Ärbir ata –ananı balağa bilim beru mäselesi tolğandıratını anıq.   Balası mektepke bararda özine bilim berudiñ mañızdılığı, qajettiligi, sapası turalı swraq qoyadı. Al, qırküyek ata-analar üşin tipti mazasız ay. Olar balalarımız mektepke baradı dep quanudıñ ornına, qalay oqıtamız  dep alañdaydı. Sebebi, ata -analardıñ aldında kürdeli mäselelerge tap boladı. Mäselen, olar üşin  jaqsı bilim beretin mekemeni, bilikti mwğalimdi  tañdau da oñayğa soqpaydı.  Jalpı alğanda, jaña oqu jılı eldi eleñ etkizetin jañalıqtarmen bastaldı. Alğaş ret elimizdegi mektepterdiñ birinde «YU» sınıbı aşıldı. Ärine, bwl birinşi sınıpqa kelgen  oquşılardıñ köptiginen ekeni belgili.  Onsız da bala sanı tolıq sınıptar şekten şığıp, «A» dan «YU»-ğa kelip biraq jetti. Bwl mekteptegi orın  jetispeuşiliginiñ anıq körinisi. Eger bilim mekemeleri halıq sanın esepke alıp salınğan jağdayda bwlay bolmas edi. Pandemiya- bizdegi densaulıq saqtau jüyesiniñ qanday deñgeyde ekenin aşıp körsetken sekildi, «YU» sınıbınıñ aşıluı bilim salasındağı kemşilikterdi jayıp saldı.

Internet, bwqaralıq aqparat qwraldarı tügeldey jağımsız jañalıqtardı jazuda bir-birinen asıp tüsedi. Onday habarlar adamdı küyzeliske wşıratuı mümkin. Tipti özge elder bizdegi  balalarğa qatıstı zorlıq-zombılıq oqiğalarına, mektep oquşıları baratın dalada ornalasqan  därethanalarğa, qauipsizdik şaralarına qarjınıñ bölinbegenine, qattı qorqıp suicid jasağan balalar sanınıñ ösip ketkenine tañ qaladı.  Ata-analar osınıñ bärin BAQ pen ğalamtordan oqıp bilip otırğannan keyin bizdegi bilim beru jüyesine bey-jay qaray almaydı. Oğan aqparattıñ qoljetimdi boluı da äser etetini anıq.

Degenmen, memleket  basşısınıñ mekteptegi bilim sapası, onıñ qoljetimdiligi, bilim beru bağdarlamaları men jobaların  damıtu, jetildiru mäselelerine ünemi toqtalatındığı kezdeysoq emes. Sebebi, salada kezek küttirmey şeşudi tüyitkil jayttardıñ bar ekeni belgili. Onı respublika basşıları ğana emes jergilik bilik ökilderi, şeneunikter men ata-analar birigip talqılap şeşui tiis.

Jıl sayın jaña pänder qosılıp, bwrınğısın alıp tastaladı. Oqu bağdarlamalarınıñ ünemi özgerip twratındığı qoğamda keñinen talqılanıp keledi. Mäselen, "Älippe" men «Bukvar'» bağdarlamada birese payda boladı, birese onı alıp tastaydı.

Mwğalimderge arnalğan oqulıqtardı, bağdarlamalardı, kurstardı jañartuğa jıl sayın memlekettik byudjetten qanşama qarjı bölinetinin  eseptey beriñiz. Bwğan  ondağan mektepter, kitaphanalar salıp,  komp'yuterlik sınıptardı jabdıqtauğa bolar edi. Ärine, köpşilik mektep bağdarlamasınıñ twraqtı bolğanın qalaydı. Bwrınnan oqıtılıp kele jatqan pänder  wrpaqtar arasındağı «köpir» bolğandıqtan ğana emes,  bilimniñ irgetası ekendigine, onı oqığan bala keyin bilimdi jasqa aynalatına  senimdi boluımız qajet. Qazir sabaqtı balamen birge ata-ana da qosılıp oqidı. Sondıqtan, ärkim jüyedegi özgeristerden tügeldey habardar. Bilim sapasın jaqsartuğa mwğalimmen qosa oquşılardıñ äke-şeleri de müddeli.

