Auğanstan äyelderi. Foto: HOSHANG HASHIMI / GETTY/ BBC.

Auğanstannıñ batısındağı Geratta soñğı bir jılda özin özi öltiretinder sanı eki esege köbeygen. Sonıñ köbi äyelder ekeni belgili bolıp otır. Bwl sol eldegi azamattıq soğısta köz jwmğan äyelderdiñ sanınan da asıp tüsti. Jarıq dünieden baz keşken äyelder u işu nemese basqa joldarmen jan tapsıruda. Mwnday jağdaylar Auğanstan kez-kelgen jerinen kezdesedi. Degenmen, Gerat provinciyasınağı körsetkiş eñ joğarı.

Onıñ bastı sebebi – Gerat provinciyası islamdıq dini qağidattardıñ eñ auır josındarın dästür retinde qattı wstanğan aymaq. Onda äyelderdi küyeuge zorlap beru, otbasında erkekterden zorlıq-zobmılıq köru, kedeylik, aşarşılıq, basqa da äleumettik qiındıqtar äyelderdiñ qwqığın taptap, ömirge degen qwştarlığın mülde twralatqan.

Sol aymaqtağı BBC tilşisi Mwhammad Kaziza bwl turalı bergen mälimetinde, islam şariğatı boyınşa, özine qol salu islam dininde qattı ayıptalğan äreket bolğandıqtan, özin özi öltirgen adamdardı otbası müşeleri jasıruğa tırısatının aytadı. Olay bolmağanda sol mañdağı twrğındardıñ qudalauına wşıraydı. Bwl jağdaydı äleumettik mäsele retinde retteuge ülken kedergiler keltirip keledi.

Gerattağı Densaulıq saqtauğa jauaptı resmilerdiñ mälimetine qarağanda, 2017 jılı 1800 adam özine qol salğan, onıñ 1400-den astamı äyelder bolğan. Bwl sodan bir jıl bwrınğı sanaqtan eki esege köp. Bwl körsetkiş azamattıq soğıs kezinde köz jwmğan jäne jaralanğan äyelderdiñ sanınan da köp.

Al, Adam qwqığın qorğau wyımınıñ auğan jerindegi komissiyasınıñ mälimetine qarağanda, el köleminde är jılı 3000 adam özin öltiretinin, onıñ 80 payızdan astamı äyelder ekenin jetkizgen. Auğanstanda psihikalıq auırular turalı statistika ortalıqtarı bolmağanımen, Düniejüzilik densaulıq saqtau wyımı milliondağan auğanstandıqtardıñ depressiyağa wşırağanın mälimdeydi.

Osı aytılğandarmen qatar, Auğanstanda äyelderge zorlıq-zombılıq jasau keñ taralğan. BWW esebine qarağanda, Auğanstan äyelderiniñ 87 payızı fizikalıq, jınıstıq jäne psihologiyalıq zorlıqtıñ keminde bir türinen azap şegedi. 62 payızı äyelder türli raqımsız äreketterdiñ ıqpalında ömir süredi.

Auğanstanda äyelderdiñ özin öltiruine eñ bastı sebep retinde küştep küyeuge beru isteri twr. Mälimetterge qarağanda Auğanstanda äyelderdiñ üşten biri 18 jasqa deyin twrmısqa şığıp boladı.

2018 jılı Auğanstandağı soğısqa 40 jıl uaqıt toladı. Halıqaralıq wyımdar Auğanstandağı şınayı jağdaylar bwl körsetkişterden de auır boluı mümkin degendi eskertedi. Eñ qorqınıştısı, Auğanstanda kün sayın irgesin keñeytip kele jatqan terrorlıq qarulı toptar eldegi halıqtardıñ ömirine ülken qauip töndirude. Taliban qarulı toptarı men DAIŞ-tıñ küş biriktirui, Auğanstan ğana emes, Ortalıq Aziyağa da ülken qauip tudırdı.

Bwğan deyin provinciya, audan ortalıqtarına bağıttalğan şabuıldar qazir Auğanstannıñ ortalıq ükimetine, ministrlikter ğimaratına tikeley bağıttaluda. Äri bwnday terrorlıq şabuıldar, jankeşti jarılıstar jiiley tüsude. Bir küni bwrın Kabulda Auılşaruaşılıq jäne damu ministrligine jasalğan şabuıldan 12 adam qaza tapqanın «Türik Tele-Radio qızmeti» habarladı. Qazir Ortalıq Aziyada Auğanstanğa jaqın elderde terrorlıq wyımğa qarsı küres dayındığı jürilude. Äri bwl Qazaqstan qoğamın da alañdatpay qoymaydı.

“The Qazaq Times”