevtıñ maqalası şıqtı. Onda ol Qazaqstan Ukrainanıñ territoriyalıq twtastığın qoldaytının aytıp, taraptardı tağı da kelissözge keluge şaqırdı.

Osıdan keyin Resey propagandisti Tigran Keosayan Qazaqstan biligin sınağan videosı äleumettik jelide keñinen taradı. Ol Qazaqstannıñ 9 mamır merekesin atap ötpeu şeşimin sınap, Ukrainanıñ qazirgi jağdayına qarañdar dep soğıstı meñzedi. Qazaqstan SİM Keosayanğa el aumağına kiruge tıyım saldı.

Mausımda Qazaqstan prezidenti Qasım-Jomart Toqaev Resey basşısı Vladimir Putinmen birge «Sankt-Peterburg ekonomikalıq forumına» qatıstı. Onda ol DNR men LNR-di «kvazimemlekettik qwrılımdar» dep atap, Qazaqstan olardıñ täuelsizdigin moyındamaytının ayttı. Bwnıñ aldında «Rossiya 24» arnasına swhbat berip, Qazaqstan Reseyge sankciyadan aynalıp ötuge kömektespeydi, Qañtar oqiğası kezinde Qazaqstanğa WQŞW äskeriniñ keluinen keyin resmi Astana Mäskeuge qarızdar degen pikirmen kelispeytinin mälimdedi.

Toqaevtıñ mälimdemesine Resey memlekettik dumasınıñ TMD elderi komiteti basşısınıñ orınbasarı Konstantin Zatulin qarsı jauap berdi. Ol bwnı «Putinge qarsı jasalğan qadam» dep bağalap, Qazaqstannıñ orıstar köp şoğırlanğan aymaqtarın Qazaqstan dep atauğa kelmeydi dedi. Şeşenstan prezidenti Ramzan Qadırov «Qazaqstan täuelsizdiginen ayırılıp qala jazdağan uaqıtta Resey kömektesti» dep mälimdedi.

4 şilde de Qazaqstan prezidenti Qasım-Jomart Toqaev Europa komissiyasınıñ törağası Şarel' Mişel'men söylesti. Ol Euroodaqtı Reseydi aynalıp ötetin balama transkontinental'dıq joldardı damıtuda äriptes boluğa şaqırdı. Toqaev balama retinde Kavkaz ben Türkiya arqılı ötetin transkaspiy halıqaralıq transport jolın atadı. Bwdan bölek, ol älemdegi jäne Europadağı jağdaydı twraqtandıru üşin Qazaqstan öziniñ qazba resurstarın wsınuğa dayın ekenin mälimdedi.

5 şildede Novorossiysk sotı ekologiyalıq jağdaydı sıltauratıp, Kaspiy qwbırlar konsorciumınıñ jwmısın 30 künge toqtatuğa şeşim şığardı. Biraq sarapşılar bwl şeşimniñ sayasi astarı barın aytıp, Krasnodar sotına şağımdandı. 

Eki künnen keyin Toqaev «QazMwnayGaz» kompaniyasın mwnay tasımaldaudıñ balama bağıtın, onıñ işinde Transkaspiy jolın damıtu josparın äzirleuge şaqırdı. Prezidenttiñ baspasöz hatşısı «Resey Qazaqstannıñ strategiyalıq äriptesi bolıp qala beretinin» mälimdedi. 11 şildede Krasnodar sotı Kaspiy qwbırlar konsorciumınıñ jwmısın jalğastıruğa rwqsat berdi.

Qazan ayında Birikken Wlttar Wyımınıñ Bas assambleyası Reseydiñ Ukrainanıñ tört oblısın anneksiyalauğa talpınısın ayıptağan qarar qabıldadı. Qwjatqa dauıs berude Qazaqstan qalıs qaldı. Sırtqı ister ministri Mwhtar Tileuberdi «qalıs qalu da poziciya, biz wlttıq müddemizdi eskere otırıp dauıs berdik» dep mälimdedi.

2023 jıldıñ 24 aqpanında BWW Resey äskerin Ukrainadan äketudi talap etken qarar qabıldadı. Qazaqstan tağı da qalıs qaldı. 

Qazaqstanda Ukrainanı qoldap miting, piketter aragidik ötip twradı. Bilik onıñ birine rwqsat berse, birine bermeydi. Qazaqstandıqtar arasında «Ukraina özi üşin ğana emes, Qazaqstan üşin de soğısıp jatır. Soğısta Resey jeñetin bolsa, kelesi kezek Qazaqstanğa kelui mümkin» degen pikir bar.