Armiyanıñ aldına jalañ keudesin tosqan halıq: Türik jwrtında tüygen oylar

13-20 şilde künderi qazaq basılımdarınıñ bir top jurnalisi Türkitildes jurnalister qorınıñ wyımdastıruımen Türkiyağa jol tarttı. Türik memleketiniñ eldigine ülken qauip töndirgen äskeri töñkeristiñ 2 jıldığına oray wyımdastırılğan press-turğa älemniñ 20 elinen 100-den asa tilşi bas qostı.

Türiktildes jurnalister basqosuı. Foto: avtordan.

15 ŞİLDE OQIĞASI

Türkiya saparı turalı söyleuden bwrın, Qara teñiz ben Jerorta teñiziniñ arasında jatqan türik jwrtınıñ tayau jıldağı eleuli tarihi oqiğası turalı aytpay bolmaydı. 2016 jılı Türkiya tarihında Täuelsizdikke para-par wlı jeñis alğan bir kün boldı. Ol – 15 şilde oqiğası. Äskeriler el biligin qolğa alu üşin Stambwl köşelerin qanğa boyap, bilik ğimaratın bombalap, telearnanı basıp aldı. Erdoğan basqarıp otırğan bilik qolında olarğa birden qarsı twruğa qauqarsız boldı. Däl sol sındarlı sätte töñkerisşilerge eñ wlı küş, şayqalsa ekpinine eşteñe de şıdas bermes alıp mwhittay ülken küş buırqana qarsı twrdı. Ol – türik halqı. Qarapayım azamattar mwzday qarulanğan äskerilerdiñ oğına öz keudelerin tostı. Täuelsiz eldikti janınan biik qoyatın halıq osılayşa Türkiya elin jat nietti adamdardıñ ıqpalında ketuden saqtap qaldı.Bizdiñ sapardı wyımdastıruşılardıñ biri Onur mırza 15 şilde oqiğasında közimen körgen jaytter jaylı äñgimelep otırıp köz şarası jasqa toldı.

Alañğa barsa oqqa wşıp öletinin bilip twrsa da öz wlın Otanın qorğauğa ertip kelip, birge qaza tapqan äkesi men balası jaylı oqiğa men biik elektr bağanasınıñ basına şığıp jerbauırlay wşqan tikwşaqqa wmtılıp, degenine jete almay qaza tapqan jigittiñ oqiğası bizdi de tereñ äserge böledi.

Biıl 15 şilde oqiğasınıñ 2 jıldığına oray Türkiya ülken eske alu şarasın ötkizdi. Älemniñ är tükpirinen 100-den asa jurnalis Bosfor köpirinde ötken mitingke qatıstı. Mölşermen 5 mlnğa juıq adam jinalğan şarada 2016 jılı alañğa şağıp qaytıs bolğan 251 adamnıñ atı atalıp, ruhtarına Qwran bağıştaldı. Türkiya prezidenti Rejep Tayıp Erdoğan qwrbandar ruhına arnalğan eskertkiş pen alleyanıñ aşılu saltına qatısıp, Stambwl halqına raqmetin aytıp, eldik ruh, otansüygiştik, Feto wyımı jaylı söz söyledi. Bwl kün endi jıl sayın Türkiyada «Demokartiya jäne halıq birligi küni» bolıp merekelenedi.

Tau basındağı jasandı köl. Foto: avtordan.

TÜRKIYA AUILDARI

Pinarbaşı auılında auıl şaruaşılıq tehnikasın satatın dükenniñ qasınan ötip bara jattıq. Auıl deytindey emes, kişi-kirim qala. Köşesi taza, retti. Tau işinde ornalasqandıqtan aua rayı da jağımdı. Qoñır salqın lep esip twradı.

Meniñ oyım birden:  “Osı tehnikalar Qıtaydan ne Belurstan kelgen şığar” degenge tireldi. Satuşıdan swrap edik tehnikanıñ matorınan bastap barlıq qwral-jabdıqtarın el işinde öndiretinin ayttı. Bizge eñ qızıq bolğanı onıñ bağası edi. Eñ kişi traktorı 10 mıñ liradan (mölşermen 700 mıñ teñge) bastap, 70 mıñ lirağa (mölşermen 4,9 mln teñge) deyin eken.

Endi bizdegi bağanı köriñiz. Tozığı jetken 1995 jılğı YUMZ-dıñ özi 800 mıñ teñge swrap otır. Al, jañası 3,5 mln-nan bastaladı.

Otandıq tehnikalarınıñ bağaları.

Bwl biz körgen mıñdağan tüytkildiñ biri ğana. Auıldıñ eñ tükpirindegi köşelerine deyin asfal't töselgen Türkiyanıñ Kastamonu qalası biıl “Türki äleminiñ 2018 jılğı Mədeni astanası” märtebesin alıp otır. Türkiya dese qazaqstandıqtardıñ oyına mwnaraları kök tirep, qaraqoşqıl Märmär teñiziniñ üstinde ketip bara jatqan yahtalar men teñiz jağalauı janğa jaylı Antaliya elesteydi. Bwlay boluı orındı da. Sebebi, turizm industriyası damığan eldiñ köpşilikke körseter “jaqwtı” da osı tektes mekender. Biz körgen Kastamonu aymağı türik ağayındarğa tieseli jeñil önerkäsiptiñ köp böligin ielenip jatır. Kastamonu aymağı Türkiyadağı ormanğa eñ bay ölkeniñ biri. Mwnda elge tieseli ağaş önerkäsibiniñ 30%, mıs ken orındarınıñ basıp böligin, işki narıqtağı kiim öndirisi, sarımsaq, küriş sındı auılşaruaşılıq önimderi de osı aymaqtan şığıp jatır.

