AQŞ prezidenti Donald Tramp. Foto: The Wall Street Journal

AQŞ prezidenti Donald Tramptıñ ötken aptada älemdik basılımdarğa bergen swhbatı dünie elderiniñ basşıların alañdattı. Ol The Wall Street Journal, The Times jäne Bild sındı älemdik bedeldi basılımdarğa bergen swhbatında jeke-jeke, «NATO-nıñ uaqıtı ötti», «Ülken Qıtay» sayasatın qayta talqılau kerek» jäne «Germaniyanıñ bosqındardı qabıldauı «auır apatpen» birdey» degen pikirler aytqan. Bwl atalğan elderdiñ biligine alañdauşılıq tuğızıp otır.  Bwl turalı The New York Times basılımında kölemdi maqala jariyalanğan edi.

Bild basılımında Tramp: «NATO-nıñ uaqıtı älde qaşan ötip ketken. Menşe onıñ eki türli negizi bar. Birinşiden, bwl wyım qwramına öte köp memleketterdi qamtıp aldı. Ekinşiden, qwrılu merzimi wzaq», - degen pikir bildirgen bolatın. Qwrılu maqsatınıñ qanday boluına qaramastan, köptegen adamdar NATO tek AQŞ qauipsizdigi üşin qwrılğan wyım dep qaraytını şındıq. Alayda, NATO-nıñ Batıs elderiniñ beybitşilik-kelisimdi saqtaudağı röli aytaqalsın körnekti. Europa men Amerika arasında köpir bolıp twrğan mañızdı halıqaralıq wyım ekenine de köz jwmuğa kelmeydi.

Düysenbi küni Litva prezidenti Daliya Gribausgayte Tramp sözine qarsı öz pikirin bildirdi: «Litva, 1991 jılı Keñes Odağınan bölinip, 2004 jılı NATO wyımına müşe boldı. Ekinşi dünie soğısınan keyin Amerikanıñ boluı Europa qwrlığın jañartıp qwru, beybitşilikti qorğau, qauipsizdikti qamtamasız etudiñ alğı şartı bolıp keldi. Tramptı Amerikanıñ NATO-dağı mindetterin jalğastı atqaruğa şaqıramın. Tramp NATO-dağı köşbasşılıq qızmetin moynına alıp, beybitşilik, twraqtılıq pen kelisimdi saqtauı tiis», - degendi ayttı.

Europanıñ birligi - Trampqa jauabımız 

Tramp sonday-aq, Europalıq odaqtı da «negizinen nemis tasımaldauşısı» dep sınğa aldı. Ol Wlıbritaniyaıñ EO-dan bas tartuın dwrıs bağaladı. Ol özge de müşe elderdiñ ketetinine senimdi ekenin jasırmadı. Onıñ oyınşa mwnday birlestik köptegen adamdardıñ oylağanınday tım oñay bola bermeydi eken.

“Biz europalıqtardıñ tağdırı özimizdiñ qolımızda dep qaraymın. Men kesip ayta alamın – biz barlıq jağdayda birge bolamız” – bwl Germaniya kancleri Angela Markeldiñ sözi bolatın.

Franciya ekiwday küyde

Franciya köşbasşı partiyaları da Qwrama Ştattar prezidentiniñ sözine qarsılığın bildirdi. Qazirgi kezde Franciyada EO-ğa jäne bosqındarğa qarsı Wlttıq maydan (National Front) partiyasına halıqtıñ qoldauı kün sanap artıp baradı. Biraq, atalğan partiya törağası Marin Le Pen ötken aptada Nyu-Yorktegi (N'yu-York) «Tramp ğimaratınan» boy körsetti. Al, Franciya sırtqı ister ministri Jan Mark Eyrault bolsa «Europanıñ birligi eñ jaqsı talğam bolıp sanaladı. Jäne bwl Wlıbritaniya EO-dan bas tartqan künde de kerekti talğam. Europanı qorğaudıñ eñ jaqsı amalı birlikti saqtau. Bwl bizdiñ Tramptıñ jarsaluına bergen jauabımız . Odaqtı saqtau üşin eñ bastı este wstaytınımız – europalıqtardıñ küşi birlikte ekendigi», - degen birlikke şaqırğan ündeuin jariyaladı.

Qıtay öre twra jazdap otır

The Wall Street Journal basılımındağı swhbatınıñ arasında Tramp: «Ülken Qıtay» sayasatı qayta talqığa salınatın boladı», - degen sözine Beyjiñ edel-jedel eskertu jasadı. Olar Beyjiñ tarabı ğana Qıtay-AQŞ qarım-qatınasındağı kelisuşi tarap, Beyjiñnen basqa ärqanday ornınnıñ kelisimi twtas qıtay eline okildik ete almaytının qatañ eskertti. Qıtay SİM habarlama jariyalap: « Bir Qıtay» sayasatı qayta talqığa salınbaydı. Tramptıñ bwl pikiri 40 jıldan bergi AQŞ-Qıtay qarım-qatınasına sızat salu bolıp sanalıdı», - dedi. Qıtay KP-nıñ gazeti «Ren min ri bao» (Halıq gazeti) basılımında «Tramp bwl mäselede öziniñ biliminniñ tayazdığın tanıtıp otır. Bwl pikiri onıñ sayasattağı uıljığan jastığın körsetip twr» degen bağa da berildi. Al, osı aptanıñ düysenbisinde qıtay ükimetiniñ resmi gazeti "Zhong guo ri bao" basılımında redakciya tarapınan «Tramp Tayuan (Tayvan') isinde otpen oynap otır» degen taqırıpta twjırımdamalıq maqala jariyalandı. Maqalada: «Eger Tramp jedel qızımetke kiriskennen keyin mwnday jahildikke bassa, onıñ soñğı zardabı qalayda auır boladı, bwl özara arandatu äreketi. Sebebi, Beyjiñde basqa talğam qalmaydı. Sondıqtan qatañ şara qoldanadı», - delindi.

Mine bwlar älem elderi basşılarınıñ Donald Tramptıñ pikirlerine qarsı aytıp jatqan uäjderi. Bwğan kompramat isi turalı AQŞ-Resey arasındağı kikiljiñderdi qosqanda Tramptıñ Qwrama Ştattardıñ prezidenttigine kelui älemdi az dübirge salmağanı belgili bolıp twr.

Estay BOJAN

"The Qazaq Times"