مەركەل ەپوحاسى اياقتالۋعا جاقىن: گەرمانيا جاعدايى قانداي بولماق؟

گەرمانيا كانتسلەرى انگەلا مەركەل 2021 جىلى وتەتىن سايلاۋدا كوشباسشىلىققا ۇمىتكەر قاتارىندا بولمايتىنىن مالىمدەدى.  سونىمەن قاتار، حريستيان-دەموكراتيالىق وداقتىڭ (حدس) جەتەكشىسى بۋندەستاگتاعى ورىن ءۇشىن كۇرەسۋگە نيەتتى ەمەس.

مەركەلدىڭ بۇل شەشىمى الەمدىك ساياساتتاعى كۇتپەگەن جاڭالىقتاردىڭ ءبىرى. 2005 جىلدان باستاپ گفر ۇكىمەتىن باسقاراتىن ول مانسابىن توقتاتىپ قانا قويماي، گامبۋرگتەگى پارتيا سەزىندە ءوز كانديداتۋراسىن حدس توراعاسى لاۋازىمىنا ۇسىنبايتىنىن ايتتى. وسىعان دەيىن گەسسەن ايماعىندا وتكەن سايلاۋ ناتيجەسىندە مەركەل باسقاراتىن وداق جەڭىسكە جەتكەن بولاتىن. دەگەنمەن، داۋىس بەرۋ بويىنشا 27,2% قولداۋ كورگەن پارتيا ايتارلىقتاي ماردىمدى جەتىستىككە جەتكەن جوق. ال ورتالىق سولشىل سوتسيال-دەموكراتيالىق پارتياسى 19,6% داۋىسقا يە بولدى. پايىزدىق كورسەتكىشتەردى وسىدان بەس جىل بۇرىنعى سايلاۋ قورىتىندىسىمەن سالىستىرساق، حريستيان-دەموكراتيالىق وداعى 12%-عا جۋىق تومەن كورسەتكىش كورسەتكەن.

«ەۋرووداقتىڭ تەمىر ايەلى»

الەمدىك ساياسي ارەنادا بەدەلى زور كانتسلەر ەۋروپاداعى ماسەلەلەردى رەتتەۋگە اتسالىسىپ كەلەدى. سونداي-اق مەملەكەتتەرمەن ۇتىمدى ديپلوماتيالىق قارىم-قاتىناس ورناتىپ، ارىپتەستەرىمەن اراداعى ماسەلەلەردى وڭتايلى جولمەن شەشە ءبىلدى. ەۋروپا قۇندىلىعىن باستى نازاردا ۇستاپ، ساياسي بەدەلىن قالىپتاستىردى. كەي ساياساتكەرلەردىڭ ويىنشا، مەركەل ەپوحاسى اياقتالعان سوڭ، ەۋروپاداعى جاعداي ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستان كەيىنگى داعدارىسقا تاپ بولىپ، السىرەۋى مۇمكىن. ال Vanity Fair باسىلىمى: «فرانتسيا پرەزيدەنتى ەممانۋەل ماكرون ءۇشىن بۇل قولايسىز ۋاقىت بولماق. ول ءوزىن برەكسيتتى جاقتاۋشىلاردىڭ قولداۋشىسى رەتىندە كورسەتىپ، الداعى مامىر ايىندا وتەتىن ەۋروپالىق پارلامەنتتىڭ سايلاۋىنا ىقپال ەتكىسى كەلەدى. دەگەنمەن ساياسي تۇرعىدان تاجىريبەسى ازداۋ ءارى ءوز ەلىندە بەدەلى تومەندەۋ ماكرون مىرزا مەركەلدىڭ قولداۋىنسىز قالسا، ونىڭ دا ساياسي بەدەلى السىرەمەك»، – دەيدى.

