Fotokollaj: Resey prezidenti Vladimir Putin, Qazaqstan prezidenti Qasım-Jomart Toqaev jäne Ukraina basşısı Vladimir Zelenskiy (aşıq derekköz)

2014 jılı Mäskeu men Kiev arasında orın alğan diplomatiyalıq dağdarıs küni büginge deyin Aqorda wstanımın sınap keledi. Köpvektorlı sayasattı qoldaytın Qazaqstan Qırım anneksiyasın resmi türde moyındamağanımen, tübek mäselesinde birde qalıs qalıp, birde Resey jağında ekenin bildirip otır. 

Osı aptada Qazaqstan prezidenti Qasım-Jomart Toqaev nemis basılımına swhbat berip, Qırımnıñ Resey qwramına ötuin «anneksiya dep eseptemeytinin» aşıq ayttı. Tilşiniñ «Qazaqstan ükimeti Ukrainadağı oqiğalardan, atap aytqanda Qırımdı anneksiyalau men eldiñ şığısındağı soğıstan qorıqpay ma?» degen saualına: «Birinşiden, biz Qırımda bolğan oqiğaları anneksiya dep atamaymız. Bolğan is boldı. Anneksiya – bwl Qırımğa qatıstı tım auır söz. Ekinşiden, siz aytqanday, qorqınış bolmadı, öytkeni biz joğarıda aytqanımday Resey Federaciyasımen senimdi, tatu qarım-qatınastamız. Minsk kelissözderi Nwrswltan Nazarbaevtıñ bastaması boyınşa jüzege asqanın eske salğım keledi. Bügingi tañda Minsk kelisimderi, Ukrainadağı qaqtığıstıñ retteluine kömektesetin jalğız zañdı qwjat bolıp tabıladı», – dedi.

Swhbat jariyalanğannan keyin, izin ala Ukraina Sırtqı ister ministrliginiñ spikeri Ekaterina Zelenko Toqaevtıñ bwl pikiri Ukraina-Qazaqstan baylanısı men halıqaralıq qauımdastıqtıñ wstanımdarına qayşı keledi dep mälimdedi. Sonımen qatar, Ukraina Qazaqstanğa demarş (qarsılıq, eskertpe) jariyalaytının ayttı.

E.Zelenko äleumettik jelide: «Ukraina Qazaqstandı ärdayım äriptes äri dos sanağan. Qazaqstan prezidentiniñ EQIW-nıñ ministrler jiını qarsañında solay dep aytqanı öte ökinişti, sebebi bwl wyımğa eki memleket te müşe jäne Hel'sinki qorıtındı aktisine säykes, onıñ negizgi principteriniñ biri – özge memlekettiñ egemendigi men territoriyalıq twtastığın qwrmetteu. Qazaqstan jağına demarş jasaladı», – dep jazdı.

2014 jılı Resey Qırımdı anneksiyalap, Ukrainanıñ şığısında qarulı qaqtığıstar bastaldı. Äskeri is-qimıldar Ukraina Qarulı Küşteri jäne Resey äskeri arasında jürgizildi. Äli künge deyin Donbass, Lugansk jerinde oq atılıp keledi. Mäskeudiñ bwl äreketine Ukraina, AQŞ jäne Europalıq odaq qwramındağı memleketter qarsılıq bildirip, Reseydi «agressiyalıq sayasat wstanatın memleket» dep atağan. Degenmen, RF prezidenti Vladimir Putin Ukrainağa basıp kirgenin moyındağan emes.

Sol jılı naurızda BWW-nıñ Bas Assambleyası qabıldağan «Ukrainanıñ territoriyalıq twtastığın saqtauğa» qatıstı qaulısına dauıs berude Qazaqstan Özbekstan, Qıtay, Ündistan, Braziliya siyaqtı 58 memleketpen birge qalıs qaldı. Qaulınıñ qabıldanuına Armeniya, Boliviya, Belarus', Kuba, Resey, Süriya siyaqtı 11 memleket qarsı dauıs bergen. Sol jılı Gaagada arnayı brifing ötip, Qazaqstannıñ eks-prezidenti N.Nazarbaev qwqıqtıq normalardı saqtau üşin Ukrainağa saylau ötkizu kerektigin aytqan. Kezekti «dau tudırğan» mälimdemeden keyin Kiev Qazaqstanğa qarsılıq notasın joldadı.

