"Kün kösemge tağzım" Foto: Daily Mail.

Älemde totaritarlıq öktem biliktiñ şeñgelinde otırğan Soltüstik Koreya halqına sırt elder emis-emis nazar salıp keledi. Äsirese, Kim äuletiniñ rejimi wlğausar qadamdar jasap, öñir qauipsizdigine qater töndirgen kezderde älem jwrtşılığı osı bir jabıq rejimde jasap jatqan 25 millionnan astam halıqtıñ tağdırı turalı oylanadı. Bıltır Soltüstik Koreya men AQŞ qarım-qatınası yadrolıq soğıs qaupin jaqındatqan kezde de älemniñ bedeldi aqparat agenttikteri KHDR-da jasap jatqan koreyler turalı mälimetter taratqan edi. Jaqında BBC atalğan taqırıpqa tağı da aynalıp soqtı.

Şınında da şetelden barğandar üşin soltüstik koreyalıq qarapayım twrğındarmen söylesu öte qiın. Sebebi, ärbir şeteldiktiñ soñınan mindetti türde qauipsizdik qızmetkeri erip jüredi. Degenmen, KHDR-nıñ eki azamatı qauipti ekenine qaramastan, «Victoria Derbyshire» bağdarlamasınıñ jurnalisterine swhbat beruge kelisken. Anığında BBC jurnalisteri birneşe ay boyı jasırın jelilerdi paydalanıp, KHDR twrğındarınan jauap aluğa tırısıp kelgen. Bwl eñbektiñ nätijesinde Soltüstik Koreyada jasaytın twrğındar turalı birqatar mañızdı aqparattarğa ie bolğan. Aytalıq, KHDR twrğındarı üşin Kim Joñ Un (Kim Çen In) Qwday bolıp elesteydi. Ol bärin biletin, köp närsege qabletti, kieli adam dep nasihattaladı.

Satuşı bolıp jwmıs isteytin Sün Hi (atı özgertilgen) el lideri turalı aşıq söz aytudıñ ömirin bäske tigip, täuekelge baru ekenin bilse de, eldegi köpşilik pikiri turalı birqatar mälimettermen bölisken. Odan eldegi liderge qarsı qanday da bir qarsı pikir bar, joğı turalı swrağanda: «Adamdar Kim Joñ Undı biznespen aynalısadı dep sınap jatadı», – dep jauap bergen.

Sün Hi men küyeui eki qızımen qalada twradı. Saudası jaqsı jürip jatsa künine üş uaqıt tamaq işetinderin aytadı, al saudası naşar kezderi küriş pen jügerini qaynatıp aujal qıludan artıq şarası joq. Ol jäne özi isteytin bazarda azıq-tülik, kiim-keşekten tıs, kontrabandalıq jolmen äkelingen tehnikalardıñ satılatının aytadı. Sol eldegi «Daily NK» basılımınıñ mälimetinşe, şamamen 5 mln adam osınday wsaq-tüyek bazarlar arqılı kün köredi eken.

Sün hi şağın bazarda satuşı bolıp isteydi. Foto: BBC.

Anığında, bazardağı sauda-sattıq qatal kommunistik rejimdegi eldiñ sayasatına qayşı. Alayda, ekonomikalıq sankciyalardan twralağan, barlıq azıq-tülikti talon arqılı alatın elde köpşilik jwrt osınday zañdı-zañsız bazarlardı kün köristiñ birden bir közi bolıp qalğan. Sün Hidiñ aytuınşa Kim Joñ Un osınday bazarlarğa tiispegeni üşin halıq onı alqaydı. Ol «Amerikalıq prezident keledi eken degen sözdi de osı bazarda jürip estidik. Şının aytqanda twrğındar eki el basşılarınıñ kezdesui turalı eşteñeden habarsız. Amerikanı eşkim jaqsı körmeydi», – deydi.

El biligi ötken ğasırdıñ soñında bolğan auqımdı aşarşılıq jağdayınıñ qaytalanbauına äreket etip keledi. Keybir derekterde sol kezdegi aştıqta millionğa juıq halıq qırılğan. Sün Hi sözinde: «Ädette ömirde bizdiñ kedeyşiligimizdiñ bası jauapkeri Amerika dep aytamız. Sebebi, ol bizdi ekige bölip tastağan», – dedi.

Elge kiretin şeteldik aqparattardıñ barlığı ükimet jağınan qatañ baqılanıp, süzgiden ötip otıradı. AQŞ pen oñtüstik körşisin ayausız sınğa aladı. «Degenmen, soñğı kezderi köp närse özgerip jatır. Oñtüstikpenen dos boluımız kerek dep te aytılıp jatır. Tipti jaqında ğana bizge «Bärimizdiñ jaqsı ömir süruimiz üşin Amerikamen tınıştıqta boluımız kerek» dep te habarladı», – deydi Sün Hi.

