«Bir beldeu, bir jol» bağdarlaması – Qıtaydıñ özin qwtqaru jobası

Qıtay ükimeti ortağa qoyğan «Bir beldeu, bir jol» bağdarlamasınıñ ayasında, bağdarlamanı qoldağan damuşı elder men halıqaralıq wyımdarğa ¥ 60 mlrd qarjı böletinin jariya etken bolatın. Oğan qosa, Soltüstik elder selbestik qorına 2 mlrd AQŞ dolların bosatpaq. Özge de halıqaralıq wyımdardı 1 mlrd yuan'men qamdaydı. Qıtay basşısı Şi Jinpiñ «Bir beldeu, bir jol» halıqaralıq selbestik forumında, bwl bağdarlamanıñ memleketter men aymaqtardağı halıq twrmısın bayıta tüsetindigin aytqan bolatın. Olay bolsa, Qıtaydıñ bwl bağdarlamanı qanday maqsatta ortağa qoydı? İrgeles damuşı elderge qarjılay kömek körsetu Qıtayğa nege kerek boldı?

Eñ äueli qazirgi Qıtaydıñ işki ekonomikalıq jağdayına toqtalğan abzal. Qıtay quattı ekonomikalıq damuğa ie el ekeni ras. Dese de, wzaq bolaşağınan alıp qarağanda, soñğı kezderi Qıtay ekonomikası qauipti sırqattarğa duşar boldı. Toqtausız köterilgen jalaqı mölşeri men özge de faktorlar Qıtayğa investiciya saluşı iri käsiporındardı oylandırıp tastadı. Jıl basında şetel investiciyasınıñ Qıtayda bes jıl qatarınan qwldırağanı turalı, Qıtay Ortalıq saraptau komiteti arnaulı habar jariyalap, dabıl qaqqan bolatın. Bes jıl işinde Qıtaydağı şetel investiciyası 62 payızğa deyin azayğan. Bwl QHR üşin ülken alañdauşılıq bolmaq. Qalıptasqan ürdiske sebepşi bolğan tört negizgi faktor mınalar: eldegi öndiris qwnınıñ joğarılauı; Sırtqa investiciya salu mölşeriniñ artuı; Jalaqı qwnınıñ joğarılauı; Narıqtıq bazar bäsekesiniñ kün sayın artuı.

Bwlardan da mañızdısı Qıtay önerkäsibi ekologiyalıq zardaptardan ülken qiınşılıq şegip otır. Al, auıl şaruaşılığı bir jarım milliardqa juıq halıqtı asırau üşin tolassız jer öñdeu men önim arttıratın himiyalıq tıñaytqıştardı paydalanudan aytarlıqtay auır toqırauğa wşırauda. Demek, QHR üşin wzaq uaqıttıq twraqtı damudıñ jaña jolın qarastıruğa tura keldi. «Älem fabrikası» atalğan qıtaylıq önerkäsipke tıñ orta qajet. Bwl üşin Şığıs Europa, Ortalıq Aziya, Şığıs Oñtüstik Aziya Qıtaydıñ bastı nısanası bolatını anıq.

Degenmen, Orta Aziyadağı infraqwrlımnıñ damu deñgeyi Qıtaydıñ kütken jerinen şığa almaydı. Atalğan aymaqtarda özine jäne birlesken jobağa qajetti şart-jağdaydı tolıqtırıp, damuğa qozğauşı faktorlardı jasau kerek boldı. Batıs Qıtay men Batıs Europanı jalğaytın tasımal dälizi, Ortalıq Aziya men Şığıs Oñtüstik Aziyanı twtastıratın qatınas dälizi tolıqtay iske qosılsa, bwl ülken ekonomikalıq jüyemen birge sauda-sattıq, energetika, turizm tağı basqa salalardı aynalımın qalıptastıradı.

Qıtay Sauda ministrligi Şetelderge kömek beru isiniñ arnaulı komiteti jaqında resmi baspasöz arqılı «Bir beldeu, bir jol» bağdarlaması üşin Qıtay böletin qarjınıñ qayda jwmsalatını turalı mälimdeme jasadı. Qıtay Sauda ministrliginiñ ökili: «Bir beldeu, bir jol» bağdarlamasın ortağa qoyuşı jäne iri el salauatımen arqalaytın jauapkerşiligi mol. Qıtay ükimeti «Bir beldeu, bir jol» bağdarlaması boyındağı elder men halıqaralıq wyımdardıñ pikirlerin tolıq oylastıru arqılı, kömek körsetu maqsatında ülken qarjı bosatıp otır», – degendi ayttı. Ol jäne: «Bizdiñ maqsatımız – beybit selbestik jasau, dostıq qwşaq aşu, özara ülgi alu, birge damu jäne birge igiliktenu», – dedi.

Bwl üşin Qıtay tarabı 60 mlrd yuan' «Bir beldeu, bir jol» boyındağı damuşı elderdegi halıqtıñ twrmısın jaqsartu üşin bölgenin ayttı. 2 mlrd yuan' qarjı bolsa, azıq-tülik qauipsizdigine bölinedi.   1 mlrd AQŞ dolları Soltüstik elder selbestik qorına beriledi. Bwl selbestik müşesindegi damuşı elderdiñ 2030 jılğa deyingi twraqtı damuın qamtamasız etu maqsatına jwmsalmaq. Al, 1 mlrd AQŞ dolları halıqaralıq wyımdardıñ auıl şaruaşılıq jäne bilim beru salalarına, ortanı qorğau jäne densaulıq saqtau, sonday-aq saudanı arttırıp, damudı ilgeriletu üşin bölinetinin mälimdedi.

«Bir beldeu, bir jol» jobası Qazaqstan auıl şaruaşılığı üşin damu men halıqaralıq narıqqa şığatın ülken oray tudıratını dausız. Özge de önimderdiñ sırtqı narıqqa şığuına mümkindik zor. Degenmen, şikizat şığaruşı el üşin mwnday auqımdı jobanıñ qauipi zor. Sebebi, öndirugi el deñgeyine aynalıp ülgere almay otırğan Qazaqstandı halıqaralıq auqımdı joba Qıtay ğana emes, özge elderdiñ de şikizat bazasına aynaldırıp jiberui tolıqtay mümkin.

Jobanıñ qamtitın kölemin barlıq jaqtan tolıqtay zerdelep şıqpağan künde de, qazirgi Qıtay ekonomikasınıñ jay-japsarı jäne ükimetiniñ jasap otırğan qadamdarına taldau jasay kele «Bir beldeu, bir jol»  – Qıtaydıñ özin qwtqaru jobası deuge boladı. Qıtay bwl joba arqılı özgelerdi de qoldap, öziniñ wzaq bolaşaqtıq damuın jebeudi maqsat etude. YAğni, sırqatqa wşırağan ekonomikası men önerkäsibine tıñ serpin men jaña orta dayındau. Ärine, irgeli eldiñ kötergen auqımdı halıqaralıq jobasınıñ tigizer şapağatımen birge tüsiretin köleñkesi de qatar jürmek.

“The Qazaq Times”