ۆاشينگتون مەن ماسكەۋدىڭ شاحماتتاعى جۇرىستەرى: رەسەيدىڭ كوزدەگەنى نە؟

اقش پۋتين بيلىگىنە ەڭ ۇرىمتال تۇسىنان جاساعان سوققىلارىن جۇمسادى. بۇلاردىڭ قاتارىندا ءۇش سەريالدى سانكتسيا، ديپلوماتتارىن ەلدەن قۋ دا بار. بۇنىڭ ءبارى ءۇشىن رەسەيگە تاعىلعان ايىپتار اتاپ ايتقاندا مىنالار: اقش-تاعى سايلاۋعا ارالاسۋ، كيبەر شابۋىل جاساۋ، ۋكراينا شەكاراسىندا شيەلەنىستى ۋشىقتىرۋ، ت.ب. سونىمەن، رەسەي اسكەرىن قارا تەڭىز بەن ۋكرايناعا جاقىن شەكاراعا تاسىپ اق تەر، كوك تەر بولعانى،  وعان ناتو-نىڭ «تاك، تاك» دەگەنى، اقش-تىڭ ەكى سوعىس كەمەسىن جىبەرگەنى، ارتىنشا قارا تەڭىزگە كىرمەي توقتاپ قالعانى، بايدەننىڭ ءپۋتيندى كەزدەسۋگە شاقىرعانى... تاعىسىن-تاعىلار نە ءۇشىن جاسالىپ جاتىر؟

اقش قادامىن قالاي باعالاۋعا بولادى؟

اق ءۇيدىڭ ءباسپاسوز وكىلى كەشەگى مالىمدەمەسىندە بايدەن بيلىگىنىڭ شەشىمىن بىلاي دەپ ءتۇسىندىردى: «بۇل قادامدار رەسەيدىڭ زياندى ارەكەتتەرىنە جان-جاقتى جاۋاپ بەرىپ، ونى بولدىرماۋعا دەگەن شارالارى». ياعني، قۇراما شتاتتار بۇنى ءوزىنىڭ دەموكراتيالىق جۇيەسىن جانە وداقتاستارىنىڭ مۇددەسىن قورعاۋ ءۇشىن جاساپ وتىرعانىن العا تارتىپ وتىر. رەسەيگە اقش-تاعى دەموكراتيالىق جۇيەگە ارالاستى، قۇراما شتاتتاردىڭ جۇيەسىن بۇزۋعا تىرىستى دەگەن ايىپ بۇگىن عانا تاعىلىپ وتىرعان جوق. 2016 جىلعى سايلاۋدا دا وسى اڭگىمە ايتىلعان.

قۇراما شتاتتار ەلدەن قۋالاعان رەسەيلىك ديپلوماتتار اراسىندا بارلاۋ اگەنتتەرى كوبىرەك. اق ءۇي مالىمدەمەسىندە رەسەيدىڭ سىرتقى بارلاۋ قىزمەتى (SVR) اقش-تىڭ جەلىلىك ينفراقۇرىلىمىن انىقتاۋ، تالداۋ جانە باسقارۋشى SolarWinds Orion باعدارلامالىق جاساقتاما جۇيەسىنە جانە باسقا دا اقپاراتتىق تەحنولوگيالار ينفراقۇرىلىمىنا قارسى تىڭشىلىق ءىس-شارالارىن جۇرگىزگەنى ايتىلعان. سونداي-اق، امەريكالىق بارلاۋ اگەنتتىكتەرى وسىنىڭ ءبارىن رەسەيدىڭ سىرتقى بارلاۋ اگەنتتىگى جوسپارلاپ، ۇيىمداستىرىپ وتىرعانىنا سەنىمدى.

بايدەننىڭ سوڭعى شەشىمدەرى رەسەيدىڭ قاستاندىق ارەكەتىنە قارسى ءتۇبىرلى قارسىلىق دەپ باعالاۋعا بولادى. قىسقا ۋاقىتتا ءۇش سانكتسيانىڭ سالىنۋى رەسەيگە باعىتتالعا جالپى ستراتەگيانىڭ تەك باسى عانا. بۇل تۋرالى وتاندىق تاۋەلسىز ساراپشىلاردىڭ ءبىرى قۋانىش ەدىلحاننىڭ مىنا ءبىر پىكىرىن كەلتىرە كەتەيىك: «بۇعان دەيىن كونگرەسس قابىلداعان زاڭدا (3.08.2018) اقش ءاربىر جارتى جىلدا رەسەيگە جاڭا سانكتسيالار پاكەتىن جاريالاپ تۇرۋى ءتيىس بولاتىن، الايدا ترامپ بۇل زاڭدى ورىنداعان جوق، ەلەمەي تاستاپ وتىردى. بايدەن، ارينە، زاڭدى قاتاڭ ساقتايتىن ادام، سوندىقتان كەلەسى سانكتسيالار پاكەتى الداعى ماۋسىم ايىندا سالىناتىن بولادى دەپ بولجاۋعا بولادى»، – دەيدى ق.ەدىلحان ءوزىنىڭ الەۋمەتتىك جەلى پاراقشاسىنداعى پىكىرىندە.

