D. Äbdibekov: Äskerdiñ bastı küşi – tärtibi men bekem birligi

Üstimizdegi säuir ayınıñ 22 küni Äskeri policiya qızmetiniñ qwrılğanına bas-ayağı 20 jıl toladı. Osığan oray biz Wlttıq wlannıñ «Oñtüstik» öñirlik qolbasşılığı äskeri policiya böliminiñ bastığı polkovnik Daniyar Äbdibekovpen swhbattastıq.

– Daniyar Mälikwlı, töl merekeleriñiz qwttı bolsın. Osı salada şirek ğasırğa juıq qızmet atqarıp kele jatqan, osı salanıñ iirim-qiırımın, ıstıq-suığın tartıp, tereñ twrğıda biletin maytalman azamat retinde öziñizge qoyar eñ äuelgi swrağımız – elimizdegi Äskeri policiya qızmetiniñ qwrılu tarihına toqtalıp ötseñiz?

– Bildirgen ıqalasıñızğa, qwttıqtauıñızğa rahmetimdi aytamın. Swrağıñızğa kelsem, Äskeri policiya Elbasınıñ 1997 jılı 22 säuirinde «Qwqıq qorğau organdarınıñ jüyesin odan äri reformalau şaraları turalı» Jarlığına säykes qwrıldı. Mwnan keyin Prezident Jarlığınıñ negizinde «Qazaqstan Respublikasınıñ Qarulı Küşteri jäne qorğanısı jönindegi» Zañınıñ 10-şı babına tolıqtıru engizilip, äskeri policiyası qızmetkerleriniñ mindetteri men qwqıqtarı, märtebesi men maqsatı ayqındaldı. 2005 jıldıñ 21 aqpanında «Äskeri policiya organdarı turalı» arnayı Zañ qabıldandı.

Jalpı alğanda, Äskeri policiya qızmetiniñ tüp negizin üş qwrılım qwraydı. Birinşisi – Qarulı Küşterimizdiñ barlıq äskeri bölimderindegi äskeri  qızmetşiler jasauı mümkin qılmıs pen qwqıq bwzuşılıqtı anıqtaydı. Ekinşisi - garnizondarda, äskeri qwrılımdar men äskerilerdiñ otbası ornalasqan jerde tärtip pen qauipsizdikti qamtamasız etedi. Üşinşi qwrılım - äskeri avtomobil' tehnikasın zañdı paydalanuğa beru men äri sapalı wyımdastırıluın qadağalaytın äskeri avtomobil' policiyası. Äskeri policiya älemde 40-tan astam elde jasaqtalğan. Olardıñ qatarında AQŞ, Germaniya, Franciya, Wlıbritaniya, Qıtay jäne TMD memleketterinde bar.

– Şını kerek, äskeri sala, negizinen er adamdar eñbek etetin orta. Äskeri ömirdiñ barlıq twrmıs-tirşiligi Äskeri jarğıda egjey-tegjeyli jazılıp ta qoyılğan. Degenmende temirdey tärtipti tu etip wstaytın osı äskeri wjımdarda qwqıq bwzuşılıqtıñ ara-twra kezdesip jatatını, bir qarağan adamğa tüsiniksizdeu boluı da mümkin. Osı orayda oyıñızdı bilsek?

– Iä, sizdiñ neni meñzep twrğanıñızdı tüsindim. Jalpı, äsker salası tärtipten qwralğan, yağni onıñ tüp negizi – tärtip. Onsız bolmaydı da. Öytkeni, är memleket üşin öziniñ qauipsizdigin qamtamasız etuden artıq mindet joq. Bwl qızmetti äuelgi atqaratındar olar - äskeri azamattar. Ol ortada  berilgen bwyrıq tapjılmay orındaluı kerek. Al olay bolmasa şe, eger bwyrıq orındalmay, ärkim öz betimen jürse, ol äsker emes, tobırğa aynaladı. Sondıqtan da äskerdiñ äuelgi küşi tärtibi men bekem birligi.

Ärine, äskeri bölimderdi tehnika qwraldarı emes, adamdar basqarıp otır. Sondıqtan da «bes sausaq birdey emes» degendey, är ortada komandirdiñ, barşa basşılıq qwramnıñ jwmıs isteu qabiletine baylanıstı wjım qalıptasadı. Bir jerde jağday qalıptı, bir jerde müşkil degendeyin. Qılmıs ataulı osıdan şığadı. Qay jerde qadağalau sayabır sol jerde aram şöptey qwqıq bwzuşılıq qaulap şığa bastaydı.

– Demek, polkovnik mırza kez kelgen qılmıs pen qwqıq bwzuşılıqtıñ saldarımen küreskenşe olardıñ aldın alu paydalıraq deysiz ğoy?

– Däl solay. Adam ünemi qadağalauda bolsa, patriotizm ruhındağı äñgimeler wdayı aytılıp, üzdikter ülgi twtılıp jatqan ortada jamandıqtıñ orın aluı kemde kem. Biz, qwqıqtıñ aldın alu üşin ol qwqıq bwzuşılıq jaylı ündemey qoyudan göri, ol jaylı wdayı aytıp, körsetip otırsaq wtarımız köp.

