Photo: bbc.com

Älem jıl sayın emes, sağat sayın türlenip, adamzattıñ ömirin tübegeyli özgertip damu üstinde. Jıl sayın ğılımi-tehnikalıq revolyuciyalar jasalıp, tarih betterinen oyıp orın alğan oqiğalar da az emes. Mwnda 2018-diñ de öz ülesi bar. Sol sebepti, biz bügin 2018 jılı älemdi özgertken 10 jañalıqqa şolu jasap kördik. 

 Aqıldı sağat (smartwatch) adamdarğa epilepsiyamen ömir süruge kömektesedi

Embrace - bwl medicinalıq qwrılğı, alayda bwl üstiñgi beti ädemi jäne auıstıruğa bolatın bauı bar sändi aksessuarğa wqsaydı. Ol teridegi köriner-körinbes terdiñ özgerisin ölşeydi. YAğni, terdegi özgeristerdi baqılau arqılı epilepsiyalıq talpınıstardıñ bar-joğın anıqtay aladı. Qwrılğı avtomattı türde iske qosılıp, qızıl tüspen jarqıldaydı. Atalğan qwrılğı aqpan ayında AQŞ-tıñ Azıq-tülik jäne däri-därmekter basqarmasımen  maqwldanğan alğaşqı smart-baqılauşı sağat. Bwl divaystı jasauşılar endi autizm sekildi basqa aurularğa beyimdep şığarudı qolğa alıp otır.

Jasandı intellekt därigerlerge diagnozdı dwrıs qoyuğa mümkindik berude

Google-dan qoldau tapqan DeepMind kompaniyası jaqında Wlıbritaniyanıñ Densaulıq saqtau qızmetimen seriktestik qwrıp, emdeluşilerdiñ derekterin paydalandı. Bwl jağday emdeluşiler tarapınan alañdauşılıq tuğızğanımen, jaqsı nätije berdi. Mäselen, Londondağı Moorfields attı köz auruın emdeytin auruhanada ötkizilgen sınaq barısında DeepMind kompaniyasınıñ jasandı intellekti skanerleu kezinde 94,5 payızında köz auruların dwrıs anıqtağan.

Soñğı 55 jılda fizika boyınşa Nobel' sıylığın alğaş ret äyel adam aldı

Jalpı, bwğan deyin tek üş äyel fizika boyınşa Nobel' sıylığınıñ iegeri atanğan. Bwl osı sala üşin köpten kütken jeñis boldı. Kanadanıñ Vaterloo universitetiniñ ğalımı Donna Strikland kişkentay bölşekterdi zertteu üşin küşti lazerlerdi paydalanğan. Osı jwmısı üşin Nobel' sıylığına layıqtı dep tanılğan.

Masalar bezgekti joyuğa kömektesedi

Genetikalıq türlendirilgen masalar bezgek auruın joyuğa kömektesedi. Bezgekten jılına jüzdegen mıñ adam qaytıs boladı eken. Burkina-Fasodağı jobasın jasauşılar  DNK-sı özgertilgen 10 mıñ jändikti bostandıqqa jibergen. Al olardan bezgek auruına jol bermeytin  ne tasımaldamaytın erkek wrpaq taraydı. Ğalımdardıñ aytuınşa, birneşe wrpaq auısqanda bezgek auruınıñ sanı kürt tömendeydi.

Qwrsaq transplantaciyasınan deni sau bala düniege keldi

5 Jeltoqsan küni qaytıs bolğan adamnıñ qwrsağı tranplantaciyalanğan äyel ömirge deni sau qız bala äkeldi. Ota 10 sağatqa sozılğanımen, sätti boldı. Bwl täjiribe bwğan deyin on ret jasalğan, alayda sätsiz bolğan. Ğalımdardıñ aytuınşa, bwdan bılay tuuğa qabiletsiz äyelder tiri donorlarğa jüginbey aq, transplantaciya arqılı tabiği jolmen ömirge säbi alıp keluge mümkindikteri bar.

Zamanaui tehnologiya taylıq futbol komandasın qwtqardı

Şilde ayında bükil älemnen jüzdegen adam Taylandtağı su tasqını saldarınan üñgirde qalıp ketken jasöspirimder futbol komandasın qwtqaru üşin jinalğan edi. Britandıq dayverler eski jäne jaña tehnologiyalardı, sonıñ işinde drondardı, AI-quattılığı bar raciyalardı jäne wldardıñ qauipsiz şığu üşin sorğılardı paydalandı.

Kanada marihuananı zañdastırğan ekinşi memleket boldı

Kanada marihuananı zañdastırğan Urugvaydan keyingi ekinşi memleket boldı. Köp elder atalğan esirtki türin äli de zañdastıra qoymağan. Sebebi, äli de bir şeşimge kelmegen, qarama-qayşılıqtı bolıp otır. Kanadalıq ğalımdardıñ aytuınşa, bwl jaña öndiris salasınıñ payda boluına äkeledi. YAğni, biznesti damıtuğa septigin tigizedi. Sonday-aq, zertteuşiler marihuananıñ adam ağzasına äserin zerttemek.

Nepalda joyılıp bara jatqan jolbarıstar sanı eki ese östi

 2009 jılı Nepalda tek qana Bengal jolbarıstarınıñ 120-sı ğana bar edi, biraq sol uaqıttan beri bwl körsetkiş şamamen eki ese östi. El ükimeti 2022 jılğa qaray eki ese köbeytudi maqsat etip qoyğan. Mwnday nätijege Parsa wlttıq parkin keñeytip, ärdayım qadağalap otıratın mamandar sanın köbeytip, sonımen qatar twrğındardıñ orman önimderine täueldiligin tömendetu arqılı jetken.

Himiya salasındağı damu plastikpen lastanu problemasın şeşuge mümkindik beredi

Bir ret qoldanılatın plastikalıq pakettiñ joyıluı üşin 450 jıl ketedi. Alayda, AQŞ-tıñ BioCellection kompaniyası platikalıq paketti nebarı üş sağatta joyuğa bolatının aytıp otır. Firmanıñ negizin qalauşı Miranda YAn men Djenni YAo polietilendegi wzın molekulalardı mayda bölikterge böletin swyıq katalizator dayındadı. Atalğan swyıqtıqtı taza ne lastanğan plastikalıq paketterge qoldaunuğa boladı. Atalmış kompaniya öz qızmetin bwdan äri damıtudı közdep otır.

Auruhanalar özderiniñ farmacevtikalıq kompaniyasın qwrdı

Amerikalıq auruhanalar däri-därmektiñ qımbatşılığımen küresu üşin özderiniñ farmacevtikalıq kompaniyasın qwrdı.  «Civica Rx» jaña kompaniyası 2018 jıldıñ qañtarında qwrılğan edi. Eldegi auruhanalardıñ üşten biri qızığuşılıq bildirip, kompaniyağa seriktes boluğa kelisim bergen. Atalğan kompaniyanıñ Bas direktorı Martin Van jalaqıdan bas tartıp, bar qarajattı patenttelmegen 14 däri-därmekke jwmsaytının aytqan.

"The Qazaq Times"