قازاقستاندا اەس سالۋ ماسەلەسى – تەك ەنەرگەتيكالىق نەمەسە ەكونوميكالىق تاڭداۋ عانا ەمەس، ول ساياسي لەگيتيمدىلىك پەن ازاماتتىق قوعامنىڭ تاعدىرىن ايقىندايتىن كۇردەلى تۇيىنگە اينالدى. اەس قۇرىلىسىنا قارسى شىققانى ءۇشىن سوتقا تارتىلعان بەس ازاماتتىڭ ءىسى حالىق اراسىندا «بەسەۋدىڭ سوتى» دەپ اتالدى. بۇل اتاۋ قازاق تاريحىنداعى «بەسەۋدىڭ حاتى» سىندى تاريحي پاراللەلدى ەسكە ءتۇسىرىپ، بۇگىنگى ازاماتتىق قارسىلىقتىڭ ءمانىن ايقىندايدى.
بەس بەلسەندىگە تاعىلعان ايىپتار نەگىزىنەن قىلمىستىق كودەكستىڭ 272-بابى («جاپپاي تارتىپسىزدىككە قاتىسۋ») جانە 405-بابى («تىيىم سالىنعان ۇيىمنىڭ قىزمەتىنە قاتىسۋ») بويىنشا قارالۋدا.
- 272-باپ – بيلىك ءجيى قولداناتىن ساياسي قۇرال، بەيبىت اكتسيالاردى «تارتىپسىزدىك» رەتىندە كورسەتۋگە الىپ كەلەدى.
- 405-باپ – كەز كەلگەن وپپوزيتسيالىق پىكىردى «ەكسترەميزم» اياسىندا قاراستىرىپ، ازاماتتىق بەلسەندىلىكتى قىلمىستاندىرۋعا باعىتتالعان باپ.
بۇل سوت ءۇش نەگىزگى ساياسي شىندىقتى اشىپ بەردى:
- ەنەرگەتيكالىق تاۋەلدىلىك پەن بيلىكتىڭ تاڭداۋى. قازاقستان بيلىگى رەسەي قولدايتىن اەس جوباسىن «ۇلتتىق مۇددە» دەپ كورسەتكىسى كەلەدى. بىراق قوعامدا اتوم ستانتسياسىنا قارسىلىق كۇشەيىپ بارادى. «بەسەۋدىڭ» ارەكەتى وسى قارسىلىقتىڭ سيمۆولىنا اينالدى.
- ازاماتتىق قوعامدى تۇنشىقتىرۋ. بەيبىت نارازىلىقتىڭ ءوزى «قىلمىستىق توپ» ارەكەتى رەتىندە قاراستىرىلۋدا. بۇل – ءسوز بوستاندىعى مەن بەيبىت جينالۋ قۇقىعىنىڭ جۇيەلى تۇردە شەكتەلۋى.
- سەنىم داعدارىسى. اەس جوباسىنىڭ ءبىر جاقتى تالقىلانۋى، رەفەرەندۋمداعى زاڭسىزدىقتار – بيلىكتىڭ حالىق پىكىرىن تىڭداۋدان گورى قاتاڭ باقىلاۋدى تاڭداعانىن كورسەتتى.
قازاق قوعامىنداعى «بەسەۋدىڭ حاتى» (1932 ج.) كەڭەستىك اشارشىلىق ساياساتىنا قارسىلىقتىڭ سيمۆولى بولسا، بۇگىنگى «بەسەۋدىڭ سوتى» – حالىقتىڭ ءۇنىن بيلىككە جەتكىزۋگە تىرىسقان جاڭا قارسىلىقتىڭ نىشانى. تاريح دوڭعالاعى ەسكى ءىزىن قايتا باسقانداي: ادىلەتسىزدىككە قارسى شىققاندار تاعى دا سوت زالىندا، تەمىر توردا وتىر.
الماتى قالاسىنىڭ المالى اۋداندىق سوتىندا ءوتىپ جاتقان بۇل ىستە زاڭعا قايشى جاعداي تىركەلدى. سۋديا ەرنار قاسىمبەك The Qazaq Times اگەنتتىگىنىڭ ءجۋرناليسىن سوت زالىنان ءۇش رەت نەگىزسىز قۋىپ شىقتى. بۇعان دەيىن دە ءدال وسى سۋديا قاندى قاڭتار ىستەرىندە جۋرناليستەردى ءدال وسىلاي شەكتەگەن بولاتىن.
بۇل – قازاقستان كونستيتۋتسياسىنىڭ 29-بابى مەن قپك-داعى جاريالىلىق قاعيداتىن تىكەلەي بۇزۋ. ءجۋرناليستى سەبەپسىز زالدان شىعارۋ – سوت پروتسەسىن قوعامنان جاسىرۋعا جاسالعان ارەكەت رەتىندە باعالانۋى مۇمكىن.
پروكۋرور بەس بەلسەندىنى 5 جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرۋدى سۇرادى. الداعى دۇيسەنبى كۇنى سوتتالۋشىلار سوڭعى ءسوزىن ايتادى.
بۇل جەردە باستى سۇراق – سۋديا ەرنار قاسىمبەك پروكۋروردىڭ تالابىن ورىنداپ، ۇكىمدى سول قالپى شىعارا ما، الدە ادىلدىكتى تاڭداۋعا تاۋەكەل ەتە مە؟
«بەسەۋدىڭ سوتى» – قازاقستاننىڭ ەنەرگەتيكالىق ەمەس، ەڭ اۋەلى دەموكراتيالىق تاڭداۋىن كورسەتەتىن ءسات. بۇل سوت بيلىكتىڭ حالىقپەن قارىم-قاتىناسىنىڭ ناقتى ولشەمىنە اينالادى.
ازەربايجاننىڭ باتىل مالىمدەمەلەرى كرەملگە قانداي بەلگى بەرەدى؟
اركتيكاداعى "ۇلى ويىن": جاڭا كەزەڭ باستالدى
قىتاي مەن رەسەيدىڭ جاڭا ديپلوماتيالىق بەلسەندىلىگى: الەمدىك تارتىپكە اسەرى
ءۇندىستان مەن پاكىستان اراسىنداعى شيەلەنىس باسەڭدەدى، بىراق قاۋىپ سەيىلگەن جوق
ورتا شىعىستا جالعاسا بەرەتىن قاقتىعىس: يران مەن يزرايل اراسىنداعى ۇزىلمەيتىن تەكەتىرەس
سوزبۇيداعا سالىنعان جەتى تومدىق: قازاقتىڭ اكادەميالىق تاريحى قاشان جارىق كورەدى؟