Germaniya kancleri Angela Merkel'. Foto: wsbuzz.com

Germaniya kancleri Angela Merkel' 2021 jılı ötetin saylauda köşbasşılıqqa ümitker qatarında bolmaytının mälimdedi.  Sonımen qatar, Hristian-demokratiyalıq odaqtıñ (HDS) jetekşisi Bundestagtağı orın üşin küresuge nietti emes.

Merkel'diñ bwl şeşimi älemdik sayasattağı kütpegen jañalıqtardıñ biri. 2005 jıldan bastap GFR ükimetin basqaratın ol mansabın toqtatıp qana qoymay, Gamburgtegi partiya s'ezinde öz kandidaturasın HDS törağası lauazımına wsınbaytının ayttı. Osığan deyin Gessen aymağında ötken saylau nätijesinde Merkel' basqaratın odaq jeñiske jetken bolatın. Degenmen, dauıs beru boyınşa 27,2% qoldau körgen partiya aytarlıqtay mardımdı jetistikke jetken joq. Al Ortalıq solşıl social-demokratiyalıq partiyası 19,6% dauısqa ie boldı. Payızdıq körsetkişterdi osıdan bes jıl bwrınğı saylau qorıtındısımen salıstırsaq, Hristian-demokratiyalıq odağı 12%-ğa juıq tömen körsetkiş körsetken.

«Euroodaqtıñ temir äyeli»

Älemdik sayasi arenada bedeli zor kancler Europadağı mäselelerdi retteuge atsalısıp keledi. Sonday-aq memlekettermen wtımdı diplomatiyalıq qarım-qatınas ornatıp, äriptesterimen aradağı mäselelerdi oñtaylı jolmen şeşe bildi. Europa qwndılığın bastı nazarda wstap, sayasi bedelin qalıptastırdı. Key sayasatkerlerdiñ oyınşa, Merkel' epohası ayaqtalğan soñ, Europadağı jağday ekinşi düniejüzilik soğıstan keyingi dağdarısqa tap bolıp, älsireui mümkin. Al Vanity Fair basılımı: «Franciya prezidenti Emmanuel' Makron üşin bwl qolaysız uaqıt bolmaq. Ol özin Breksitti jaqtauşılardıñ qoldauşısı retinde körsetip, aldağı mamır ayında ötetin Europalıq Parlamenttiñ saylauına ıqpal etkisi keledi. Degenmen sayasi twrğıdan täjiribesi azdau äri öz elinde bedeli tömendeu Makron mırza Merkel'diñ qoldauınsız qalsa, onıñ da sayasi bedeli älsiremek», – deydi.

Osı aptada ötken jinalıs barısında Angela Merkel': «Osı jıldıñ jeltoqsan ayında Gamburgte ötetin Hristian-demokratiyalıq odağı s'ezinde kandidaturamdı wsınbaymın. Jäne 2021 jılğı saylauda Hristian-demokratiyalıq odağı atınan saylauğa tüspeymin. Bwl meniñ Germaniyanıñ federaldı kancleri retindegi törtinşi jäne soñğı merzimim bolmaq. Tağı da eskertip aytayın, endi men memlekettik lauazım üşin küreske tüspeymin», – dep naqtı äri soñğı şeşimin ayttı.

Angela Merkel'diñ sayasi arenadan ketui Franciya prezidenti Emmanuel' Makron üşin kütpegen jañalıq bolmaq. Foto: newsnumber.com

Merkel' jäne migraciya

Angela Merkel' kancler bolıp twrğan jıldarı eñ köp bas qatırğan isi – migranttar mäselesi boldı. Onıñ 2015 jılğı «Eldegi keybir adamdar üyine qaytuına tura keledi» degen mälimdemesinen soñ, köpşilik jwrt Merkel'di «meyirimsiz, tasbauır» dep atastı. Degenmen, migranttardıñ ağımı küşeygende ol EO erejelerin uaqıtşa toqtata twrıp, şekaralardı aşu kerek degen wstanımmen ortağa şıqtı. Merkel'diñ bwl sayasatı BWW jağınan da joğarı bağalandı jäne «Time» basılımı onı sol jıldıñ «Jıl adamı» atağına layıq dep taptı. Biraq, jıl ötken sayın Germaniyada Angela Merkel'diñ partiyasına degen senim azaya tüsken. Sarapşılar men şeteldik BAQ-tıñ pikirinşe, bwğan birneşe mäsele ıqpal boluı mümkin. Solardıñ işindegi eñ mañızdısı – migraciyalıq jağdaylar. 2015 jıldan bastap milliondağan bosqın Germaniya şekarasınan ötkeli beri, eldegi qauipsizdik jağdayına nwqsan kelgen. Merkel' migraciyalıq dağdarısqa tötep beruge tırısqanmen, öziniñ sayasi bedeline nwqsan keltirdi.