Jer kölemi jağınan 37-şı orında twratın eldiñ alaqanday ğana audanı bükil eldiñ ekonomikasına ülken invisticiya men tabıs äkelip otır. Mwnayı men gazı tapşı eldiñ bastı kirisi turizm men jeñil önerkäsipte.

SAYRAGÜLGE BOSTANDIQ

Jurnalister bas swqqan jerdiñ biri Stambwl qalasındağı bosqındardı oqıtu-men beyimdeu ortalığı boldı.

Türkiya soñğı 1 jıldıñ özinde 3,5 mln bosqın qabıldap, baspana berip, emdep, oqıtıp otır. Al, bosqındardıñ osı uaqıtqa deyingi jalpı sanı 5 mlnnan asadı. Däl osı sätte meniñ oyım birden Sayragül Sauıtbaydıñ isi oraldı. Türik eli din mwsılman bauırım dep pana swrap kelgen 5 mln kisini qwşağına aldı. Elim pana bolar dep kelip sottı bolğan, armanı bauır eti balasın kökiregine qısu bolğan, analıq meyirimi erlikke jetkizgen Sayragül sındı jalğız qazaqqa bostandıq bere almay otırğan bizdiñ bilikke ne aytarıñdı da bilmeysiñ…

MEŞİTTER

Türkiyada 70 mıñnan asa meşit bar. Namaz uaqıtı kirgende 20 mln halıq twratın Stambwl qalasınıñ 3000 meşitinen şıqqan azan şahardı Allanı wlıqtağan ünmen äldilep twrğanday boladı. Biz tüsken “Konrad” qonaq üyine 200 metr jerde dañıqtı qolbasşı Er Twğırıl atındağı meşit boldı. Kastamonu saparında wyımdastıruşılar bizdi Osman imperiyası twsında, naqtıraq 1366 jılı salınğan meşitke ziyarat jasattı. Şegesiz salınğan meşit osı künge deyin sırı köşse de sının joğaltpay, auıl twrğındarına qızmet etip twr.

Kastamonu qalası. Foto: Avtordan.

INEBOLU ERLİGİ JÄNE HORMO ŞATQALI

Saparımızdıñ soñğı künderi Kastamonu aymağınıñ Inebolu, Daday, Pinarbaşı sındı şağın qalalarında jalğastı.

Är qalanıñ Türik eline bereri mol. Biri qolönerimen, biri erekşe tağamımen, biri älemge äydik bolar körkem mekenderimen bizdi tañ qaldırıp otırdı.

Inebolu qalası Qara teñiz jağasındağı şağın qala. Şağın bolğanına qaramastan Düniejüzilik 1-şi soğıs kezinde bwl qala Ankara men sırt aymaqtı jalğaytın erekşe mañızı bar tüyindi mekenge aynalğan. Ülken kemelermen Qara teñiz arqılı jetken oq-däri, qaru-jaraqtı inebolulıqtar şağın qayıqtar jasap jağağa äkelip, onı Kastamonu qalasına deyin 6-7 kün arqalap jetkizip otırğan. Osı eñbegi üşin Atatürik Ineboluğa arnayı kelip raqmetin aytqan eken.

Hormo şatqalı. Foto: Avtordan.

Saparımızda at basın tiregen tağı bir jer – Hormo şatqalı. Älemde 2-şi ülken şatqal bolıp esepteletin Hormonıñ qwz-qiyası sizdi tañ qaldırmay qoymaydı. Pinarbaşı auılında ornalasqan tau qwzınıñ ortasın kesip şağın özen ağıp jatır. Biik jartasqa salbıray ösken türli ösimdikter men zäu qwlamadan aqqan sudıñ sarılı kisini twmsa tabiğattıñ sırlı qoynauına tipten boylata tüsedi.

Hormonı älemdik turizmniñ tağı bir jañalığı retinde paş etuge türik ağayındar şındap kirisken.

Sapardıñ üzik sätteri:

Türkiya Memleketi Baspasöz jäne aqparat Bas direkciyasınıñ basşısı Mehmet Akardja mırza men Türkitildes jurnalister qorınıñ Prezidenti Näziya Joyamergenqızı. Stambwl, Türkiya.

Qazaqstannan barğan jurnaister Kastamonu qalasında

Körgen bolmıstı kökeyge tüygennen keyin osı jaqsılıqtıñ bäri öz elimde bolsa ğoy, bizdiñ halıq ta kösegesi kögerip, däl osılarday künge jetse degen oy maza bergen joq.

Meyirjan Äuelhanwlı,

Almatı – Stambwl – Kastamonu

2018 Şilde

“The Qazaq Times”