Qazforum-da täuelsiz BAQ-qa orın tabıla ma?

Bügin astanada qazaqtildi onlayn kontent jasauşılarğa arnalğan Qazforum IV forumı ötip jatır. Forumnıñ jwmısı qanşalıqtı tiimdi? Täuelsiz BAQ-qa bet bwra ala ma?

Qazaq internet jurnalistikasındağı sayttar men portaldardıñ kün tärtibindegi özekti mäselelerin qarastıruı tiis jobanıñ tiimdiligi qoğamda ärqilı bağalanuda. Barlığına begili jayt, bwl memlekettik emes BAQ ökilderine qatıstı taqırıp. Memlekettiñ qolınan jan bağıp, bas-köz baqılauında qızmet etetin wyımdar mwnda töbe körsete bermeydi. Ädette astanada ötetin jıl sayınğı qazaq tildi onlayn kontent jasauşılar forumı media sarapşılar, jurnalister, bas redaktorlar, blogerler men blogerlerdiñ basın qosadı. Biraq onda täuelsiz BAQ-qa, azamattıq jurnalistikağa orın tabıla ma?

Forumnıñ qwrıltayşısı Qazaqstandağı AQŞ elşiligi. Wyımdastıruşı – Qazaqstan baspasöz klubı. Resey BAQ inerciyası men orıstildi mediaresurstıñ ıqpalınan alıp şığudı közdeytin Qazaqstandağı AQŞ elşiliginiñ qoldauımen ötetin forumnıñ önimdiligi öz äleuetine say ma degen saual tua bastadı. Azamattıq jurnalistika men demokratiyalıq qwndılıqtardı ornatuğa, aşıq qoğam qalıptastıruğa atsalısıp, ün qosıp kele jatqan nemese üles qosqısı keletin az taraptıñ özi alalausız qatısıp jatır ma degen swraqtıñ bası aşıq qalıp otır.

Forumnıñ bereri sarapşılardıñ enşisinde. Dese de qazaq sayttarınıñ basındağı ortaq mäsele şeşim tauıp jatqanı körgenge bilinbeydi. Jalpılama talqı, atüsti taldau deñgeyinen asa aldıq pa?

Osı tärizdi saualğa Araşa täuelsiz qazaq sayttarınıñ bas redaktorlarınan komentariy alğan eken.

 «Forumdarğa biz keyipker retinde ğana qatısamız»

Duman Bıqay, dalanews.kz saytınıñ bas redaktorı:

– qazforum qazaq sayttarınıñ damuına ıqpal etti, etip jatır dep ayta almaymın. Jalpı BAQ salasına qatıstı kez kelgen forum qazaq tilindegi kontenttiñ damuına sep bolğan joq. Qazaq mediası, qazaq sayttarı öz künin özi körip jür. Eldegi qazaq baspasözine qatıstı közqaras özgermey, qos tildi sayasat birtindep memlekettik tilge qaray oyıspayınşa, bizde eşqanday damu bolmaydı jäne oğan eşbir forum kömektese almaydı.

Ekinşi mäsele, qazforum-dı qarjılandırıp otırğan AQŞ elşiligi eken. Bizdiñ redakciya bwğan deyin birqatar batıstıq wyımdarmen jwmıs isteuge tırıstı. Solardıñ barlığında orıs tildi mamandar otır. Al orıs tildi maman otırğan jerde qazaq kontentimen qalay jwmıs isteydi? Olarğa öziñniñ közqarasıñdı, öz pricipiñdi, wstanımıñdı qalay tüsindiresiñ? Ol onı qabılday almaydı. Bälkim AQŞ elşiliginiñ nieti dwrıs ta şığar. Biraq AQŞ elşiliginiñ, basqa da batıstıq wyımdardıñ qazaq tildi kontentti damıtuğa degen qarjı-qarajatı orıs tildilerdiñ qolına tüsip jatır. Batıstıq wyımdardıñ bizge bölgen aqşası aldımen qazaq tildi mamandardıñ qolına tüsui kerek. Sol qarajattı qazaq tildi mamandar ülestirui kerek. Mwnı öz täjiribemnen aytıp otırmın. Eger mwnday wyımdar qazaq tildi kontentti damıtuğa şınımen de ıqılastı bolsa, qazaq tildi segmentke bölinetin qarajattı naqtı bizdiñ qolımızğa tigizudiñ basqa tetigin qarastırğan jön sekildi. Däl qazirgi amaldar aqşa şaşudıñ jolı tärizdi körinedi.