Sabaqtıñ mazmwnı, tapsırmalar, swraqtar, ata -analarmen talqılanatın taqırıptar bwl  bölek äñgime.  Älbette, cifrlandıru jağdayında äleumettik jeliniñ ıqpalı küşti. Qazirgi uaqıtta QR Bilim jäne ğılım ministrligi sınğa birden jauap bere bastadı. Oğan qosa,  ädebietterdi, oqulıqtardıñ mazmwnı men testileu mäselelerin jañartuı quantadı.  Biraq bäribir oqu jüktemesi balalarğa auır tiedi. Keybir joğarı sınıpta ötui tiis taqırıptar bastauış sınıpta oqıtıladı.  Qazaqstannıñ  qalıptasuı men qazaq handarınıñ rölin zertteuge eşkim qarsı emes.  Biraq 3-sınıpta Täuke hannıñ "Jeti Jarğısın", "Añıraqay" men "Orbwlaq" şayqastarınıñ ayırmaşılıqtarın tüsindiru qiın. Älbette, memlekettik sayasat pen  nasihat, patriotizmdi qalıptastıru soğan tärbieleu mektep bağdarlamasında  körinis tabuı kerek. Biraq 2021 jılı şıqqan  «Poznanie mira» oqulığında  "Tomiristen wrıs aldında  jäne parsılarmen şayqastan keyin ne turalı swrar ediñiz?" degen saual 1-sınıptıñ balasın twrmaq ülken kisiniñ özin oyğa qaldıradı.

Jwrtşılıq eki auısımdı, tipti üş auısımdı mekteptegi bilim beru jüyesine eti üyrenip ketti. Al şın mäninde bwl  soğıs pen migraciyalıq dağdarıstı bastan keşirgen kedey elderge ğana tän. Onda auısımdıq oqıtu dağdarıs kezindegi uaqıtşa jağday retinde qabıldanadı. Biraq Qazaqstanda barlıq mektep oquşılarınıñ 80% -ğa juığı eki auısımdı mektepterde oqidı. Bwl ürdis jağdaydıñ naşarlağanın körsetedi. Üş auısımdı mektepter sanı azayudıñ ornına ösip keledi.  2015 jılı  onday  87  bilim oşağı bolsa,  2021 jılı 130-ğa jetti. Al, ğalamtor beti  Bilim jäne ğılım ministrliginiñ uädeleri men jobalarına tolı. Qazaqstan 2016 jıldıñ özinde üş auısımdı mektepterdiñ sanın eki esege qısqartpaq bolğan. Boljam boyınşa,  4 jıl işinde Qazaqstanda kem degende 500 000 mektep ornı  jetispeytin boladı. Qazirdiñ özinde  220 mıñnan astam orın tapşı. Biraq onı şeşu üşin naqtı şeşim qabıldanıp jatqan joq. Joğarıdağılar tek halıq arasındağı demografiyalıq ösimdi alğa tartıp,  qarjılandırudıñ joqtığın aytumen şekteledi. Dwrıs jasalmağan jobalar, qwrğaq uäde osınıñ bäri memlekettik basqarudağı dağdarıstı  rastaydı

Salada bwdan özge de problemalar jetip artıladı. Bastauış sınıp oquşılarınıñ tegin tamaqtanbauı, qosımşa sabaqtardıñ ötkizilmeui, ğalamtorğa qatıstı tehnikalıq aqaular da  ata-anaları üşin ülken kedergi. Ärine, onı aytpay ketuge bolmaydı. Osınıñ barlığı barlığı balalardıñ sapalı bilim aluına öz kedergisin keltirip jatır.   Jalpı, üş auısımdı oqıtu, bayau qosılatın internet, sınıptardıñ tolıp ketui men mwğalimderdiñ jetispeuşiligi jağdayında sapalı bilim jayında söz qozğaudıñ özi artıq.

Sondıqtan, ata-analar  az da bolsa  sapalı bilimge qol jetkizu üşin ülken qalalar men audan ortalıqtarına köşip älek. Al, auıldardağı mektepter bos qalıp jatır. Bwl tañqalarlıq jağday emes. Qayta bwl  bilim beru salasındağı tüyitkil mäseleni aşıp körsetti. Oğan  qoğam bolıp, memleket bolıp nazar audarmasa, onıñ tüyini jaqın arada şeşilmeydi. Osığan qarap balalardıñ ğana emes, bükil wlttıñ bolaşağı ne bolmaq, degen oy tuındaydı.

A+ saraptama ortalığı

The Qazaq Times