Franciya prezidenti Emmanuel' Makron: «Merkel' qarjılıq, migraciyalıq, sauda baylanısınıñ tömendeui siyaqtı birneşe dağdarıstardı bastan keşken. Soğan qaramastan europalıq qwndılıqtardı wmıt qaldırğan joq jäne Germaniyanı alğa jeteleuden tayınğan emes. Men qaşan da onıñ şeşimin qwptaymın».

Der Tagesspiegel nemis gazetiniñ tilşisi Kristof fon Marşal: «Merkel'diñ sayasi arenadan ketui älemdi alañdattı. Bwl jañalıqtı tek Resey ğana asqan quanışpen qabıldadı. Sebebi, Merkel' külli Europanı Reseyge sankciya saluğa biriktirdi. Resey ıqpalınan qorğanu joldarın qarastırdı. Öziniñ alğırlığı arqılı Minsk jäne özge de sammitterde jeñiske jetti. Merkel'di barlığı qwrmet twtadı. Onıñ qauqarınan qorqadı. Alayda kanclerlik lauazımın toqtatqan soñ bwl däuir tübegeyli qwldırauı mümkin».

Germaniyadağı migraciya. Merkel' partiyası «Bizdiñ qwşağımız aşıq!» wranın wstandı. Foto: informator.news

RF senatorı Aleksey Puşkov: «Bir ğana qateliktiñ kesirinen Europalıq odaq köşbasşısı atanğan Angela Merkel' Hristian-demokratiyalıq odağın basqarudan bas tartıp otır. Ol Germaniyağa 1 millionnan astam bosqındı qabıldasa da, kez kelgen jağdayğa tötep beretinine senimdi boldı. Biraq, bwl jolı qiındıqqa qarsı twra almadı. Migranttar men jergilikti twrğındar arasındağı qaqtığıstar uşığıp, dağdarısqa aynaldı. Mwnıñ barlığı da Merkel'diñ sayasi bedeline qattı nwqsan keltirdi».

Germaniya-AQŞ «Marşall qorı» saraptamalıq ortalığınıñ ökili Timo-Loçoki: «Migraciya mäselesi öte qiın. Angela Merkel' osı rette öz-özin tığırıqqa tiredi. Onıñ EO aymağındağı dağdarıs pen bosqındar teketiresi kezindegi is-äreketi sayasi äriptesteri tarapınan qoldauğa ie bolğan joq. Qazir Merkel' osı qoldauğa zäru bolıp otır. Al bosqındar mäselesi jönindegi HDO partiyası işindegi ülken dau onıñ jaqtastarımen qarım-qatınasın tipten suıttı».

«The Guardian»: «Merkel' – twraqtılıq pen tärtiptiñ simvolı. Eger ol sayasattan ketse, Europadağı twraqtılıq pen baylanıs uşığıp ketui mümkin. Demek, Europadağı jağday ekinşi düniejüzilik soğıstan keyingi qalıpqa enedi degen qauip tuındaydı».

Tüyin

Europalıq odaqtıñ beyresmi köşbasşı lauazımın saqtap qalğan Angela Merkel' epohası ayaqtaluğa jaqın. On üş jıl boyına kancler qızmetin atqarğan ol nemis halqın reseyşil közqarastan arıltuşı atanıp, «swstı äyel» beynesin qalıptastırdı. Eñ bir aytuğa twrarlığı – Merkel' partiyasınıñ «Bizdiñ qwşağımız aşıq!» degen wranı nemisterdiñ kündelikti twrmısında qoldanatın sözine aynaldı. Qay jağınan alsaq ta öziniñ batıl äri tıñ reformalarımen özge memleketterden ayqındala bilgen ol sayasi mansabın toqtatqan soñ, Germaniya aldağı jıldarı qiındıqtarğa tap boluı mümkin. Sonday-aq Merkel'diñ bilikten ketui qanday jağday bolmasın, Euroodaqtıñ damuına jäne körşi Franciyamen aradağı baylanısqa äser etedi.

"The Qazaq Times"