Meyli qalay dese de, bwl Soltüstik Koreya twrğındarı üşin şınında ülken özgeris. Ükimettiñ Batısqa degen közqarasın jwmsartuı, yadrolıq sınaq poligonın jauıp tastauı jäne kelissöz üsteline kelui Kim Joñ Unnıñ aşıq sayasat jürgizuge jäne AQŞ-pen mämileni jaqsartuğa degen şın nieti ekenin däleldey aladı. Soğan qarağanda, barlıq kedergilerge qaramastan Tramp pen Kim arasındağı kezdesudiñ bolatını anıq bayqaladı.

BBC jurnalisterine jauap bergen ekinşi KHDR azamatı Çol Ho (atı-jöni özgertilgen) äskeri qızmet atqarğan. Ol eldegi jağdayğa narazı adamdardıñ bar ekenin aytadı. «Keyde birer auız ağat sözi üşin adamdardı qauipsizdik qızmetkerleri qamauğa alıp jatadı. Tipti, mwnday adamdar sol küyi iz-tüssiz joğalıp ketedi. Biraq, soñğı kezde mwnday oqiğalar mülde az wşırasatın boldı», – deydi Çol Ho. Ol jäne bwnday qamauğa alınğan adamdardıñ eñbek lagerine jöneltiletinin aytadı. Amnesty International wyımınıñ mälimetine qarağanda, osınday lagerdiñ birinde keminde 20 mıñ adamnıñ qamalatının aytılğan. Çol Ho key jağdayda joq isti moynına artıp, ayıptap lagerlerge aydap ketetinin de jasırmaydı. Ondaylarğa köbinde «Qıtayğa nemese özge şetelge ketuge äreket jasağam» dep küştep moyındatadı.

Çol Ho bwrın äskeri qızmette bolğan. Foto: BBC.

Eldegi ereje boyınşa, şeteldik fil'mderdi, tele-bağdarlamalardı, tauarlardı taratqan adamğa on jıldıq eñbek lageri dayın twr. Bilik şeteldik aqparattardı qattı şekteydi. Soğan qaramastan keybir adamdar Qıtaydan USB-fleşka nemese DVD-disk arqılı kino fil'mderdi köşirip taratadı eken. Çol Ho öziniñ de şeteldik fil'mderdi elden jasırıp körgenin aytadı. «Ärine mwnday ispen wstalsañ qwtılu üşin köp mölşerde para beruiñe tura keledi. Biraq, qanşalıqtı şektegen sayın, adamdar şeteldik fil'mderdi körgisi keledi de twradı. Äsirese, tili tüsinikti Oñtüstik Koreyanıñ fil'mderi köp swranısqa ie. Ondağı bizdiñ jwrttı qızıqtıratını oñtüstik koreyalıqtardıñ qanday jağdayda jasap jatqanı», – deydi ol ağınan jarılıp.

Qatañ cenzura astında el twrğındarı öz elinen sırttağı jwrttıñ ömiri men qoğamı turalı tım az biledi. Keybir aymaqtıñ twrğındarı arasında täuekelge bel buıp, Qıtayğa nemese Oñtüstik Koreyağa qaşıp ötkisi kelgender, solay jasağandar da bar. Biraq, soñğı jıldarı şekara baqılau küşeytilip, onday täuekelşilderdiñ sanı birden azayğan. Al, şetelge qaşıp ötkender turalı habar mülde taratılmaydı. Jwrt arasında da äñgime qıluğa qatañ tıyım salınğan. Oñtüstik Koreyağa qaşıp ötken «jeke batırlardı» ondağı jwrt «tömengi qalağa ketip qalıptı» dep qana qoyadı.

Çol Ho öziniñ de elden jasırınıp şeteldik fil'mderdi körgenin aytadı. Foto: BBC.

Mine bwlar Soltüstik Koreyanıñ eki azamatınan alınğan mälimetter. Eger olardıñ atı-jöni mälim bolsa, Çol Ho men Sün Hi endigi ölim jazasına kesilip nemese ömiriniñ qalğanın eñbek lagerinde ötkizui mümkin.  Eldegi jabıq tüzim milliondağan halıqtıñ tağdırın şeñgeline şırmap wstap otır. Osıdan keyin de ondağı halıqtıñ arman-tilegi, eñ qarapayım kisilik ruhı men ömiriniñ män-mağınası turalı aytudıñ özi qiın.

 “The Qazaq Times”