وسى اپتادا وتكەن جينالىس بارىسىندا انگەلا مەركەل: «وسى جىلدىڭ جەلتوقسان ايىندا گامبۋرگتە وتەتىن حريستيان-دەموكراتيالىق وداعى سەزىندە كانديداتۋرامدى ۇسىنبايمىن. جانە 2021 جىلعى سايلاۋدا حريستيان-دەموكراتيالىق وداعى اتىنان سايلاۋعا تۇسپەيمىن. بۇل مەنىڭ گەرمانيانىڭ فەدەرالدى كانتسلەرى رەتىندەگى ءتورتىنشى جانە سوڭعى مەرزىمىم بولماق. تاعى دا ەسكەرتىپ ايتايىن، ەندى مەن مەملەكەتتىك لاۋازىم ءۇشىن كۇرەسكە تۇسپەيمىن»، – دەپ ناقتى ءارى سوڭعى شەشىمىن ايتتى.

انگەلا مەركەلدىڭ ساياسي ارەنادان كەتۋى فرانتسيا پرەزيدەنتى ەممانۋەل ماكرون ءۇشىن كۇتپەگەن جاڭالىق بولماق. فوتو: newsnumber.com

مەركەل جانە ميگراتسيا

انگەلا مەركەل كانتسلەر بولىپ تۇرعان جىلدارى ەڭ كوپ باس قاتىرعان ءىسى – ميگرانتتار ماسەلەسى بولدى. ونىڭ 2015 جىلعى «ەلدەگى كەيبىر ادامدار ۇيىنە قايتۋىنا تۋرا كەلەدى» دەگەن مالىمدەمەسىنەن سوڭ، كوپشىلىك جۇرت مەركەلدى «مەيىرىمسىز، تاسباۋىر» دەپ اتاستى. دەگەنمەن، ميگرانتتاردىڭ اعىمى كۇشەيگەندە ول ەو ەرەجەلەرىن ۋاقىتشا توقتاتا تۇرىپ، شەكارالاردى اشۋ كەرەك دەگەن ۇستانىممەن ورتاعا شىقتى. مەركەلدىڭ بۇل ساياساتى بۇۇ جاعىنان دا جوعارى باعالاندى جانە «Time» باسىلىمى ونى سول جىلدىڭ «جىل ادامى» اتاعىنا لايىق دەپ تاپتى. بىراق، جىل وتكەن سايىن گەرمانيادا انگەلا مەركەلدىڭ پارتياسىنا دەگەن سەنىم ازايا تۇسكەن. ساراپشىلار مەن شەتەلدىك باق-تىڭ پىكىرىنشە، بۇعان بىرنەشە ماسەلە ىقپال بولۋى مۇمكىن. سولاردىڭ ىشىندەگى ەڭ ماڭىزدىسى – ميگراتسيالىق جاعدايلار. 2015 جىلدان باستاپ ميلليونداعان بوسقىن گەرمانيا شەكاراسىنان وتكەلى بەرى، ەلدەگى قاۋىپسىزدىك جاعدايىنا نۇقسان كەلگەن. مەركەل ميگراتسيالىق داعدارىسقا توتەپ بەرۋگە تىرىسقانمەن، ءوزىنىڭ ساياسي بەدەلىنە نۇقسان كەلتىردى.

فرانتسيا پرەزيدەنتى ەممانۋەل ماكرون: «مەركەل قارجىلىق، ميگراتسيالىق، ساۋدا بايلانىسىنىڭ تومەندەۋى سياقتى بىرنەشە داعدارىستاردى باستان كەشكەن. سوعان قاراماستان ەۋروپالىق قۇندىلىقتاردى ۇمىت قالدىرعان جوق جانە گەرمانيانى العا جەتەلەۋدەن تايىنعان ەمەس. مەن قاشان دا ونىڭ شەشىمىن قۇپتايمىن».

Der Tagesspiegel نەمىس گازەتىنىڭ ءتىلشىسى كريستوف فون مارشال: «مەركەلدىڭ ساياسي ارەنادان كەتۋى الەمدى الاڭداتتى. بۇل جاڭالىقتى تەك رەسەي عانا اسقان قۋانىشپەن قابىلدادى. سەبەبى، مەركەل كۇللى ەۋروپانى رەسەيگە سانكتسيا سالۋعا بىرىكتىردى. رەسەي ىقپالىنان قورعانۋ جولدارىن قاراستىردى. ءوزىنىڭ العىرلىعى ارقىلى مينسك جانە وزگە دە سامميتتەردە جەڭىسكە جەتتى. مەركەلدى بارلىعى قۇرمەت تۇتادى. ونىڭ قاۋقارىنان قورقادى. الايدا كانتسلەرلىك لاۋازىمىن توقتاتقان سوڭ بۇل ءداۋىر تۇبەگەيلى قۇلدىراۋى مۇمكىن».