Arağa eki jıl salıp, sol kezdegi Sırtqı ister ministri Erlan Idırısov: «Biz halıqaralıq qwqıq twrğısında Qırım märtebesi tolıqqandı qalıptastı dep eseptemeymiz. Osığan baylanıstı bwl märtebeniñ äli belgisiz küyde. Biz Resey men Ukraina atalmış dağdarıstan şığuda sayasi jäne özge de şeşim tabadı dep ümittenemiz»,– dedi.

Bıltır Kerş bwğazında Ukraina men Resey äskeri küşteri arasında orın alğan qaqtığıstı halıqaralıq mäsele esebinde taqırıp etken BWW Qauipsizdik Keñesiniñ tötenşe otırısında Qazaqstan, Qıtay, Boliviya Mäskeudiñ uäjine ün qostı. Al Batıs elderi Ukrainanı qoldadı. Atalğan jağdaydan keyin AQŞ «Reseydiñ agressiyalıq sayasatına qarsı» rezolyuciya qabıldadı. Europalıq elder de Resey wstanımın ayıptağan twsta, Qazaqstan Mäskeudi qoldaytının aşıq aytqan.

AQŞ Qarulı küşter komiteti Mäskeudiñ bwl äreketin qatañ sınğa alıp, «Ukraina – erkin älemge qarsı Vladimir Putin bastağan küres maydanınıñ aldıñğı qatarında. Ukraina Amerika nemese Europağa olardıñ ornına soğıs jürgizudi eşqaşan swrağan emes. Ukraindıqtar bizdiñ kömekke mwqtaj jäne oğan äbden layıq», – dep mälimdegen.

Qırım anneksiyasına qatıstı şeteldik basılımdar: «Reseydiñ arandatuşılıq äskeri äreketteri, sonday-aq onıñ kiberkeñistiktegi dezinformaciya boyınşa auqımdı isteri Vladimir Putinniñ Batıs pen Ukrainağa qatıstı öziniñ agressivti sayasatın toqtatudı közdemeytinin bildiredi jäne bwl bükil älemge eskertu bolıp sanaladı», – dep jazıp keledi.

Sonımen...

AQŞ, Europalıq odaq, Türkiya jäne Ukraina Qırımdı Resey jeri retinde moyındamaydı. Qazaqstan «ögizdi de öltirmey, arbanı da sındırmay» beytarap boluğa tırısıp baqqanımen, Reseyge betbwruşılıqtıñ ber ekenin bildirip keledi. Däl osı twsta, Ukraina men Resey mäselesinde Qazaqstannıñ qanday sayasat wstanatını asa mañızdı. Degenmen, Qazaqstan biliginiñ däl qazirgi jağdayda Reseyden alşaqtauı qiın: Qazaqstan men Ortalıq Aziya elderiniñ qorğanısı men ekonomikası Reseymen tığız baylanıstı. Ortalıq Aziyanıñ äue qorğanısınan bastap, qarapayım terrorizmge qarsı küresine deyingi aralıqtağı qauipsizdik mäselesi de osı Resey arqılı şeşimin tauıp otırğanı jasırın emes.

Qazaqstan prezidentiniñ Qırım tübegine qatıstı pikiri jöninde jeli qoldanuşıları arasında plyuralizm tuındap otır. Oqırmandardıñ bjartı böligi prezidenttiñ bwl pikiri qwptarlıq dese, keybiri Kiev-Mäskeu teketiresinde Qazaqstan köpvektorlı sayasat wstanımınan avtomattı türde «attap ötetinin» jäne Ukraina mäselesin qozğauda qauqarsız ekendigin körsetti deydi.

"The Qazaq Times"