Ötkende Toqaevtıñ özi berekesiz basqosular, kereksiz konferenciyalar, osınday forumdardıñ bärin tıyıñdar dep ayttı ğoy. Prezident söziniñ bwl forumğa da qatısı bar dep oylaymın.

Tağı bir mäsele, mwnday forumdardan keyin qazaq tildi sayttardıñ, qazaq tildi kontenttiñ jağdayı oñalıp jatsa, bälkim biz däl qazir osılay küyip-pispes edik.

Forumdarğa biz keyipker retinde ğana qatısamız.

Eger AQŞ jäne basqa da batıstıq wyımdar bizdiñ elimizde şınımen de demokratiyalıq özgeris bolğanın qalasa, bölingen qarajattıñ qazaq tildi wyımdardıñ, memlekettik tildegi sayttardıñ qolına tüskenin qadağalauı kerek. Alayda qazirgi bölinip jatqan qarajat orıs tildi wyımdar men sayttardıñ qolında ketip jatır. Aşığın aytu kerek, olar qazirgi Reseydiñ sayasatına qarsı şıqpaydı. Olardıñ jobalarınan Resey sayasatınıñ iisi añqıp twradı. Al onı baqılap jatqan kim bar?

«Qazaq baspasözine bir-aq närse – jarnama beruşilerge reyting jasaytın täuelsiz wyım kerek»

Ruslan Erbota, «malim.kz» qoğamdıq-sayasi saytınıñ bas redaktorı:

Mwnday forumdarğa qatısıp körgem joq. Alda ötetin forumnıñ kün tärtibine qoyğan mäselelerdi kördim. Talqılauğa, aqıldasuğa, pikir almasuğa twratın dünieler.

Qazaq sayttarı, qazaq baspasözine bir-aq närse – jarnama beruşilerge reyting jasaytın täuelsiz wyım kerek. Qazaqstandağı BAQ bir ğana reyting agenttiginiñ kömegine jüginedi. Standartına say sertifikatı bir ğana wyımda bar. Ol tek orıs tildi baspasözdiñ reytingin jasaydı. Alayda olar qazaq tildi baspasözdiñ, sayttardıñ reytingin jasamaydı. Sondıqtan jarnama tek orıs tildi sayttarğa beriledi. Jarnama kelmegennen keyin damu da qiın, alğa jılju da kürdeli. Qazaq jurnalistikası älsiz, jaza almaydı, taqırıp qozğay almaydı degen sekildi sözder ärkez aytılıp jatadı. Qarjı bolmasa, jarnama kelu jolın bögep tastasa qalay kün köremiz? Bizdiñ negizgi mäsele osı ğana. Eger qazaq sayttarınıñ reytingin jasaytınday täuelsiz wyım qwratın künge jetsek, sol arqılı jarnama kele bastaytın bolsa, naqtı mäselelerdiñ şeşimin qarastıratın forumdar jasauğa boladı. Jarnama kelip jatsa, küş alıp jatsañ, sol kezde türli-türli ideyalar aytıp, bastamalar bastauğa eşkim qarsı bolmas.

«Bir de bir forum qazaq sayttarın alğa jıljıtpaydı»

Erbol Serikbay, baribar.kz saytınıñ bas redaktorı:

– Osı uaqıtqa deyin Qazforum jaña mamandardı dayındap şığarğan joq. Osı uaqıtqa deyin talay forumdarğa qatıstım. Köptegen forumdardıñ qazaq sayttarınıñ damuına eşqanday ülesi bolğan joq. Biraq jılına bir ret bolsa da Qazforum qazaq sayttarınıñ redaktorları jinalıp, qanday da bir mäseleni köterip, talqılap aytatın alañğa aynaldı. Bwdan basqa qazirgi tañda bir de bir osınday alañ joq. Meniñ tüsingenim, bir de bir forum qazaq sayttarın alğa jıljıtpaydı.

«… mwnday forumdardıñ bereri joq»

Jwldız Äbdilda, jurnalist, mediatrener:

– Qazaq internet jurnalistikasınıñ naqtı mäselesin talqılaytın platforma älbette, kerek. Biraq talqılau nätije beretin bolsa jäne sol talqılaudan qorıtındı şığatın bolsa, onda köñilge qonadı. Al eger jılına bir ret jinalıp, ärkim öziniñ problemasın aytumen şekteleip jatsa, onda onıñ qanşalıqtı qajeti bar.