گەرمانياداعى ميگراتسيا. مەركەل پارتياسى «ءبىزدىڭ قۇشاعىمىز اشىق!» ۇرانىن ۇستاندى. فوتو: informator.news

رف سەناتورى الەكسەي پۋشكوۆ: «ءبىر عانا قاتەلىكتىڭ كەسىرىنەن ەۋروپالىق وداق كوشباسشىسى اتانعان انگەلا مەركەل حريستيان-دەموكراتيالىق وداعىن باسقارۋدان باس تارتىپ وتىر. ول گەرمانياعا 1 ميلليوننان استام بوسقىندى قابىلداسا دا، كەز كەلگەن جاعدايعا توتەپ بەرەتىنىنە سەنىمدى بولدى. بىراق، بۇل جولى قيىندىققا قارسى تۇرا المادى. ميگرانتتار مەن جەرگىلىكتى تۇرعىندار اراسىنداعى قاقتىعىستار ۋشىعىپ، داعدارىسقا اينالدى. مۇنىڭ بارلىعى دا مەركەلدىڭ ساياسي بەدەلىنە قاتتى نۇقسان كەلتىردى».

گەرمانيا-اقش «مارشالل قورى» ساراپتامالىق ورتالىعىنىڭ وكىلى تيمو-لوچوكي: «ميگراتسيا ماسەلەسى وتە قيىن. انگەلا مەركەل وسى رەتتە ءوز-ءوزىن تىعىرىققا تىرەدى. ونىڭ ەو ايماعىنداعى داعدارىس پەن بوسقىندار تەكەتىرەسى كەزىندەگى ءىس-ارەكەتى ساياسي ارىپتەستەرى تاراپىنان قولداۋعا يە بولعان جوق. قازىر مەركەل وسى قولداۋعا ءزارۋ بولىپ وتىر. ال بوسقىندار ماسەلەسى جونىندەگى حدو پارتياسى ىشىندەگى ۇلكەن داۋ ونىڭ جاقتاستارىمەن قارىم-قاتىناسىن تىپتەن سۋىتتى».

«The Guardian»: «مەركەل – تۇراقتىلىق پەن ءتارتىپتىڭ سيمۆولى. ەگەر ول ساياساتتان كەتسە، ەۋروپاداعى تۇراقتىلىق پەن بايلانىس ۋشىعىپ كەتۋى مۇمكىن. دەمەك، ەۋروپاداعى جاعداي ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستان كەيىنگى قالىپقا ەنەدى دەگەن قاۋىپ تۋىندايدى».

ءتۇيىن

ەۋروپالىق وداقتىڭ بەيرەسمي كوشباسشى لاۋازىمىن ساقتاپ قالعان انگەلا مەركەل ەپوحاسى اياقتالۋعا جاقىن. ون ءۇش جىل بويىنا كانتسلەر قىزمەتىن اتقارعان ول نەمىس حالقىن رەسەيشىل كوزقاراستان ارىلتۋشى اتانىپ، «سۇستى ايەل» بەينەسىن قالىپتاستىردى. ەڭ ءبىر ايتۋعا تۇرارلىعى – مەركەل پارتياسىنىڭ «ءبىزدىڭ قۇشاعىمىز اشىق!» دەگەن ۇرانى نەمىستەردىڭ كۇندەلىكتى تۇرمىسىندا قولداناتىن سوزىنە اينالدى. قاي جاعىنان الساق تا ءوزىنىڭ باتىل ءارى تىڭ رەفورمالارىمەن وزگە مەملەكەتتەردەن ايقىندالا بىلگەن ول ساياسي مانسابىن توقتاتقان سوڭ، گەرمانيا الداعى جىلدارى قيىندىقتارعا تاپ بولۋى مۇمكىن. سونداي-اق مەركەلدىڭ بيلىكتەن كەتۋى قانداي جاعداي بولماسىن، ەۋرووداقتىڭ دامۋىنا جانە كورشى فرانتسيامەن اراداعى بايلانىسقا اسەر ەتەدى.

"The Qazaq Times"