Astana men Taşkenttiñ AQŞ-qa bet bwruınıñ sırı nede?

Qazaqstan prezidenti Nwrswltan Nazarbaevtan keyin AQŞ-qa resmi is-saparmen Özbekstan basşısı Şavkat Mirzieev bardı. Osığan baylanıstı bügin biz bwğan deyingi Özbekstan men AQŞ qarım-qatınasınıñ damuı jäne resmi Astana men Taşkenttiñ soñğı uaqıttardağı sırtqı sayasattağı qadamdarına qısqaşa toqtaludı jön kördik. 

Resmi Taşkent pen Uaşington qarım-qatınası eñ alğaş ret 2001 jılı bastaldı. Däl osı jılı Pentagon 11 qırküyek küni N'yu-York qalasında bolğan terrorlıq şabuıldan keyin Auğanstanda äskeri operaciyasın bastadı. AQŞ Kongressı atalmış operaciyağa el byudjetinen 100 million dollar qarjı böldi. Osıdan keyin sol kezdegi Özbekstan basşısı Islam Kärimov Pentagonğa Karşi-Hanabad äue bazasın jalğa beruge kelisti. Biraq  bwl äskeri birlestik wzaqqa sozılmadı. Arada tört jıl ötkende resmi Taşkent AQŞ-tan Karşi-Hanabad äue bazasın keyin qaytarıp aldı. Özbekstan biliginiñ bwnday qadamdarğa baruına Ändijan oqiğası sebep boldı. AQŞ Kongressı 2005 jılı Ändijanda bolğan qandı qırğındı qatañ sınğa alıp, Özbekstan aldındağı qarızın töleuden bas tarttı.

2017 jılı Özbekstan men AQŞ qarım-qatınası bayau bolsa da qayta jandana bastadı. Resmi Uaşingtonnıñ Ortalıq Aziya elderimen qaytadan baylanıs ornatuına Päkistandağı jağdaylar sebep boldı. Prezident Donal'd Tramp Päkistan biligin «terroristerdi qoldap otır» - dep ayıptağanan keyin, Islamabad pen Uaşington qarım-qatınası bwrın soñdı bolmağan jağdayğa jetti. AQŞ-tıñ Päkistan arqılı Auğanstanğa jük tasımaldauı qiındadı. Bwl Aq üydi Ortalıq Aziya elderimen kelissözder jürgizuge mäjbürledi. Nätijesinde Äzirbeyjanğa jetkizilgen jük Qazaqstannıñ Aqtau jäne Qwrıq porttarı arqılı Özbekstanğa jöneltilip, odan arı Auğanstanğa tasımaldanatın boldı.

Osıdan biraz uaqıt bwrın Resey BAQ ökilderiniñ «Qazaqstan öz porttarın AQŞ äskerilerine jalğa berdi» - dep şulap jürgenderi osı kelisim töñiregindegi äñgime. Kreml' jazğıştarınıñ sonşalıqtı baybalam saluına ne sebep bolğanın tüsinu qiın. AQŞ-tı «öziniñ ata jauı» sanaytın Reseyde 2010 jılı jük tasımalı mäselesinde Uaşingtonmen  kelisimge kelgen. Kelisim boyınşa, AQŞ pen NATO-nıñ Auğanstanğa tasımaldanatın jükteriniñ bir böligi Reseydiñ Ul'yanovsk aumağı arqılı ötui tiis bolğan. Biraq Resey 2015 jılı Qırım oqiğasınan keyin bwl kelisimnen şığıp ketken. Bwl ärine bölek bir maqalanıñ taqırıbı. Endi Özbekstan prezidenti Şavkat Mirzieevtıñ AQŞ-qa jasağan saparına oralsaq.

Mamır ayınıñ 15-i küni Şavkat Mirzieevtıñ Uaşingtonğa resmi is-saparı bastaldı. Onı «Endryus» äuejayınan AQŞ ükimetiniñ resmi ökilderi kütip aldı. 16 mamır küni Özbekstan basşısı öziniñ amerikalıq äriptesi Donal'd Tramppen kezdesti. Qos tarap eki jaqtıq qarım-qatınas, älemdik jäne aymaqtıq mäselelerdi talqıladı. Kezdesudiñ bir böligi jabıq esik jağdayında ötti. Şavkat Mirziievtıñ sözinşe, kezdesu barısında qwnı 5 milliard dollardı qwraytın qwjattarğa qol qoyıldı. Özbekstan AQŞ-pen sauda-ekonomikalıq, auılşaruaşılığı, äskeri-tehnikalıq baylanıs ornattı. Bir sözben aytqanda Tramp pen Mirzieev kezdesuinen keyin Özbekstan qorjını tolıq, wpayı tügel. Biraq osı arada «nege resmi Astana men Taşkent bir mezette at basın AQŞ-qa bwrdı?» - degen zañdı swraq tuadı. Bwl swraqqa är sarapşı özinşe oy aytadı. Biri «Qazaqstan men Özbekstan Reseyden irgesin aulaq salmaq» dese, endi biri «resmi Astana men Taşkent äldemdik derjavalarğa sırtqı sayasatta özindik közqarastarı bar ekendigin körsetkisi keledi» -deydi.

«Qauip-qaterlerdi bağalau» kompaniyasınıñ direktorı, sayasattanuşı, Dosım Sätbaev: «Özbekstan Reseyge salınıp jatqan sankciyalar men ekonomikalıq twraqsızdıqqa baylanıstı Mäskeuge senbeydi. Onıñ üstine Taşkentti Resey biliginiñ ekonomikağa emes geosayasatqa köbirek köñil böletindigi qattı alañdatadı. Qazaqstanda da däl osınday alañdauşılıq bar».

Özbekstandıq «Bilim karvoni» täuelsiz zertteuler ortalığınıñ direktorı Farhod Tolipov: «Ülken oyındı oynaudağı bastı şart – onı oynamau. Taşkenttiñ Uaşingtonmen qarım-qatınas ornatuı derjavalarmen aralasudağı tepe-teñdikti saqtau emes. Bwl sırtqı sayasatta özindik közqarasıñnıñ bar ekendigin körsetu. Bwğan Özbekstan ğana emes Ortalıq Aziyadağı barlıq elder wmıtıluda».

Resey halıqaralıq ister keñesiniñ bas direktorı Andrey Kortunov: «AQŞ-tıñ Ortalıq Aziya elderimen qarım-qatınasın jandandıruı Auğanstanğa jük tasımaldaumen ğana şektelmeydi. Bwl jerde wzaq jıldıq maqsattar jatır. Bwl Reseyge ğana qarsı oyın emes, bwl Qıtayğa da qarsı oyın. AQŞ Şanhay Intımaqtasıq Wyımı auqımınıñ keñeyuine osılay jauap qatıp jatır deuge de boladı».

“The Qazaq Times”