Resey diplomattarınıñ quıluı Pol'şada da jalğasıp jatır. Foto: VOA.

AQŞ Putin biligine eñ wrımtal twsınan jasağan soqqıların jwmsadı. Bwlardıñ qatarında üş seriyaldı sankciya, diplomattarın elden quu da bar. Bwnıñ bäri üşin Reseyge tağılğan ayıptar atap aytqanda mınalar: AQŞ-tağı saylauğa aralasu, kiber şabuıl jasau, Ukraina şekarasında şielenisti uşıqtıru, t.b. Sonımen, Resey äskerin Qara teñiz ben Ukrainağa jaqın şekarağa tasıp aq ter, kök ter bolğanı,  oğan NATO-nıñ «täk, täk» degeni, AQŞ-tıñ eki soğıs kemesin jibergeni, artınşa Qara teñizge kirmey toqtap qalğanı, Baydenniñ Putindi kezdesuge şaqırğanı... tağısın-tağılar ne üşin jasalıp jatır?

AQŞ qadamın qalay bağalauğa boladı?

Aq üydiñ baspasöz ökili keşegi mälimdemesinde Bayden biliginiñ şeşimin bılay dep tüsindirdi: «Bwl qadamdar Reseydiñ ziyandı äreketterine jan-jaqtı jauap berip, onı boldırmauğa degen şaraları». YAğni, Qwrama Ştattar bwnı öziniñ demokratiyalıq jüyesin jäne odaqtastarınıñ müddesin qorğau üşin jasap otırğanın alğa tartıp otır. Reseyge AQŞ-tağı demokratiyalıq jüyege aralastı, Qwrama Ştattardıñ jüyesin bwzuğa tırıstı degen ayıp bügin ğana tağılıp otırğan joq. 2016 jılğı saylauda da osı äñgime aytılğan.

Qwrama Ştattar elden qualağan reseylik diplomattar arasında barlau agentteri köbirek. Aq üy mälimdemesinde Reseydiñ sırtqı barlau qızmeti (SVR) AQŞ-tıñ jelilik infraqwrılımın anıqtau, taldau jäne basqaruşı SolarWinds Orion bağdarlamalıq jasaqtama jüyesine jäne basqa da aqparattıq tehnologiyalar infraqwrılımına qarsı tıñşılıq is-şaraların jürgizgeni aytılğan. Sonday-aq, amerikalıq barlau agenttikteri osınıñ bärin Reseydiñ sırtqı barlau agenttigi josparlap, wyımdastırıp otırğanına senimdi.

Baydenniñ soñğı şeşimderi Reseydiñ qastandıq äreketine qarsı tübirli qarsılıq dep bağalauğa boladı. Qısqa uaqıtta üş sankciyanıñ salınuı Reseyge bağıttalğa jalpı strategiyanıñ tek bası ğana. Bwl turalı otandıq täuelsiz sarapşılardıñ biri Quanış Edilhannıñ mına bir pikirin keltire keteyik: «Bwğan deyin Kongress qabıldağan zañda (3.08.2018) AQŞ ärbir jartı jılda Reseyge jaña sankciyalar paketin jariyalap twruı tiis bolatın, alayda Tramp bwl zañdı orındağan joq, elemey tastap otırdı. Bayden, ärine, zañdı qatañ saqtaytın adam, sondıqtan kelesi sankciyalar paketi aldağı mausım ayında salınatın boladı dep boljauğa boladı», – deydi Q.Edilhan öziniñ äleumettik jeli paraqşasındağı pikirinde.

Qwrama Ştattardıñ soñğı äreketterine qarasaq qattı soqqımen qatar kelissözge de jol qaldırıp twrğanday. Sankciyalar legi men diplomattardı elden şığaru, NATO-men ortaq wstanımdı bekemdeu, Ukraina jetekşilerimen tiltabısıu... osılarmen qatar Bayden Putinge qoñırau şalıp kezdesu ötkizuge şaqıradı. Demek, bwnıñ bäri Uaşingtonnıñ Mäskeudi kelissöz üsteline aptığın basıp alıp keluge jasalğan äreketi deuge negiz bar.

Reseydiñ äreketin qalay bağalauğa boladı

Reseydiñ äskeri belsendi küyge kelui özdiginen bolmağanı şın. Türiktiñ Ortalıq Aziyağa swğınıp kele jatqanın kördi, Auğanstannıñ jaña küyge auısqalı twrğanın, bwl özi ıqpal etip otırğan aymaqtarda jaña qauipterdiñ tuındaytının añğardı. Bwnıñ bärinen AQŞ-tıñ «ayamasın» bildi jäne der uağında Qıtaymen mañızdı kelisimder jasastı. Endi Qıtay şığısta, Resey batısta döñ aybatın körsetip, «sende odaq bolsa, bizde de bar» degendey özderiniñ eñ bir qımbat közirlerin alıp şıqqanğa wqsaydı. Aytalıq, Qıtay Tayuan bwğazınıñ batısında äskeri jattığu bastaydı, Resey Ukraina şekarası men Qırım mañında äskeri belsendi küyge tüsedi.

Mäskeu men Beyjiñniñ äreketin biriktirip qarağanda mäseleniñ bäri ayqındala tüskendey. Sözimizdi AQŞ Äskeri-teñiz küşteriniñ hatşısı, admiral Mayk Gildaydıñ bir kün bwrın ortağa salğan pikirimen däyektey keteyik. Ol Resey men Qıtaydıñ äreketteri AQŞ pen onıñ odaqtastarı qanşalıq bekem ekenin sınap köru üşin jasalıp jatır degen közqarasın aytadı.  «Qazirgidey kürdeli jäne qwbılmalı kezde, bizdiñ mazasız qarsılastarımız özderiniñ halıqaralıq erejeler men tärtipke qarsı ınta-jigerin körsetip qaluğa tırısuda. Qıtay men Resey bizdiñ birtwtastığımızdı tekserip jatır. Olar bwnı qazir Ukraina-Resey şekarasında bolsın, Tayvan' bwğazında bolsın körsetip otır. Olar bizdiñ transatlantikalıq qauipsizdigimizge qasaqana ziyan keltiretin täsilmen jwmıs isteydi», – degen AQŞ admiralı.

Bwdan biz bir tarapta AQŞ pen onıñ odaqtastarı, ekinşi tarapta Resey men Qıtay bolğan eki üyektiñ aldağı qadamdarın boljay alamız. Aytalıq, AQŞ tarabı öziniñ odaqtastarın bekituge negizdelgen qadamdar jasaytın bolsa, Qıtay men Resey öz qatarın köbeytuge, AQŞ pen onıñ odaqtastarına qaşanda jaña sın tauıp berip otıratın Iran, Soltüstik Koreya sekildi elderdi qoldaudı küşeytuge basa jwmıs jasaytının bağamdaymız. Nätijesinde, bwl wzaq ta qayşılıqtı jaña halıqaralıq qatınastar däuiriniñ älde qaşan bastalğanın anıq körsetedi.

“The Qazaq Times”