Köp adamdı, tolıqtay bir wjımdı tärbieleu de bir adamdı tärbieleumen birdey meniñ oyımşa. Öytkeni, kezinde ata-anamız bizge jastayımızdan «jamandıqqa barma», «olay isteme, bwlay iste» dep aytıp tärbieleytin. Qarap otırsam, bwl aldın aluşılıq tärbie negizderi. Mäselen, osıdan biraz uaqıt bwrın emdelu ornında jatqan eki sarbaz kikiljiñge kelip, jwdırıqtasıp qaladı. Biz Qarulı Küşterdiñ işki qızmet Jarğısınıñ 12 jäne 15 baptarın bwzğan üşin qılmıstıq is qozğadıq. Qarulasın ädeyilep wrıp, jağın bwza jazdağan sarbazdı Almatı garnizonınıñ köşpeli sot otırısımen äskeri bölimde sot ötkizdik. Mwnıñ barlığı ne üşin dep oylaysızdar ğoy. Bwl sol zañğa qayşı qadamğa barğan azamattıñ kinäsin öziniñ jeke qwramı, äueli qarulas, özindey sarbaz dostarınıñ aldında moyındatıp, olardıñ da osınday iske barmauınıñ aldın maqsatında jasaldı. Mwnday şaralar adamğa äser ete me deysiz ğoy. Äser etkende qanday?! Keleñsizdik ataulı sap tıyılıp, tärtip küşeyedi. Qay orta da bolmasın osınday aldın alu şaralarınıñ arqasında ülken jetistikterge jetuge boladı dep bilemin.

– Polkovnik mırza, adamnıñ ruhı degen erekşe närse ğoy. «Elim» dep twrğan azamattar bolğanda eldi jau alması anıq. Patriotizmdi degendi qalay tüsinesiz?

– «Otan degen bir-aq söz. Biraq osı bir sözdiñ mağınasına teñ keler eşbir söz joq» - dep edi ğoy sonau bir qandı maydanda qaza tapqan qazaqtıñ talanttı jazuşısı Baubek Bwlqışev. Eger ärbir adam men Otansız ömir süre almaymın deytin bolsa, mine Otanğa degen süyispenşilik osı. Nağız patriot öziniñ isimen, ülgi bolarlıq äreketimen körinedi. Patriot, Otan qorğauşı jastardı tärbielegende eldi tek qarumen ğana emes, aqılmen de qorğau kerektigin nasihattauımız qajet. Otan qorğau jolında qwrban bolğan batır, erjürek ağalarımızdı, atalarımızdı, babalarımızdıñ erlikterin ülgi ete otırıp, memleketimizdiñ damuı, ösip-örkendeui jolında köp paydalı eñbek etken azamattardıñ da eñbegin ardaqtağanımız abzal.

Nağız otansüygiş azamat qana, erjürek sarbaz bola almaq. Sondıqtan är azamat twla boyında jaña qazaqstandıq patriotizmdi tärbieleuge mindetti.

Bile bilsek, äsker ortası patriotizmdi adam boyına siñirude ülken üles qosatın sala. Meniñ oyımşa, patriottıq tärbie boyına siñbegen: bala küninen erler turalı ertegiler tıñdap, eldikti, erlikti madaqtaytın taqpaqtar jattap, epostıq şığarmalardı etene qabıldamağan, wlttıq ruhtı boyına siñirmegen adamdardıñ boyında bes kisiniñ küşi bolsa da patriot bola almaydı dep bilemin. Al tärbieniñ küşimen şıñdalğan patriotizm, qınaptan suırılğan qılıştay jarq etip, Otandı qorğau sağatında öz quatın körsetedi.

– Elbasınıñ tapsırmasınan tuındaytın «müldem tözbeuşilik» qağidatı boyınşa Sizderdiñ taraptarıñızdan qanday jwmıstar atqarıluda?

– Orındı swraq. Elbasımız «.. damığan qoğam barlıq jerde tärtippen rettilik ornatudan bastaladı. Biz eñ wsaq qwqıq bwzuşılıqpen, bwzaqılıqpen, mädenietsizdikpen ımırağa kelmeuimiz kerek...», - degen bolatın. Tärtipsizdik pen betimen ketuşilikti sezinu odanda eleuli qılmıstarğa jol aşadı. Wsaq qwqıq bwzuşılıqqa tözbeu ahualı - qoğamdıqtärtipti nığaytuğa, qılmıspen küreske bastaytın mañızdı qadam.
Osığan baylanıstı, Äskeri policiya bölimimen  jürgizilgen profilaktikalıq şaralardıñ nätijesinde, öñirlik qolbasşılıqqa qarastı äskeri bölimder boyınşa «Müldemtözbeuşilik» qağidatına baylanıstı ötken 3 ay merzim uaqıt aralığında barlığı 11, al 2016 jıl boyınşa 34 qwqıq bwzuşılıq derekterin anıqtap, kinäli twlğalardı jauapqa tarttıq. Mwnan özge zañğa qayşı äreketterdiñ aldın aluğa bağıttalğan «Qwqıq aptası» profilaktikalıq is-şaralarımen «Müldemtözbeuşilik» akciyası ünemi wyımdastırılıp otıradı. Sonday-aq, ötken jıldıñ 12 ayında bizge 334 är türli habarlama tüsti. Onıñ barlığına da jedel äreket etip, anıqtau şaraların jürgizdik. Ol boyınşa: 223 habarlama boyınşa aqparat rastalmadı, 34 habarlama boyınşa sot aldı şaraları jürgizildi, 66 habarlama basqa qwqıq qorğau organdarınıñ qwziretine bağıttaldı, 17 is boyınşa äkimşilik is qozğaldı. Al 2017 jıldıñ alğaşqı toqsanında är türli 84 habarlamanı tekserdik. Olardıñ 3 deregi boyınşa äkimşilik qwqıq bwzuşılıq derekteri rastalıp, tiisti twlğalar jazağa tartıldı.

Swhbattasqan mayor Arman ÄUBÄKİROV, 

Almatı qalası