Tramp Britaniyada memlekettik saparda. Foto: VOA.

Keşe AQŞ prezidenti Donal'd Tramp Londonğa jetip, Britaniyadağı 4 kündik memlekettik saparın bastadı. Tramptıñ memlekettik saparınan bwrın Aq üy mälimdeme taratıp, prezidenttiñ kezekti saparı AQŞ pen Wlıbritaniya arasındağı «tığız äri ayrıqşa qarım-qatınastı» däleldey tüsetinin aytqan bolatın. Jalpı AQŞ pen ağılşın korol'digi qatınası turalı bwnday sözder jii aytıladı. Olay bolsa, eki el şınında «erekşe baylanısta» ma? Britaniyalıqtar Qwrama Ştattarmen qazirgi qarım-qatınastarğa qalay qaraydı?

Ekinşi Düniejüzilik soğıstan keyingi, Wlıbritaniya men AQŞ arasındağı tığız sayasi, mädeni, ekonomikalıq, äskeri jäne tarihi eki jaqtı qatınastardı sipattau üşin Britaniya prem'er-ministri Çerçill' «ayrıqşa qarım-qatınas» terminin paydalanğan bolatın. Sodan beri, eki eldiñ resmi twlğaları eki jaqtı qatınastardı osılay atap keledi.

Ağılşın aralınıñ twrğındarı üşin, prezident Tramp eñ bir dau-damayğa tolı twlğa. Sol elde jürgizilgen saualnama nätijesi körsetkendey, britaniyalıqtardıñ basım köpşiligi Tramptı wnatpaydı. «Ol bir paydasız adam», «Ol ötirikti köp aytadı», «Onıñ minez-qwlqı qalıpsız», «Bir mäseleni aytıp, basqa bir äreketti jasaytın prezident sayasatqa qalay kelgen? Menşe bwl tım külkili»... mine bwl Tramp saparınan bwrın britandıqtardıñ äleumettik jelilerinde köptep aytılğan pikirlerdiñ bir parası.

Al, keybir ağılşın azamattarı: «Ol Britaniya men Amerikanıñ baylanısı üşin kelip jatqan bolar, bwl mañızdı. Biraq, bwl tek AQŞ pen Wlıbritaniya üşin ğana mañızdı», – degen pikirlerin de aytadı. Prezident Tramptıñ britaniyalıqtar üşin öziniñ jağımdı obrazın somday almağanı belgili. Aytalıq, bir retinde Tramp öziniñ «Tvitterdegi» paraqşasına Britaniyadağı äsire oñşıldar jariyalağan anti-islamdıq beyne rolikti bölisken, sonday-aq, britandıq barlau wyımın öziniñ äreketterine barlau jasağanı üşin ayıptağan bolatın. Bwl äreketteri britaniyalıqtardıñ aşuın qozğap, oğan degen qarsılıqtı tipti de qozdıra tüsti.

Wlıbritaniyanıñ resmi twlğalarınıñ rastauınşa, AQŞ pen Birikken Korol'dik arasında «erekşe qarım-qatınas» äli de bar. Biraq, britaniyalıqtardıñ köbi bwğan sene bermeydi. Halıqtıq saualnama nätijesi körsetkenindey, basım köp qatısuşı eki el arasında mädeni ortaqtıq bar ekenin moyındağanımen, «erekşe qarım-qatınastıñ» äli de saqtalıp kele jatqanına sene almaydı. Degenmen, bwğan wqsamaytın közqarastar da bar. Olar eki el jaña zaman tarihında birqatar auır sındardı birge bastan ötkizdi, bwl eki el qatınasın nığayta tüsedi dep qaraytındar.

Amerikadağı Sırtqı qatınastar institutınıñ zertteuşisi Çarl'z Kuper bılay deydi: «Britaniya men AQŞ arasındağı qarım-qatınas 19 ğasırdıñ ayağınan bastap adamzat tarihındağı eñ mañızdı elaralıq tabıstı qarım-qatınas bolıp sanaladı. Endi bir mağınadan alğanda, eki el bir-birinen ajırağısız qatınasta».

Eki el arasındağı baylanıstar qay salalarda, qay bağıtta damidı? Bwl jöninde Britaniyanıñ Korol'dik Halıqaralıq qatınastar institutınıñ zertteuşisi Jeykob Parakilas: «Eki el arasındağı qarım-qatınastıñ negizi eki eldiñ arnayı qwrılımdarı men qauipsizdik salaları, sonıñ işinde britandıq jäne amerikalıq qarulı küşterdi biriktiru, amerikalıq universitetterge britandıq studentterdi tartu, eki el arasındağı kinostudiyalardı jäne akterlerdi qamtitın aşıq äri jasırın mädeni qarım-qatınastı qamtidı. Bwl aytılğandar atalmış «erekşe qarım-qatınastardıñ bastı negizi sanaladı», – degen.

Ärine, eki el qatınası är kezdegi basşılardıñ qarım-qatınasınan belgili boladı. Aytalıq, prezident Reygan men prem'er-ministr Tetçerdiñ, prezidenti Djordj Buş pen prem'er-ministr Blerdiñ, prezidenti Barak Obama men prem'er-ministr Kemeron arasındağı tığız baylanıstı aytuğa boladı. Alayda, prezident Tramp pen prem'er-ministri Tereza Mey kezine kelgende jağday özgerdi. Tramp öz twsındağı ağılşın bas uäziri Tereza Meydiñ «breksit» közqarasın aşıq sınğa alıp keldi. Tiisinşe, ekeui arasındağı qarım-qatınas tabıstı jüzege aspay qaldı.

Tramp bıltır Britaniyağa saparlay barğanda London men oğan jaqın qalalarda narazılıq şeruine mıñdağan adam qatısqan. Biıl da osınday şaralar auqımdı türde ötedi dep josparlanuda. Sonıñ özi ağılşın aralındağı twrğındardıñ Trampqa degen poziciyasın körsetse kerek. Alayda, Tramp ağılşındardıñ narazılığına wşırağan alğaşqı Amerika prezidenti emes. 1982 jılı prezident Reygan Britaniyanıñ äskeri bazalarına yadrolıq zımırandar ornalastırdı. Osı isten keyin Londonğa jasağan saparı kezinde prezident Reygan britaniyalıqtardıñ küşti narazılığına tap bolğan edi.

“The Qazaq Times”