Qazforum degen jiınğa men bir ret qatısıp kördim. Bwrınğı forumda nendey mäseleler köterilgeninen habarsızbın. Al özim qatısqan jiında jaqsı dünieler aytıldı. Biraq odan keyingi bir jıl işinde sol mäseleler qaytadan kötirilip, ya bolmasa bir şaralar qolğa alındı ma, alınbadı ma bilmeymin. Eger forumda söz bolğan jayttar is jüzinde qol alınsa, onda öte jaqsı. Olay bolmasa, mwnday şaralardıñ qanday paydası bar. Mısalı, qazir qazaq tilinde aqparat taratatın onlayn medianıñ deni «jağa wstatu», «töbe şaştı tik twrğızu», odan qalsa äleumettik jeli men WhatsApp-tıñ deñgeyinen aspaytın aqparattar taratumen şektelip otır. Bir-birinen köşirip basu, bir jañalıqtı äri-beri audarıp beredi. Jäne qazir kileñ «öldi, qırıldı, joyıldı, swmdıq» degen jañalıqtardı target jasau trendte twr. Eger mwnday närselerdi kelisip, özara özgerte almasaq, onda mwnday forumdardıñ bereri joq.

«Qazaq sayttarınıñ mäselesin köteretin platforma kerek»

Nwrgeldi Äbdiğani, Abai.kz portalınıñ bas redaktorı:

– Qazforum-ğa jeke men şaqırtu aldım. Biraq belgili bir sebeptermen oğan barmaytınımdı ayttım. Barmauıma bir emes birneşe sebep bar. Birinşi, ol mağan qızıqsız. Nege? Jeke meniñ sub'ektivti pikirim, bwğan deyin «toqsan toğız» forum ötken, bwdan keyin de «toqsan toğız» forum ötedi. Biraq nätijesi joq dep esepteymin. Jeke tanıstarımnıñ arasınan osınday forumğa qatıstıq, investiciya tarttıq, nemese tender aldıq, jarnama aldıq, avtorlar taptıq degen sekildi sayttıñ şığarmaşılıq jäne materialdıq jwmısına qatıstı payda kördik degen adamdı estimedim. Bälkim bar da şığar. Biraq men estimedim.

Bizde ädette forumnıñ ötu forması: dañğazaday bir ülken ğimaratqa spikerlerdiñ barlığın jinap aladı, ol spikerlerdiñ arasında däl qazaq tildi aqparat resurstarına pikir aytıp, belsendi aralasıp jürmegen adamdar köbirek boladı. Söytip, ol spikerler qazaq sayttarınıñ jağdayın söz etedi, qazaq sayttarınıñ kontentin talqılap, aqır ayağında furşetpen tarqasadı. Bwl qazaq sayttarınıñ şığarmaşılıq-materialdıq jağdayına äser etpeydi dep esepteymin.

Qazaq sayttarınıñ mäselesin köteretin platforma kerek. Biraq ol täuelsiz boluı şart. Jalpı qazaq tildi kontenttiñ reytingin tüzetin, olarğa kontent saraptama jasaytın qazirgi platformalar köbine köp orıs tildi platformalar deuge boladı. Qazaq tildi kontentke saraptama jasau üşin aldımen sol platforma özi qazaq tildi kontent jasauğa aralasıp, onı kündelikti oqıp otıruı tiis. Bizde qazir qazaq tildi spikerler sausaqpen sanarlıq, al orıs tildi spikerlerdiñ öz auditoriyası bar.

«Qazaq onlayn media salasınıñ damuına septesetin eşqanday platforma joq»

Qoyşıbek Mübärak, Qazaqtimes.com saytınıñ bas redaktorı:

– Bizdiñ sayttıñ qwrılıp, jwmıs istep jatqanına üş jıl boldı. Osı jıldar işinde jobanıñ damuına qazforum da aytılğan, köterilgen dünielerdiñ eşbiriniñ äseri tigen joq. Bwl forum ğana emes, jalpı qazaq onlayn media salasınıñ damuına naqtı wsınıs, bağıt-bağdar beretin äzirge eşqanday platforma joq. Al qazaq internet jurnalistikasına bireulerdiñ tabıs közine aynalıp ketken forumdardıñ keregi şamalı. Sondıqtan qazaq baspasözi, qazaq internet jurnalistikası öz işinen birigip, ortaq mäselelerdi talqılap, onıñ şeşimin birge tabatın platforma qajet-aq.

"The Qazaq Times"