قۇراما شتاتتاردىڭ سوڭعى ارەكەتتەرىنە قاراساق قاتتى سوققىمەن قاتار كەلىسسوزگە دە جول قالدىرىپ تۇرعانداي. سانكتسيالار لەگى مەن ديپلوماتتاردى ەلدەن شىعارۋ، ناتو-مەن ورتاق ۇستانىمدى بەكەمدەۋ، ۋكراينا جەتەكشىلەرىمەن ءتىلتابىسىۋ... وسىلارمەن قاتار بايدەن پۋتينگە قوڭىراۋ شالىپ كەزدەسۋ وتكىزۋگە شاقىرادى. دەمەك، بۇنىڭ ءبارى ۋاشينگتوننىڭ ماسكەۋدى كەلىسسوز ۇستەلىنە اپتىعىن باسىپ الىپ كەلۋگە جاسالعان ارەكەتى دەۋگە نەگىز بار.

رەسەيدىڭ ارەكەتىن قالاي باعالاۋعا بولادى

رەسەيدىڭ اسكەري بەلسەندى كۇيگە كەلۋى وزدىگىنەن بولماعانى شىن. تۇرىكتىڭ ورتالىق ازياعا سۇعىنىپ كەلە جاتقانىن كوردى، اۋعانستاننىڭ جاڭا كۇيگە اۋىسقالى تۇرعانىن، بۇل ءوزى ىقپال ەتىپ وتىرعان ايماقتاردا جاڭا قاۋىپتەردىڭ تۋىندايتىنىن اڭعاردى. بۇنىڭ بارىنەن اقش-تىڭ «اياماسىن» ءبىلدى جانە دەر ۋاعىندا قىتايمەن ماڭىزدى كەلىسىمدەر جاساستى. ەندى قىتاي شىعىستا، رەسەي باتىستا ءدوڭ ايباتىن كورسەتىپ، «سەندە وداق بولسا، بىزدە دە بار» دەگەندەي وزدەرىنىڭ ەڭ ءبىر قىمبات كوزىرلەرىن الىپ شىققانعا ۇقسايدى. ايتالىق، قىتاي تايۋان بۇعازىنىڭ باتىسىندا اسكەري جاتتىعۋ باستايدى، رەسەي ۋكراينا شەكاراسى مەن قىرىم ماڭىندا اسكەري بەلسەندى كۇيگە تۇسەدى.

ماسكەۋ مەن بەيجىڭنىڭ ارەكەتىن بىرىكتىرىپ قاراعاندا ماسەلەنىڭ ءبارى ايقىندالا تۇسكەندەي. ءسوزىمىزدى اقش اسكەري-تەڭىز كۇشتەرىنىڭ حاتشىسى، ادميرال مايك گيلدايدىڭ ءبىر كۇن بۇرىن ورتاعا سالعان پىكىرىمەن دايەكتەي كەتەيىك. ول رەسەي مەن قىتايدىڭ ارەكەتتەرى اقش پەن ونىڭ وداقتاستارى قانشالىق بەكەم ەكەنىن سىناپ كورۋ ءۇشىن جاسالىپ جاتىر دەگەن كوزقاراسىن ايتادى.  «قازىرگىدەي كۇردەلى جانە قۇبىلمالى كەزدە، ءبىزدىڭ مازاسىز قارسىلاستارىمىز وزدەرىنىڭ حالىقارالىق ەرەجەلەر مەن تارتىپكە قارسى ىنتا-جىگەرىن كورسەتىپ قالۋعا تىرىسۋدا. قىتاي مەن رەسەي ءبىزدىڭ بىرتۇتاستىعىمىزدى تەكسەرىپ جاتىر. ولار بۇنى قازىر ۋكراينا-رەسەي شەكاراسىندا بولسىن، تايۆان بۇعازىندا بولسىن كورسەتىپ وتىر. ولار ءبىزدىڭ ترانساتلانتيكالىق قاۋىپسىزدىگىمىزگە قاساقانا زيان كەلتىرەتىن تاسىلمەن جۇمىس ىستەيدى»، – دەگەن اقش ادميرالى.

بۇدان ءبىز ءبىر تاراپتا اقش پەن ونىڭ وداقتاستارى، ەكىنشى تاراپتا رەسەي مەن قىتاي بولعان ەكى ۇيەكتىڭ الداعى قادامدارىن بولجاي الامىز. ايتالىق، اقش تارابى ءوزىنىڭ وداقتاستارىن بەكىتۋگە نەگىزدەلگەن قادامدار جاسايتىن بولسا، قىتاي مەن رەسەي ءوز قاتارىن كوبەيتۋگە، اقش پەن ونىڭ وداقتاستارىنا قاشاندا جاڭا سىن تاۋىپ بەرىپ وتىراتىن يران، سولتۇستىك كورەيا سەكىلدى ەلدەردى قولداۋدى كۇشەيتۋگە باسا جۇمىس جاسايتىنىن باعامدايمىز. ناتيجەسىندە، بۇل ۇزاق تا قايشىلىقتى جاڭا حالىقارالىق قاتىناستار ءداۋىرىنىڭ الدە قاشان باستالعانىن انىق كورسەتەدى.

“The Qazaq Times”