Şi Jinpiñ men Putin BRIKS elderi jinalısında. Foto: The Wall Street Journal.

QHR törağası Şi Jinpiñ (Xi Jin Ping) BRIKS elderi basşıların Qıtay ortalıq qalasına mäjiliske şaqırğan twsta, Soltüstik Koreya kezekti yadrolıq sınağın jasadı. Sarapşılar bwl Qıtaydıñ qitığına tiip, Qıtay-Oñtüstik Koreya qarım-qatınasın sınap körgeni degen pikir bildirdi. Bwl turalı The Wall Street Journal basılımı habarlap otır.

Barlau agenttikteriniñ jer silkinisiniñ jiligine taldau jasay otırıp bergen mälimetine sener bolsaq, Soltüstik Koreyanıñ jeksenbi küni ötkizgen altınşı retki yadrolıq sınağınıñ quatı, bir jıl bwrınğı yadrolıq sınaqtıñ quatınan şamamen 10 esege küşti bolğan. Qwrama Ştattar men Qıtaydıñ jer silkinisi boyınşa monitoring agenttigi eki jer silkinisin tirkedi. Qıtaydıñ soltüstik-şığısındağı birneşe qalalar silkinis äserin sezgen. Qazir, Qıtay Qorşağan ortanı qorğau departamentteri radiaciyalıq tötenşe jağdaylardı baqılauğa kirisken.

Soltüstik Koreyanıñ zımıran sınaqtarınan keyin irkes-tirkes yadrolıq sınaq ötkizui, Halıqaralıq qauımdastıqtıñ, äsirese AQŞ-tıñ, Qıtayğa jäne oğan körşiles jatqan odaqtastarına Soltüstik Koreyağa qısımdı barğan sayın arttıruğa mwrındıq boluı mümkin. Qıtay basşısı öz elinde Resey, Braziliya, Ündistan jäne Oñtüstik Afrika basşıların şaqırıp, BRIKS elderi mäjilisin qolğa alğan twsta bolıp ötken yadrolıq sınaq, Şi Jinpiñniñ sayasi bedeline ülken ıqpal etetini mwnda twr. Bwl tikeley Qıtaydıñ qitığına tiyu üşin jasalğan qadam deuge boladı.

Qıtay sarapşılarınıñ pikirine qarağanda, Soltüstik Koreyanıñ bwl retki sınağı, Qıtay üşin asa sezimtal bolğan, kilteñdi kezeñde jasaluı Beyjiñ biligin quandıra qoymaydı. Tipti bwl jolı Beyjiñ Pioñyañğa (Phen'yanğa) qarata keskindi qatañ jauap berui de mümkin eken. Degenmen, Şi Jinpiñ men Qıtay ükimetiniñ basqa basşıları KHDR-ğa qarsı tübegeyli äreketter jasay almaydı. Biraq, Qıtaydan KHDR-ğa jetkiziletin mwnay mölşerin qısqartıp tastauı mümkin. Osınıñ özi Soltüstik Koreya ekonomikası üşin ülken qater dep sanauğa boladı. Bwl qadam KHDR-nı qattı qısımğa aladı ne bolmasa Kim Joñ Un (Kim Çen In) tipti de köp arandatuşılıqqa bel buadı – mine bwlar qıtaylıq sarapşılardıñ pikiri.

Qazirgi kezde AQŞ pen Qıtay arasında KHDR mäselesin ortaq jüyege keltiru asa qiın is. Qıtay bolsa AQŞ-tıñ BWW Qauipsizdik keñesiniñ soñğı şeşimderine baylanıstı "Soltüstik Koreya mäselesi kelissöz arqılı şeşim tabadı" dep ümit etedi. Soltüstik Koreya yadrolıq sınağınan birneşe sağat keyin, Qıtay basşısı Şyamin (Syamen) qalasına ötken BRIKS elderiniñ mäjilisinde aşulana söz söyledi. Ol sözinde yadrolıq sınaq turalı söylemese de, jahandanu men ekonomikalıq ıntımaqtastıqtıñ mañızdılığına toqtala kelip, beybitşilik, damu, ıntımaqtastıq jäne jeñiske jetu barlıq halıqtardıñ ortaq qwlşınısı ekenin basa ayttı.

Qıtay ükimeti sankciyalar Soltüstik Koreyanıñ yadrolıq sınaqtarı men zımıran sınaqtarın toqtata almaytının san ret aytqan bolatın. Dağdarıs AQŞ pen KHDR arasındağı diplomatiyalıq kelissözder arqılı şeşilui kerek dep kelgen. Nege ekeni belgisiz AQŞ bwl jağında Beyjiñniñ sözine qwlaq asqan emes. Nätijesinde Qıtay ükimetiniñ aytqanı kelip otır. Qıtay Soltüstik Koreyanıñ zımıran jäne yadrolıq sınaqtarın sırtqı sayasatı men diplomatiyalıq qatınastarınıñ negizi etip qaraytınına üyrenisken.

Qıtay basşısı özin sıylamağan KHDR eñ joğarı basşısı Kim Joñ Unğa aldağı jerde qanday sayasat qoldanatını – AQŞ pen onıñ öñirdegi odaqtastarınıñ kütkeni. Degenmen, Qıtay ükimeti şielenistiñ bastı jauapkerşiligi  Soltüstik Koreyada dep qaramaydı. Şi Jinpiñniñ qatqıl söziniñ astarı AQŞ-tı da öz jauapkerşiligin tanuğa şaqırıp twrsa kerek. Biraq AQŞ Soltüstik Koreyamen kelissözdiñ alğı şartı jäne KHDR-nıñ kelissöz şartı bir birine mülde qayşı bolıp otır.

“The Qazaq Times”